Bouck der bloemen

Dits vander .x.der ende een snoede bloem gheheiten. loeghen.

Rechte warheit en heeft ghenen sijt ganck mer die vuyle loeghen die vele quaets bejacht hevet. die suct wtganc ende inganc mit liste ende mit boesheit. Ende om die te kennen bij der warheit die haer recht gheboren viant is. soe wil ic u vanden gestande der loeghen seggen. Op dat ghij die vuyle stinckende blome moeghet laten onghepluct die doch niet werdich en is met blomen ghenoempt te wesen. Doch also quade enghelen sijn ende goede soe moegen oec wel quade blomen wesen ende goede. Hoe wael dat elc sijn natuere ende wesen ghesceiden heeft die een vanden anderen in kenlijken schijne.

Alsoe als ons aristotiles seit. soe is loeghen een helinge of sparinghe der waerheit mit een maniere van verwe der worden om den anderen mede te bedrieghen. Welke loegen van vele manieren sijn. sommighe sijn worde in boerden voert ghebracht om ghenoechte of corttinghe des tijts sonder ernste alse fabulen ende bijspeelen ende oec ander ghelijke quateringhe. Ander manier van loeghen sijn die yemant voert brenghet om hem selven

[p. 36]

mede te vrien wt enighen laste of swarnisse. dat is inden rechte niet verboeden. Een ander quade maniere van loeghen is datmen voert settet om eenen anderen mede te hinderen te scaden of te scenden. Een vierde manier van loeghen is dat een minsche niet en hout dat hij den anderen beloeft heeft. het sij in brieven of in worden of anders heimelijc of openbaer. Een vijfste ende die quaetste manier van loeghen is dat een minsche sijn gheloeve af gaet daer hij siel ende lijf mede verduympt dat is een viantlijke ende vervaerlijke loegen die sijn keersten wet ende gods ewe afgaet. Van deser vijfster maniere heb dij exempel in machaet die een cardenael was der heiliger kerken ende van groter subtijlheit.

Vander vierder maniere wijse ic u exempel inden valschen paus die des hoeghen keysers soen den jonghen conraet coninc van cecilien nae sijns vaders doot bij hem hadde. Ende hem loefde op te houden ende te stiven ende te stercken in sijnen rijcke als een gherechtich ende heilich vader. Ende dede wt vrancryke comen mit liste als hij heimelijcste moechte enen grave van anjouwen gheheiten karle mit groten volke. Die mit hulpe des paus den jongen conraert wt sijns selfs vrye rijck verdreeff. Dat sijn vader der keyser van romen mitten swerde ghewonnen hadde vanden heidenen. Ende vinc den onnoeselen jonghen coninc conraert ende deden doeden als een misdadich man. dat nie ghehoert en waert van edelen voersten. Hadde hij edel gheweest van goede van moede ende van bloede ende van hartten hij en hads nummermeer gedaen.

Vander derde maniere wijse ic u exempel an putifers wijf prince van egipten die joseph des patriarchen soen beloech ende seide dat hij haer vercrachten woude. daer sij hem gerne lijfs ende goets verdorven hadde om dat hij sijnen heer an hoer gheen ontrouwe doen en woude.

Vander ander manier van loeghen wijse ic u exempel anden heilighen apostel sinte peter die loech om hem te verlossen vander doot. want hij dachte op die tijt. en hadde hij onsen heer niet gheloeghent dat hij oec mede ghevangen soude hebben gheworden.

Vander iersten maniere van loeghen wijse ic u exempel in vele poeten die scone worde scrieven. Ende in veel dichters ende sproeken sprekers ende sonderlinghen in valsschen hystorien daer men alderhande genoechlijke loeghen in dichten settet om behaechlijc te wesen den minsche die alsulke dinghen gherne hoeren. dit is gheen houft sonde mer het is idelheit ter werelt. Die ierste loeghen loech dat serpent die dat wijf bedroech doe hij tot haer seide. etet vander vrucht ende ghij en sult nummermeer sterven.

Die loeghen machmen bijden mol ghelijken die gheen ghesicht en heeft ende hout sijn woenstaet inder erden. Ende wanneer hij wter erden inder loecht coempt soe en mach hij daer niet dueren. Alsoe ist oec mitter loghen die men altoes decken moet mit eenen omme cleede dat hij niet en schijnt. want als sij tlicht der werelt verneempt dan stervet sij ter stont want haer cracht is dan ghedaen.

Die coninc antyochus sende sijn voersten ende heeren over al inden stede van juda mit sconen worden. Ende sij quamen in jherusalem op een mate van vrientscap ende die joeden gheloefden hoeren worden. Mer sij quamen so sterc inder stat dat sij hen over vielen ende slogent al doot dat daer in was ende woesten die poerten ende muren.

[p. 37]

Men moet gheen loeghen lieghen. mer men moet bij tijden die waerheit wel swiegen. Saul vrachde samuel waer om hij ghecomen was doe hij quam om david te salven tot eenen coninc. Samuel seide ic coem om gode te anbeden. mer sijne gherechte meyninghe principael en seide hij niet. Socrates seide een mensche die van ghewonten vele pleget te liegen dien en salmen niet gheloeven. Ende al wart dat hij een waerheit seide sij sijn oec voer waer nummermeer te gheloeven. Noch sy en souden mit rechte gheen ghetuych moghen draghen die mit ghewoente van lieghen beruecht sijn. Als men hueden des daghes vele vint die nochtan inder heren hoven bij wijlen gheloeft werden. Ende daer mede scendet hem een heer ende oeck allen sijn lant. want sonder twievel een heer die onnutte lude ende namelijc liegers ende bedriegers in sijnen huyse hout hij en sal nummermeer nut sijn hem selven noch den lande. Die loeghenachtighe tonghe doodet des minsschen ghedachten god en heeft der loeghen gheen doen want god is die waerheit. Ende die waerheid en begheert niet ghepellijst te wesen mit hulpe van loesheiden.

Ysidorus seit in allen dinghen sullen wij ons wachten voer loeghen want bij loghentale wert trouwe e wech ghenomen dwalinge wort in brocht ende die warheit te niete gaet doch seit hij een rechte logen en is gheen sonde. Een valsch taelmaen bescadicht .iij. personen. ierst gode dien hij verswerende versmaet. die richter den hij met loeghen bedriecht. ende den onnoselen mensche den hij mit liegen inder sielen quets. Want hij maectet hem vroet dat hij recht heeft ende hij nochtan selve oec wel weet dat hij onrecht heeft dat is ommer een onsichlijke sak dat sij mit liste ende scalcheit recht tot onrecht maken ende onrecht tot rechte brengen. dat god ende der werelt billic ontvochten is rechtverdelijck. Ic en wil vanden oversten daer niet in begreepen wesen die doch allen dinghen moeghelijc sijn.

Die valscheit staet inden loeghen ende inden sinnen in simpelen worden. mer ho dattet sij van beiden die mont licht altoos. Och dat is een haert wort inden souter dat allen minsche loeghenachtich sijn. Die menighe is ghewoen te lieghen ende confirmeert die loghen mit ede dats alte grote sonde ende een mensche wort daer voer vermaert voer eenen openbaren loeghenaer. die men billic niet gheloven en sal hoe wel dat hoer simmighe een wijle daer mede doer raken. daer hondert goeder minschen inden strijt blieven souden. Doch ic hebber sommighe ghekent die van ghewoenten plaghen te lieghen ende vaste daer mede doer quamen. Sij wanderden onder die goede sij scicten hen bijden heren die gherne hoer loeghen hoerden. Ende des wel wisten dat het al ghelogen was dat sij seiden. ende nochtan waren die heren ende goede luyde also verdoert ende soe verre verdwaelt wter wijsheit dat sij die loegheneers voerdende ende settense voert een wijl tijts mer ten leesten voeren sij qualijck. Sij worden onsalich ende quamen wt allen gheloeve ende sij storven in armen leven als wel redelijc was. Ende dat suldij selden sien missen als ghij daer op mict. Het waer ouch sekerlijken onrecht en souden sijs niet ontghelden. Men seidt int ghemeyn wijst mij den loeghenaer ic wijse u den dieff. dat wilt oec ganselijck gheloeven dat hij van natuerlijker art een dief is. Hij stelt sonder twievel waer hij is. het sij in sijns heren diensten. In provande. in ghelde. in clenoden. of anders hoe

[p. 38]

hijt beste wercke brenghen mach. Mit valschen loesen trecken ende altoes mit loeghen daet hijt toe brenghen mach ende sijn saken mede cleydet dat sij schijnen rechtverdich te wesen. daer om moeten sijt ommer ontgelden hier of ghinder soe wel hem diet af duet al hier. want saltment ghinder boeten dat sal wesen mitter ewigher pijnen.

Bij mijnen tijde soe rees een onghehuer man in dennemerken die hem selven verhief ende mere dede gaen dat hij der coninghinne soen waer die geheiten was magarieta des coninc wolmers doechter een eerbaer wedue: Die dij vromste ende wijste vorstinne was die men doen in die werelt wiste. Dit leit lange dat dese bove mit deser tuyscherie ende loegentael dor quam. daer hij die edele vanden rijke in groeter warringhe mede brachte. als een yeghelijc wel dencken ende versinnen mach. want die wonderlijke vremde ende hoechdraghende sake mit loeghen voert setten wil. die begint se mit menighe scoenen worden ende versierden teeken te cleden ende scoen te maken. Daer hij die luyde mede verblint soe dattet schijnt dattet sijn worden een waerheit gelijken mer ten leesten als sijn boverie wt quam ende het gode verdroet so creich hij loen ende wart ghebernt ten dode als wel behoerlijken was. Des ghelijc quam oec een bove mit gheveister boesheit ende mit gemaucter eerberheit geboren wt vrieslant die een lantloper ende truwant was. Want ic kenden selve ende wiste wel wie hij was. Ende was geheiten johannes. Dese dede meere gaen tot wttrecht inder stad ende int ghemeyn ghestichte ende oec in hollant. dat bij boekels soene was vander a die een soene ghehad hadde mer hij was ghestorven over lange jaren. Daer soe vele onruesten af rees inder stad ende inden ghestichte dattet seer daer was te duechten op een dach groete bloetstorttinghe af te comen. Soe die duvel sijn best mede daer toe dede als hij in sulken dinghen ghewoen is. Doch so quam die boverie ten leesten wt ende hij seide openbaer hoe hij die loeghen ierst bedachte. Ende waert ghericht inden hage daer ic selve op die tijt een richter was indes heeren stad. Alsoe pleghen sij te eenden. Die ghene die lieghet ende hout niemant ghelove in dat stuck daer hij af liecht. Want hij wil entelijck dat die ghene hem gheloven dien hij doch liecht ende die hij oech gheen ghelove houden en wil. Aldus seit sinte augustijn soe wie dat tghelove besmet die is valsch. die liegende mont slaet die siel ter doot. Ende soe wie ens goeden mans worde stravet die en doet anders niet dan dat hij die loeghenachtich ende tot eenen gheck maken wil. Ten sal niemant den anderen straeven ten sij dattet hem wel kenlijck is dat hij onrecht seit. Ich woudet dattet gods wille waer soe wanneer yemant loeghe dat een ander aen siele an lijve ende oec aen eeren droege dat hij ter stont sijn tonghe verloere ende nummermeer en sprake.

Hieraf leestmen een suverlijc exempel inder romeynen hystorie. wilen eer was tot romen een keyser gheheiten anastacius die een dochter gheheiten hadde Jorina. Dese hadde in hoerre hertten groete stercke bernende mynne gheleet aen een des conincs camerlinck geheiten amon. Die seer scoen ende gadelijck en wetende was van edelre manieren. decke ende veel boot sij hem har lijf ende hadde gherne bij hem gheweest. Mer hij die sijnen heer niet lieghen noch vertornen en woude versmaede altoes haer gheselscap ende en woude haer ghenuechte niet pleghen. Daer om wart sij soe verarret teghen hem ende dachte hem vanden lijve te beroeven mit eenre loegen die

[p. 39]

sij tot sijnre verderffenisse versieren woude. Op een tijt gheboerde hem voer haer camer te lijden in sunderlingen boetscappen tot eenre morghenstont. Doe riep sij mit luyder stemmen wapen over desen camerlinck mijns heren die mij vercrachten wil. Te hant so quamen van allen sijden die vanden hove ende vingen amon ende leyden in gevanghenisse als enen misdadighen man. Die coninck anastacius gerechtich ende wijs kennende die doecht ende die trouwe van amon sijnen dijnre. Ende deden voer hem brenghen ende vrachde mit sulker trouwen als hij hem toegheloefde hoe dattet mitten dinghen ghelegen waer. Amon seide in goeder waerheide dat hij haer nie sake alsulcke voer gheleet en hadde noch en dachte mit goeder redelijker onsculde dats hem die coninc gheloefde. Ende dede sijn doechter voer hem comen die hij des ghelijks vrachde om tghestant van deser saken. Ende te hant waert sij bleec ende verwandelde haer verwe ende en conde een wort niet spreken. Men vrachdet haer anderwerf ende derdewerf ende sij en sprack niet. Doen was daer een van des keysers rade ende die seide in scimpe. lichte sij en heeft gheen tonge. Die keyser hoe wel dat hijt voer een boerde hiel soe dede hij nochtans besoeken ende sij waert ghevonden sonder tonge. Te hant dede die keyser amon sijnen diener vrien wten ijseren banden. ende jorina lijde daer openbaerlijck voer voersten ende heren hoe sij die loeghen voert gheset hadde. Alsoe haer tonghe weder in haren mont quam soe schier als amon was verloest. Ende als amon overdachte dat scoene mirakel dat god om sijnen wille gedaen hadde daer hij mede vander doot verloest was. Soe woude hij gode volcomelijc dancken ende dede hem cleden in een cloester daer hij god sijn leven lanck in diende. Ende sterf in salicheiden aldaer.

So wie dat hem ter logen gheeft.
Ende liegen in ghewoenten heeft.
Hij wordt ghenedert hoement raempt.
Want een quaet eende hem betaempt.