Bouck der bloemen

Dits vander xxster ende een snoede bloem gheheiten. hoverdie

Vanden alre vuylsten ende den stinckenden oncruyde dan inden gantsen corve was soe ghebuert mij nu te spreken datter soeter bloemen van oetmoedicheit rechte viant ende contrari is. dats die vuyle snoede hoverdie die in gheenen dinghen nutte en is. Want die poeten seggen is een man alsoe veel ghesalicht van goede dat hij heeft wijsheit rijckheit ende scoenheit dat billic eyn overwonsschelijc dinck is ter werelt. Heeft hij dan hoverdie daer bij soe ist al verderft ende en is al niet wat dat hij heeft.

Hoverdie soe aristotiles seit. is altoes te willen schijnen ende verheven te wesen boven anderen welke hoverdie is van vele manieren. Daer is een hoverdie der hoecheit als die hem altoes voer ander lude setten wil menende dat hij alle lude te boven gheet. Daer is een hoverdie der heerlicheit als wanneer een is also ghesint dat hij meynt heerlicheit te hebben over al dat bij hem is. Daer is eene hoverdie der sotheit als een meer doen wilt of hem vermit hogher te climmen dan hij vermach. Daer is een hoverdie de onwetenheit als een wil datmen hem meer eeren doet ende reverencien dan hem toehoert. Soe is ser dan een hoverdie der groetmodicheit in hem selven als een minsche niemant eer noch werdicheit en bewijst ende versmadet alle man als sijn snoeder.

Wt hoverdien soe comen voert allen ander sonden ende sonderlinghen soe isser vier vuylre quaetheiden die hoer ierste orspronck nemen wt hoverdie. Alse oneerbaerheit dats dat een minssche sijnen beteren gheen eer noch werdicheit en bewijst. Item onghehoersamheit is als een minsche veron\wert

[p. 62]

den ghenen onderdanich te wesen die macht heeft over hem ende over die sijne. Item ondancbaerheit is dat een veronwaert den ghenen te dancken daer hem goet aff ghesciet daer ic bijder gracien gods hier achter noch meer aff scrijven sal.

Dese hoverdie machmen ghelijken bijden valke dien dunct dat hij boven allen voeghelen sal wesen. ende en wilt den edelen aer boven hem niet kennen die doch boven allen voghelen coninc ende overste is. ghelijc den leewe boven allen dieren is. Salomon sit het sijn .iij. manieren van minschen ter werelt die gode alte seer qualijc behagen. Ende alsoe sijn sij oec waerlijc allen goeden luden onghenoechlijk ende niet te prijsen. Dat is een arm man hoverdich die en heeft geen macht hoverdie over yemant te pleghen. ho wal hij ommer inder hertten hoverdie pleghen wilt. Ende wilt ommer een hoech casteel besitten als hij niet machtich en is een scaepskoye te verghelden. Dat ander is een rijck man loghenachtich dat is viantlijck dinc. want die rijke hebben ghemeynlijken macht ende moet om haers goets wille. Ende sijn gesijn ende ghehoecht bijden heren ende als sij dan loghenachtich sijn soe verderven sij allen die sij verderven willen met hoerre loeghentaele. want dat rijcke lude seggen dat is bat ghehoert dan een arm mans wort. Die derde is een outman gheck dat is een verloeren minsche want wie in sijnen ouden dagen sijnre dwaesheit plegen wil ende die niet begeven soe en is sijns nummermeer raet. Ysidorus seit ghelijck als hoverdie een beghinsel is ende oerspronck alre quader saken. soe is sij oec vernielster en verderfter alre goeden saken. Ende sonder twijvel het is wel proevelijck want daer en mach niet goets wt comen die hem niet cleyn kennen ende [l. en] wil soe soude hij hem oetmoedighen totter doecht ende sonder oetmodicheit of onderdanicheit en mach hem niemant setten tot doechdelijken werken. Merct dit waer vele hoverdiger lude sijn daer valt vele kijfs ende tweedracht dat en mach niet missen. Hoe souden sij dan goet wesen hebben die hoverdighe want vele onrust onderlinghe dat is een teyken dat wt hoverdien coempt haet ende nijt. Sinte augustijn screef in sijnre epistolen eenen grave. Wat batet over al vele goeds gestroyt onder die arme ende daer bij arm te werden. als dan die onsalighe siele hoverdigher wort als sij die rijcheit versmaet dan sij was doen sij die rijcheit besat. Die rijke lude van deser werelt sullen voer allen dingen die hoverdie versmaden ende in gheenre wijs die aen nemen. Want dat eerste kint dat bij hoverdie ghewonnen wort is rijcheit grote rijcheit ende hoverdie willen alte node ghesceyden sijn. Soe coempter dan giericheit die is er hoverdien alsoe eygen ende ghelijc dat ghene hoverdie en is sonder ghiericheit noch ghene ghiericheit sonder hoverdie.

Eens hoverdighen ghedachte is altijt sterc des anderen onreden op te leggen. mer sij is seer cranck onredelijc worde te lijden. Sij is seer trach totter onderdanicheit ende seer onwerdich den anderen te vertonen ofte berespen. In dinghen die sij doen soude ende wel vermach. daer in onsculdichte sij hoer mit onwetentheit. Mer tot dinghen die sy niet doen en soude noch en vermach daer is sij toe bereet ende en suct gheen onsculde daer sijse billijken soeken soude. Want tot dinghen daer sij selve niet wesen en wil en machmense mit gheenen smeken bringhen. Mer tot dinghen die sij heymelijck beghert daer etschet sij toe gedwonghen te wesen. want als sij duecht

[p. 63]

bij haer begherte bescampt te wesen soe is sij oec wellich te lijden liever dan sij haer onbore.

Hoe die hoverdighe minsche hem selven hogher verheeft soe hijs meer neder leet. want soe hij oec boven allen minschen wil soe wil elc man boven hem wesen. Dats te weten dat hij om der groeter hoeverdie alsoe seer versmaet wort dat niemant sijnre voerdaen en acht mer allen daer mede scympen ende hem bespotten. Doe eva adams wijf onser alre moeder hoerde dat hoer dat serpent seide wart dat sij vanden appel aten soe souden sij ghelijck god sijn. Doe verhief sij haer in hoverdie ende om dat sij ghelijc gode wesen woude soe sij beet inden appel. Ende sij bedroech den man ghelijck als sij vanden serpente bedrogen was ende sij worden van gode daer om versmaet.

Golyas was groet ende overmoedich sterck ende wel ghewapent ende beriep eyneghen joede teghen hem te campen hem beroemende van sijnre stercheit. David die jonghe soe hij van sijnen scapen quam ginck teghen hem onghewapent ende verwannen ende sneet hem sijn hoeft af. Hoverdie is een wortel van allen quade ende coninghinne van allen sonden alsoe die scrifte daer af tughen soe is hoverdie beginsel alre sonden. want die principael hoeft sonden comen wt hoerre worttel. als idel glorie. nijt. torn. tracheit. ghiericheit. gulsicheit oncuysheit. Daer omme also die bose viant den minsche mit den .vij. hoeft sonden ghevanghen hielt. Soe quam die overste verloesser totten strijde des gheestelijker verlossinghe ghewapent mit den vij gaven des heiligen geest.

Bij vier manieren machmen die hoverdie kennen die dij hoverdighe gherne pleghen te hanteren. Eerst wanneer sij segghen of wtwerpen meynende dat sijt al van hem selven hebben. Een ander als sij seggen of meynen dat hon god verleent hevet om haerre verdienten willen. Een derde wanneer sij van hoeren saken of ghedaen bulderen meer te hebben dan sij oet ghecreghen. Een vierde wanneer sij al ander luyde versmaeden ende selver alleen ghesien willen wesen ende gheloeft boven yemant anders.

In vij manieren heeft die onreynicheit der hoverdien den minsche besmet als in besittinghe der rijcheit. In ydel ghenoechte in weelde des lichams. Inden mont tweerley. inder hertten oec tweerley wijse. Inden mont als wij ons selve in voerspoet mit hoverdighen sinnen loven. ende in wederspoet onverduldelijck spreken. Inder hertten oec tweerwijse dat sijn onse eijghen wille ende onse eyghen raet want als wij inder hoverdien nette sijn ghevanghen soe en willen wij niemants raet pleghen.

Hoverdie is een sondighe verheffinghe der hertten dij haer merre altoes versmaet. hoer ghelijke verheret. hoer beter niet en eert. Mer wilt altoes ghelijck den oversten wesen. als men leest van lucifer dien god soe ghesalicht ende soe scoen ende hoech ghescapen hadde ende ghemaect boven allen ingelen. die soe seer ontsteken wort mit groter hoverdien overmits sijne scone claerheit ende princelijcheit daer hem god sijn scepper toe hadde ghevoecht dat hem dochte dat hij ghelijck sijnen meester wesen woude. Ende om die onredelijke verheffinghe soe waert hij vernedert ende gheworpen inden gront der hellen ende dat wan hij mit hoverdie.

Ic hebbe wel ghekent in mijnen leven die hem soe overdraghende hielden in hoverdien dat sij daer omme ghehadt worden van allen goeden

[p. 64]

mannen. Ende worden ten laetsten alsoe verstoten dat sij on onsalicheit ende in armoeden storven.

Nu merct wat ghescreven staet inden machabeussche boken vanden groeten antiocho die een overmoghende heer was coninc van perssen ende van meden. Ende hij was die ghene dij bij judas machabeus tijden dat heilighe vroukijn dode mit seven hoeren soenen die volstandelijck bleven ende storven voer gods ewe in hoerre tijt. Dese gheviel dat hij mit groten ghesinne ende volke te perde ende te voete toech in meden om groet goet ende gelt tsamen te sleypen en sijn rijck te meerderen soe sijn meyninghe was dat rijck der joeden oec mede te beheeren. ende hij tot half sijn begerte niet en quam doen waert hij sieck ende bleef mit sijn volc in een velt in een ghebierchte daer sij groet ghebreck hadden. Ende wart also sieck ende onsalich van lijve dat hij sterf ende van grote armode soe schieden alle die lude van een ende lieten sijn lichaem daer blijven ende het wart ghegeten vanden wormen. Dus voer dese groete hoverdige coninck die doe meynde selve heer te wesen van allen der werelt.

Nabugodonosor die grote machtighe coninc van alden caldeen ende van babilonien. die meynde selve god wesen ende deden hem van allen creatueren aenbeden voer enen coninc. die wart om sijnre stinckender hoverdie ende om grote bloet storttinghe die hij ghedaen hadde over gods volc also vernedert ende gheplaecht als daniel die propheet scrijft dat hij .vij. jaer lanck inder wildernisse ghinck als een os etende hoy ende gras. Soe dat hij bijden wille gods nae den .vi. jaren hem bekende ende bekeerde. Ende als hij den oversten god hadde keeren kennen soe waert hij weder ghestelt in sijn rijck. Ende balthasar sijn soen quam nae hem int rijck. Dus werden die hoverdige bij wijlen ghenedert ende onder die voete gheworpen om dat wort gods waer te maken datter staet ghescreven int evangelio soe wie hem vernedert sal verheven worden. ende wie hem verheeft sal ghenedert werden ende gheoetmoedicht. dats dat vonnisse gods.

Hoverdie wort ierst gheboren inden hiemel mer alsoe haer die wech vergheten is die sij neder quam doe sij ter hellen neder ghestoten waert. Soe en can sij daer niet weder gheraken noch en salre nummermeer weder comen. Ander sonden ende quaetheiden en aenvechten gheen doechden dan alleen die doecht die haer contrari ende weder partye is. Also torn teghen ghedoechsamheit luxuria teghen suverheit. loeghen teghen waerheit. giericheit teghen miltheit ende soe voert. mer die vermaledijde hoverdie verheeft haer teghen al die doechden ende ontreynde allen als een ghemeyn sterflijck ovel des niet te ghenesen en is.

Die teykene der hoverdien sijn deze alse ropinge inder wrake. bitterheit int swijghen. ondesicheit in blijscap. verwaentheit in druck. eersamheit inden schijne. oneersamheit inden daden. verheffinghe int gaen onwerdicheit int straffen ende onmate in weelden. Ysayas die propheet seit hoe dat god vertornt wort op die doechteren van syon om der hoverdien die sij hanteerden. ende om dat sij hem selven verhieven ende ghinghen mit op ghereecten halse.

Vier perden sijnre die den waghen der hoverdien voert trecken. alse begheringhe van hoverdien der heerscappien. begheringhe sijns selfs prijs versmadenisse ende onghehoersamheit. Onghetoompt sijn die perde

[p. 65]

onghestadich sijn die rader die wahgeneer is verkeert ende die ghevoert werden sijn sieck. Beroem mach wel dat overste raet wesen vanden waghen roem is doch der hoverdien eyghen. Die hoverdige minsche is groet van worden ende beroempt hem van menighen groten dinghen om dat die luyde wanen sullen dat hij wijs is. Ende hoe hij hem sijns selfs doechden meer beroempt hoe hij hogher neder vallende is vander salicheit. Met sonden slaet hij sijn hande tot gode die sijn weldaden in berome openbaert.

Sennacerib die coninc van assyrien verhief hem teghen gode ende beroemde dat gheen goed [l. god] hem wederstaen en conde. Ende dat hij jherusalem weder tymeren soude ende god en soude oeck gheen macht hebben hem te wederstaen. Die goede helyas van jherusalem clachdet gode ende des snachs quamen die enghelen van gode ende sloeghen der heidene Cm. ende Ixxx.^m. Ende sennacerib vlo in eenen tempel sijns gods daer hij hem waende vrien doer quamen sijn twee soenen ende sloegenten dood. Sinte bernardus seit. Een monick die een beroemer is hij moet spreken of hij soude beersten. want hij is vol van worden ende die gheests sijns buycs die dwinghet hem. Ende altoes honghert ende dorst hem na luyde die den roem van sijnre ydelheit horen mochten.

Den hoverdighen dunct altoes dat hij vast staet ende niet te verstoten en is. ende wat hij seit dat dat niet te begrypen en is. Ende ommer meent hij altoes seker te wesen sijnre dinghen daer hem dicke wanckel in valt. Want als hij hem meest op sekerheit van sijnen staet verlaet. soe wort hij vanden duvel sijne wedersake verlaecht. Ende wort mitten scutte sijns selfs sonden doer schoeten eer hijt weet. daer af sinte gregorius seet. die seker vanden te wesen. ende hem niet en hoeden. sij daer bij decke in groeter vresen ghecomen. Soe dat sijs mit allen neder getoghen waren vanden viant. eer sij sijn loese laghen ghewaer warden. Daer omme soe en laet u nummermeer duncken dat ghij seker sijt. ende beroempt u niet van uwen waeldaden ende denct dat ghij altoes onseker sijt. ende wacht u voer den val den lucifer viel. Looth bleef goet ende gherechtich waert hij ghevonden onder die sondighe zodomiten nochtan en stont hij soe seker niet in dier waeldaet hij en waert in dronckenscap daer toe broecht van sijnen doechteren dat hij daer mede sondichde doen hij sekerste wt sonden waende te wesen. Dus valter wel hoverdie in luyde die eyne manier van goeden leven leyden. Ende dats een sonde die gode seer onghenoechlijken is. Ende als een hem verheft in synre ghedachten op sijne weldaden te hebben dat hij seker staet niet meer in sonden te vallen. Ende en sorget niet voer becoringhe des viants. Sulke luyde straft Ysidorus alte seer in sijnen boeke vanden oversten goede ende seit. Die ghene die penitencie doen en sullen hem gheenre sekerheit aen nemen van hoeren gheledene sonden want sulke sekerheit brengt verghetelheit ende die vergetelheit brengt den minsche wel weder inden ouden sonden als hij sonder hoede staet.

Die hoverdige lude hebben gherne van manieren dat sij lichtelijken die luyde verwinnen ende berespen eenen terstont daer hem dunct dat sonde is. Mer selven soe en willen sij van niemant berespet noch ghejudiceert worden. daer op seit sinte gregorius. Vele luyde sijn die een tijranscap van hoverdien inhebben soe dat sij hoers hertten oghe niet wille sluyten. Ende dat rechtverdighe recht verliesen overmits dat sij gheyn ghenoechte en hebben in

[p. 66]

dinghen die ander luyde doen hoe goet dat sij sijn. Mer wes sij selve doen dat ghenoecht hem wtermaten wel hoe quaet dattet sij.

Die hoverdighe minsche is van natueren ingheboren alsoe dat hij seer luttel gheloeft van des hij selve pleget te seggen. Ende vele gheloeft van dinghen die hem luttel gheseet werden. want dat hem te sinne staet wil hij altoes segghen ende ander luyde en wilt hij niet hoeren spreken. Den crancken te helpen dat is rechte caritaet. mer den machtighen altoes willen te helpen dits rechte hoverdie. Vanden engel heeft hoverdie eenen duvel ghemaect. ende oetmoedicheit heeft god tot eenen minsche ghemaect. Sinte augustijn seet. Het valt bij wijlen mit wonderlijken manieren dat die siele des minschen wt eenre valscher ende gheveysder oetmoedicheit meer verhoeveert ende hem meer verheft inden hertten dan of hij openbaer hoverdich ware. Johannes crisostomus seet. leven wij in soberheit of in suverheit van lichame of in vasten off in abstinencien of in bedinghe of in almoesen te geven. Eest datter hoverdie in ons is soe is al onse leven quaet ende onreyn.

Allen sondighe minsschen sijn hoverdich bij dese reden want als sij doen dat van gode is verboden soe versmaden sij die gheboden gods dwelke een kenlijke hoverdie is. Die hoverdige set hem selven altoes vort waer hij is in werscappe hij is altoes gheseten. In rade is hij alle tijt die ierste die dair antwort. hij onderwint hem allen dinghen sonder beveel. Dat gheordeniert is ontsettet hij. dat ghedaen is dat wilt hij ontdoen. want wat hij selve niet ghedaen en hevet dat en dunct hem wel noch suverlijck ghedaen wesen.

Die menighe doet goet om lof daer af te hebben onder die luyde dat [compt] wte hoverdigher hertten. Als die luyde dan swijgen ende den lof niet en segghen dan heeft hij sijn lof verloren. wat baet een scoen heylich ghelaet vad [l. van] buyten als inder hertten ydelhelheyt is. Dat is recht als die dwase maechden die oec hair lampen hadden ghelijc den wijse. Mer leyder daer was gheen olye in doen moechten sij oec gheen licht gheven. Een minsche die van buyten heilich schijnt ende inder hertten gheen oetmoedicheit en heeft dat is een scoen lanterne daer gheen bernende kersse in een is ende daer niemant af verliecht en wort.

Aldus heb ic u gescreven die maniere van hoverdien hoe menigherhande sij is ende wat daer af ghecomen is ende goe sij ghestorven sijn die in hoverdie gheleeft hebben soe dat ghijse billix wel sult moghen leeren kennen ende onderscheiden vander edelre oetmoedicheit die niet en buldert die niet en roempt noch haer en baecht van hoerre gheboerte. noch van hoerre rijcheit noch van hoerre wijsheit noch van hoerre scoenheit. die suldij draghen die suldij houden die suldij vast in dijnre hertten setten ende sluyten ende ommer dij niet laten verwinnen vander hoverdien. opdat ghij behouden blijft ende den oetmoedigen lamme gods volghen moecht waer hij heenen gaet.

Eelc minssche hem wacht ende warde.
Voer die stinckende vuyle hoverde.
Off hij worter omme int leest.
Geworpen in den duvels nest.

[p. 67]