Bouck der bloemen

Vander xvder ende een goede bloeme gheheiten. Stercheit.

Een bloem daer vele af te spreken is heb ic nu ghevonden inden corve ende die is geheiten starcheit off sterckmoedicheit van groten loeve. Als ghij hier achter horen sult daer ons god die sijnnen toe verliechten moet. ende soe macrobius seit. soe is stercheit van vele manieren.

Ten iersten soe is stercheit een sunderlinghe cracht van lieve ende van lede die den mensche van natueren ingheboren is ende die [en] is voer gene sunderlinghe doecht te rekenen dan dat sij goet is den gheenen alleen die sijn broet moet winnen. ten mach oec gheen sterckmodicheit heiten. Een ander manier van sterckheit is eenrehande wijsheit ende sekerheit des ghemoedes daer gheen vaer noch anxt in en stect ghelijck als een die alre dinghen ghetroest is ende vor nyemant en duecht. Die derde stercheit is eene ghedoechsamheit of een maniere doechdeliken of vrieliken te wederstaen alle tribulacie ende wederstoet die hem toe comen mach. Ende die twee laetste manieren sijn voer doechden gherekent. Sterckheit ende vroemheit sijn seer ghelijck oec soe en doech stercheit sonder vromicheit niet. want men vint menigen stercken man van lijve die bloede is ende versacht die en is niet vrome. met vromicheit is goet al en isser gheen sterckheit bij van lijve ende van leden. Ende die vrome is die is stercmodich ende stercmoedicheit gheet boven allen lijflijke stercheit.

Daer sijn oec vele manieren van vromicheit als mense te recht bescrijven sal. Want sommich sijn vrome die den noot daer toe dwinct als sij niet ontgaen en moghen ende van twee quaden een kiesen moeten. Soe dwingtse die noot daer toe dat sij coen ende stout wesen moten. vromicheit dat is een eerbaer coenheit. Ten anderen male soe heiten sommighe lude vroem van ghewoentene die daghelijx in wapene rijden ende orloch speel hanteren. Ten derden male heiten die lude vrome overmits eenighe zeghe die sij ghehadt moghen hebben in strijde in storme in campe of in velde. Ten vierden soe heiten sommighe lude vroem bij andere onsalige lude van lijve ende van daden. Ten vijften male heiten luyde vroeme die hen selven op haerre manheit ende crachte soe seer betruwen dat sij niemant en ontsien ende oec gheenen man haers ghelijc en kennen in hoeren dommen sinnen. ende dat dunct mij dat mach weel heiten een beestelijke vromicheit. Ten sesden male soe sijnt wael vroeme lude die haer vromicheit dagelijcs ende tot allen steden proeven ende bewysense oec mit edelen daden ende mit wijser coenheit. Soe dat sij hen noch dij hare mit onrecht noch mit onredelijken wille niet verdruct laten en worden. ende oec gherne strijden voer den ghemeynen orber ende voer hoer recht mit eeren. Dese vromicheit die is vol doechden ende bescheiden.

Het is een stercmodich man die ghedoechsam is in lijden dat hij niet beteren en mach ende sulke ghedoechsamheit is te loven daer men mede comen mach totter ontfermherticheit gods. Ende die stercmoedicheit machmen ghelijken bijden leuwe die seer sterck ende mechtich is. In sijnre wachte slapt hij altoes met open ogen ende als hij die jaghers die hem sterckelijc volghen hoert comen in den woude Soe trect hij sijnen wech van

[p. 50]

dan ende om dat men sijne voetstappen niet vernemen en sal want hij gherne inde vrede ware ende niet vechten ten sij bij moede. Soe slept hij sijnen stert over den wech om alsoe sijn voetstappen te vollen mit den sande. Mer alst ghevalt datmen hem soe nae coempt dat hij niet ontgaen en mach soe settet hij hem stoutelijck ter were ende helpt hem selven mit sijnre sterckmoedicheit alsoe langhe als hij can ende mach. Ende tullius seit. men sal in strijde stercmoedich wesen ende lijdsamich in wederspoede. want tegen der aventueren gheval en baet gheen stercheit van lichame. Het is meerre wijsheit als het noot is te vlien daer gheen verweren en staet. dan op ghelove dijnre crachten mit wille inder doet te gaen. Want des en sprictmen niemant eere dat hij gheckelijc ijn lijf verroeckeloest. Rechte goede stercmoedicheit is daer dat vlees sijnen eghenen wille wederstaet die ghenochlijcheit der teghewordijgher werelt wtgaet. Ende dat ewighe loen voer dese tijtlijke stercheit minnet. smekende toevalle der voerspoedicheit versmaet ende den anxt van wederspoet oec mit vier hertten verwint.

Het en is niemant stercker dan die ghene die den duvel of sijnen raet verwint. ende ten is niemant crancker dan die van den vleesche verwonnen wort. Sinte jheronimus seit stercheit ende ghestadicheit dat sijn des conincs weghe soe wie daer wtgaet die is gevreset te doelen ende te comen inden weghe die gaet te ewigen verliese. Starcheit van lichame is een voerdel ter werelt als men die tot doechden ente totter vriende baete orbert soe ist wel bestadet. Mer hij is loesich ende ledich die sijn lede niet en besicht tot sijnre bate ende vroeme soe ist scande dat hij die cracht heeft. Dese slachten den groeten stercken gulen die seer sterck sijn mer sij en moghen niet arbeiden noch en willen trecken noch halen. Ten sij dat mense mit groeten slagen ende met scarpheit daer toe dwinghe alsoe en willen oec die grote loyarts oec niet arbeiden noch winnen. Ten sij datse die noot sake van honger ende van doerste daer toe dwighen alsmen dicwijl sijn mach an onnutten luden. Met stercmoedighe lude setten haer ghetruwen in gode ende hoepen datse god vrijlijken wel bewaeren sal in hoeren doechdelijken wercken dien sij inden sinne hebben ende op haer lijves cracht en betrouwen sij niet want sij kennen god boven al die elken menssche in doechden sterct die doecht in heeft. Exempel van stercmoedicheit heeft men vele ghevonden in stercken mannen ende noch hoep ic dat mense daghelics vint.

Die edele coninck saul van israel als hij inden laetsten strijde die hij street teghen die philisteen int gheberchte van gelboe Soe seer ghewont was dat hij niet te lijve blijven en mochte soe was hij alsoe groet van hertten ende soe stercmodich ende soe seer hatende die heydene gods viande. dat hij sprac tot een joede die bij hem stont. Ic bevele dij ende begher dattu mij mit dijnen swarde doerstekes. Op dat die heidene ende ongheloevighe niet en seggen dat ic van haren handen ghestorven ben.

Van stervheit des lichamen lesen wij inden richteren boec hoe sterck dat sampson was ende wat crachte ende vromicheit hij bedreef. Mer hij was oec stercmodich in gode ende hatich op die viande gods. want nae dat hij van dalida sijnre vriendinne. verraden was die hem al slapende sijn haer in hoeren scoet aff scoer. daer hij sijn cracht mede verloes ende die philisteen hem ghevanghen hielden en sijn oghen wtgesteken hadden. Soe gheboerdet opter heiden hoeghentijt dat alle die princen der philisteen ende die

[p. 51]

edelste en vroemste mit haren wijven ende ghesinne hof hielden in een groet palleys dat mitten enen ende stont op een roetse en mitten anderen ende op .ij. stercke pilernen. Ende als sij op haer vrolijcste waren deden sij sampson voor hen brengen om dat sij allen mit hem scimpen souden alsoe hij hen luden menich leet ghedaen hadde. En als sij eene wijle aldus mit hen ghespot hadden soe dede hij hem leyden aen een vanden voers. pijlernen ende mit stercmodighen sinnen soe dructe hij die pijlernen omme wt groter crachte sijns lijfs. dat alle dat huijs brack daer die heidene mit haeren wijven alle onder doot vielen ende hij oec. Soe dat hij wel in sijnre doet alsoe vele lude doode als hij in sijnen leven ghedaen hadde. Dit dede hij wt sterken vromen sinnen om gods vianden ende die sijne te crencken dat hij doch overmits sijnre blintheit anders niet te werck brengen en conde. Die heylighe scrijft vraghen wij sal een sterc wijf vinden. Ende was die heilighe vrouwe Judith niet een sterc wijf so en weet ichs niet te vinden. Die wt ghinck tot den coninc holophernen die hoere stat bethulia beleghen hadde ende maecten droncken ende sneet hem doe inder nacht sijn hoeft af daer sij haer lijf vromelijc aventuerde om haer volc seer vromelijc te verlossen vanden besette als sij bijder hulpe gods dede ende haer opset volbrachte.

In Judea so wonde een goet man vanden jodschen gheslechte in een wildernisse gheheiten abercijne ende hadde een wijfken van cleynen lieve gheheiten Jahel. Op een tijt soe streden die heidene teghen die joden ende die heiden bleven tonder. soe dat doe cyrena der heidene prince vloe ende gheraecte tot die tente Jahel woende. Hij bat seer ende vriendelijck dat sij hem berghen woude voer die van israel ende decken hem mit stroe. Mer als hij moede werd soe begherde hij te drincken ende bat haer om water ende gaf hem melck ende decten vast ende als hij in slape was soe hij wel ghedroncken hadde ende oec seer moede was. soe nam sij eenen groten naghel daer sij haer tente mede plach te sluyten. Ende setten opten slape van sijnen hoefde ende nam in die name gods eenen hamer in die ander hant. ende sloechen alsoe vroelijck doer sijn hernen dat sij dien tot inder erden naghelde. Aldus doede sij dien prince cyrena ende haer volck dat waert daer aff verlost soe dat sij daer na in langen jaren mit vreden saten.

Abymalech die richter was in israel stormde den torn van thebes. Ende soe hij mit sijnre wapenen voer die doere stont die yseren was om die op te breken. Soe stont een wijf op ter synnen over hem ende werp een groet stuck van enen molensteen neder waert op sijn hoeft soe dat hij daer af sterven moest. Ende als hij ghevoelde dat hij niet leven en mochte soe riep hij een sijnen schilt knecht ende beval hem dat hijten soude doersteken. om datmen niet seggen en soude dat hem een wijf ghedoot hadde.

Die stercke hercules die die stercste was in die ewe der natueren die ye waert gheboeren. Dese waert soe groter pijne overmits een hemde dat hem sijn wijf mit nigremancien ghemaect hadde. Ende in al soe groeter verwoetheit dat hijs in gheenre wijs lijden en mochte. Ende om des een eende te

[p. 52]

hebben soe was hij also groet moedich dat hij een groet vuer dede maken ende ghincker in sitten ende verbernde hem.

Weest sterck vroem ende wel ghemoedt.
Siet dat ghij u dinghen eerlijc doet.
Ende wederstaet altoes ondoecht.
Ghij werter lieflijck bij verhoecht.