Bouck der bloemen

Vander xiste ende een goede bloem geheiten wijsheit.

Van eenre bloemen die overdraecht in allen specerien daer vele vuylre bloemen crachten mede ghedoot wart ghebuert mij nu te spreken. Ende is in latijn gheheiten prudencia Dat beduyt wijsheit ende als tullius seit so is die wijsheit drierhande. Eene is gedenckenis ende memorie te onthouden die gheleden worde off dinghen. Die ander is een verstandenisse te onderscheiden die waerheit vanden loeghen ende dat goede vanden quade bij forme ende redene. Die derde is voersienicheit off voersinnicheit.

Dese .iij. manieren staen gefundeert op twee andere alse op raet ende op sorghe. Want raet is een vast ende een seker onderstant voertgaende vander eenre saken totterander. Ende sorghe is vorsienich te wesen ende doen dat goet ende betamelijck is ende in laten dat ongheorloeft ende quaet is. wat mit rade ghedaen wort plecht gherne een goet eynde te hebben. Ende

[p. 40]

sonder raet en wort nemmermeer sake wel ghesloten. Daer omme soe doet alle dinck mit raede ende naeden raet en sul dij niet berouwen.

Du sult vele mede doghens tot dij neemen mer van dusent eenen raet. die wijse en doet gheen dinck sonder raet mer die ghecken versmaden den raet. Ende hij wil nauwe sijne heijmelijcste vrienden sijnen raet ontdecken. Om dat hij altoes verhoelen quaetheid inder hertten hevet. Soe wie sijn dinghen mit rade doet die regeert wijs. Ende mit den dwasen en salmen gheen raet hebben want sij en mijnnen niet dan dat hen behaecht ende dat dunct hen altijt dat beste wesen.

Ende sorghe is een nootlijke sake een kenlijc wech ter wijsheit ende daer af coempt eer ende salicheit der siele ende den lijve. Men seit die sonder sorghe slapen gaet dat hij sonder eer op staet. Die wijse mach sonder sorghe niet wesen. Wij werden mit groeter sorghen verbonden totter hoede ons lijfs ende tot ernsticheit onser beteringe. Als wij in ander luyde doecht sijn die in ons niet en is. Gregorius sprect. die sorghe ende voertsettinghe sijn eerbarlijc. ende die behendicheit is lovelijc. Daer die reden meester is ende die verwoetheit des torns niet te sacken en heeft: hoe een mensche naerre den doot is. hoe dat hij sorchvoldigher [ende vervaerder] wesen sal voer misdoen. Ende voer ongheval dat hem overmits voerleden sonden toe comen mochte. Ende daer en denct die joecht niet omme want die jonghe sijn roeloos ende en versorghen niet die toecomende laste.

Daer om sprect salomon. Het is den jonghen onmoghelijc wijs te sien. Vele luyde smaken wel die niet en verstaen men vint vele wijser mannen die wel smaken dewighe dinghen mer sij en verstanse niet noch en bekennen.

Sonder wijsheit en mach niemant salich wesen ten sij bij den oversten goede dat ghesien ende ghehouden wort in dier waerheide die wij wijsheit heiten. Ende salomon prijst wijsheit voer alle goet ende voer alle dierbaerheit ende costelijcheit ter werelt want gheyne rijcheit of hoecheit en is haer te ghelijcken. Hij seit corn ende wijn verblijden alte hoechlijc der minschen hertten mer wijsheit gaet hen allen boven want sij coempt voert wten monde des oversten. Wijsheit te leeren is salichste scole diemen soeken off vinden mach. Daer op seit seneca. Al war ic so na mijnre doot dat ic den eenen voet int graf hadde ende den anderen daer buyten noch soude ic leeren mocht ic. Den wijsen en mach gheen dinck ghebreken noch hij en mach gheen armoede hebben.

Voersienicheit is een fondament der wijsheit daer al onversien onghevalle mede verhoedt moghe werden. Daer om seit boecius voersienighe ghedachten is een sekerheide Mer cortte ende oeck hastighe ghedachten die hebben menighen minsche in dwalinghe bracht. soe ick voer gheseit hebbe dat die jonghe qualijck ende niet wijs en moeghen wesen. Dar op seit socrates. wie hem regeert bij raede der jonghen die is eenen val wachtende want daer en is gheen raet inne. Het sijn ter werelt iij dinghen die contrari sijn den rade ende allen raet verdrucken dat sijn onghenade ende toern ende ghiericheit. Haesticheit beneemt oec veel rts al isset verbeiden bij wijlen verdrietelijc. Nochtan heeft die menighe mit verbeiden in wijsheiden groete voerspoet ende geluck ghecreghen.

Een heer die behouden wil blijven die sal sijnen rade gheloven ende

[p. 41]

voer groete doecht neemen datmen hem bijwijlen raet ende seit dat hij noede hoert. Soe mach hij sijn duerich in sijnre heerlicheit. Daer om blijven die tyranne onlanghe in haeren staet. Want haer rade sijn voer haer verwaert ende en dorren niet anders seggen dan hij gherne hoert. Salomon en begherde noch en bat van gode gheen gout noch rijcheit noch gheen glorie ter werelt. Mer hij bat om sinne ende wijsheit dat volck wel mede te regeeren. Nu hoert nae dien dat een bewaerre der lichamen dat begherde soe souden billick onser sielen bewaerres oec die wijsheit verkiesen. Op dat sij den volke gods wijsen ende leeren mochten den toeganck totten ghelove ende den inganck totter hope. Ende hij sprack heer geff mij wijsheit ende verstandenisse op dat ic mit bescheide ingaen ende wtgaen moghe voerden volck.

Der rechtverdiger luyde wijsheit is geen dinck mit ommeslach te visieren den sijn mit worden op te doen. Wrachtighe dingen soe sij gheleghen sijn te mynnen valsche ende loghenachtige saken te haten. Soet willichlijck te lijden van onrecht gheen wrake te doen. ende altoes voer een ghewin te houden dat ongheluck dat een minsche om der waerheit gedaen wort.

Doch wijsheit te leeren ende te onthouden ende dan te oeffenen dat mach baten. Die sonne en geft allen den ghene gheen hitte den sij liecht geft. Soe woert den minsche dicwijl wijsheit geleert dier niet af ontsteken en wort. Het schilt vele rijcheit te weten ende rijcheit te hebben ende die kennisse der rijcheit en maect niemant rijc. mer dat besitte vander rijcheit bewijst die sake.

Och of die minsche smaecde ende verstonde ende vorsaghe die wterste dinghen. hij soude verstaen dat der werelt is. hij soude smaken dat god is. hij soude voorsien datter hellen is. Daer wt soude hij te hant die helle verduchten dat overste begheren. ende die werelt versmaden.

Hij is wijs die wijslijck leeft. hij is wijs die gode boven al mijnt. hij is wijs die quaet gheselscap haet. Hij is wijs die gode ontsiet ende sijne gebode hout. want ontsiech van gode is beghinsel alre wijsheit. Hij is wijs die hem ghenoeghen laet. Hij is wijs die sonden haetet. hij is wijs die hem niet alte vele en onderwint. hij is wijs die sijnen vrient inder noot bijstaet. hij is wijs die den quaden casteyet. hij is wijs die den goeden stercket want hij doet gode lieve. hij is wijs die tsijne mit reden bescut. hij is wijs die sijnen heer tot doechden raet want die contrari doet die blijft verloeren hier ende ginder. ende wat quaet die heer bij sijnen rade doet compt op sijnre sielen. hij is wijs die in sijnen dinghen mate hout. hij is wijs die hem selven niet te vele en beroempt. Hij is wijs die gode sijnen scepper danct van alle dat hij hem verleent hevet. hij is wijs die hem selven wel besiet. ende hij is wijs die dij toecomende dinghen besorghet. hij is wijs die ghene ijdel worde spreket want bij den worden merct men den man ende verneempt wat hij in heeft. hij is wijs die dij heilige kerck eert. Hij is wijs die doecht van goeden luden segget. Want een man worter bij ghemint ende liefgetael. hij is wijs ende wel gheleert die alle dinck ten besten keert.

Bijder voersienigher wijsheit machmen ghelijken een cleyn wormken gheheiten eyn miere. Die in latijn heitetet formica. Dese heeft in van rechter natueren dat haer te winter gheen tijt noch stede gheboren en sal

[p. 42]

om victali te crighen daer sij aff soude leven. dat versorghet sij mit wijsheiden ende arbeidt met groeter ernste des somers als het scoen weder is ende ghenoechlijc tijt. dat sij dan alsoe vele in haer nestkijn sleept dair sij des winters aff leeft soe dat sijs geen ghebreeck in heeft als dat winterlijke weder an compt.

Vander wijsheit lesen wij inden iesten van romen. hoe dat op een tijt een keyser wt reet inder wildernisse. ende daer vonden sijn ghesijn eenen phylozoph dien dede hij tot hem comen ende dat sij hem veel riepen hij en quam niet. Soe dat die keyser doen selve tot hem reet ende sprack hem toe alvraghende wij hij waere ende wat hij daer alleen dede. Die phylozoph sprac hij was daer mit wille ghecomen inder enicheit om wijsheit te begripen ende hem mit doechden te cleden. Doe sprac die keyser ic bid dij leer mij eyne wijsheit die ic van dij onthouden mach. Doe nam hij een papierken ende screef daer inne. Wat du doen sulste dat doe wijslijck ende voersich dat eynde. ende gaf den keyser dat ceelken in sijn hant die dat in groter doechden nam ende in groeten danck als wel reden gaf. Die keyser nam orloff anden phylozoph ende reet thuys ende dede dat ceelken herscryven in sconen groten litteren ende dede dat naghelen voer die poerte van sijnen paleijse ende voer die doerre van sijnre cameren. Soe ghevielt datter sommighe waren vanden groten heren die den keyser wangonden dattet hem wel ghinck. ende spraken mit eenen sijnen barbier dien sij overmits grote somme van gelde daer toe vermieden. als hij dien keyser scoer dat hij hem dan die kele af snijden woude. Want sij waren van sulker macht als die keyser doet ware soe souden sij hem wel helpen dat hem niet misschien en soude. Om die ghericheide vanden ghelde soe gheloefde hij hen dit te volbrenghen. Ende alst quam aender tijt dat hij den keyser scoer ende sach ierst dat ceelken dat hij herde wel verstont. Soe waert hij van hertten vervaert ende verscriet in allen sijnen sijnnen menende datmen van sijnen opsette wel wiste. Ende dat dat ghescriefte om sijnen wil daer ghescreven was ende hij ghinck ter stont boven totten keyser ende viel hem te voeten mit wenenden oghen biddende grote ghenade van sijnen lijve ende seide openbairlijc alle dat opset. ende noemde dij verraders diemen ter stont dede halen vanghen ende scharpelijck daer over richten ende den barbier waert sijne misdat vergheven. Als dese eerbaer grote heer doen dachte om die wijsheit die hem die phylozoph gheleert hadde daer hij bij vander doot verloest waert. Soe dede hij den phylozoeph werdelijken te hove halen ende verhief hem in groeter eren. Ende hielten bij hem sijn leven lanc in alsulker werdicheit als sijn broeder des hij wael verdient hadde mit sijnre goeder leeren. Dus vercreegh hij mit wijsheit dat hijmit groten goede nummermeer vercreeghen en soude hebben.

Die hoghe moghende coninghinne van saba die ghehoert hadde so groete wonder spreken van salomons wijsheit. Toech wt orienten tot jherusalem om hem ende sijnen staet te sien. ende van sijnre wijsheit te hoeren. Ende bracht hem grote duerbaer giften ende presenten. Ende en hadde des nummermeer gheloeft datmen van hem gheseit hadde. voer die tijt dat sij dat selver aensach ende horte dattet vele meer was dan haer gheseit hadde ghewest. Dit was een figuur vanden voerboedinghen der offeranden die dij .iij. coninghe dede onser heer god ende vander hoechster stat jherusalem.

[p. 43]

Dese werde groete vrouwe en hadde nummermeer gecomen om sijnre moghentheit noch om sijnre scoenheit noch rijcheit noch manheit mer daer toe bracht hoer die wijsheit.

Wie wijsheit van onser liever vrouwen brack die helle die eva ghemaect hadde. dat wijse wijf tymmerde dat huys weder. dattet ghecke wijf ghebroken hadde daer sijn sij doech nutter toe dan vele te tymmeren of te reden.

Die ewighe wijsheit stae ons bij.
Ende elc man sie dat hij wijs sij.
Wij sijn dinghen doet mit doeren.
Die blijft int leste daer mede verloren.