Bouck der bloemen

Vander vj.der en een snoede bloeme gheheiten. Toerne

Onder die lustelijke bloemen so heb ic noch ghevonden een quaet cruyt

[p. 27]

gheheiten toern off gramscap. daer menich overdraghende quaet ende bloetstorttinghe aff ghecomen is tot vele eynden ende oec in vele stonden. Alsoe wel in kersten gheloeve als in heydenisse off anders waer. want wt toern soe coempt onwerde als cassiodorus bescrijft. die houtse voer een voester van allen quaden daden. Toern is een rechte verstoringhe der ghedachten mit eenre oversiedinghe ofte overlopinghe des bloedes die ter hertten draecht. Waer aff een mensche verleedt wart om wrake te doen. een yghelijc sal hem voer torn wachten. Want het is te gheloven wie lichtelijc hem vertornt dat hij oec lichtelijc waer te brenghen tot quaden dinghen.

Van torn ende van wedermoet coemp dicwil veel quaets daer compt aff warringhe tusschen vrienden. Anxt der herten. verderffenis sijns evenkeerstens. lude ropinghe daer die kele bij ghequets wort onwerdicheit teghen hem selven. Het heeft die menige quaet gedaen hem selven in erren moede. Dies niet en wist te wreken aen eenen anderen hij woudet wreken aen hem selven off aen die sijne. Daer om moet gramscap een viantlijke sonde wesen daer alsoe vele wanckels in is. Een tornich minsche is altoes sinneloes want als hij gram is. soe ist hem alleens wie hem naest is die moetet becopen. Mer dat is een dwase verwoede gramscap die niemant aen en siet. alsoe die rechte sotten die ter stont wreken willen datmen hen tonrecht doet. Ende sijn soe heit dat sij haren torn niet veysen en konnen ghelijc den wijsen. Daer om seggen die leerers was niet snel tot gramscap. want die gramscap ruest inder sotten scoet.

Balaac die coninc der moabyten waert vertornt op balaan der propheet. Want hij hadden ontboeden om dat hij dat volck van israel vermaledien soude. Ende balaam benedidese want god woudet soe hebben ende daer om en conde hij anders niet spreken. Saul hadde des alte groeten torn datmen nae den strijde die daer ghewonnen was david meer lofs gaff dan hem. Want sij gaven saul den coninc loff dat hij er .M. verslaghen hadde. Mer david .x^m. ende daer om waert hij doe ierst wedermoedich op david den coninck.

Hij is wijs die sijnen tornighen moet bedwinghen can. ghij en condt doch nummer meer soe vele in toerne vervolghen noch vercrighen mit wraeke als u mit onrecht aff ghetoghen is. Ghij en soudt altoes scade rekenen al worde u meer weder ghegeven dan u verlies.

Die gramscap is te ghelijken bij den beer die seer heit ende van natueren toernich is om lichte saken. Als hy inden woude ende comt tot eenen boem daer honich in is dat hij voer alle spijse liefste heeft. Soe compt dan een bye die hem stect. daer wort hij soe op vertornt dat hij dyere byen navolcht alle soe langhe als hij mach. Ende soe coempt dan een ander die steect hem mede dat volcht hy dier nuwer mit meerre torn nae ende laet der ierster. Ende soe voert van die eene tot ander also langhe tot hij sijns eetens ontberen moet ende verliesen tot sijnen scade.

Hij is qualic beraden die hem selven om torne scade doet. Mer sal niet strijden dan om vijff poenten daermen mit bescheide om orloghen sal ende mach mit reden staen ende mit eeren. Dat is te weten om tgheloeve om die heilige kierke om onrecht om vrede ende om gheweelt te wederstaen. Anders sijn crighe altoes beter ende eerbarlijker ghelaten dan aen ghenomen. Sinte bernart sei. Niet te willen vertoernen daermen billick tornich om wesen mach dat is beteringe der sonden. Mer te vertoernen daermen

[p. 28]

billick niet vertoernen en soude dat is die eene sonde totter ander te hoepen.

Die hem selver vertoernt overmits snelre beroeringhe die en meesdoet niemant anders. Mer die sijnen toern proberen wil dat hij rechtverdich sij die worter mede verheidt ende valter mede in sonden. Nabugodonosor die grote coninck was so seer vertornt dat hij allen die gheleerde luyde van babilonien bevael te dooden. Omdat sij hem niet en conden seggen dat hem gedroempt hadde dat hem selven doch wten sinne ghegaen was. dat en was billic gheen sake soe groetelijc om te vertoernen.

Toern dede oeck tornen brekentoern dede troyen die rijke stad bederven. toern dede uryam ten doode bringhen. Torn ende wedermoet dede medea haer kinder scoren ende hoer bloot eten ende drincken. Torn heeft quaets soe veel gewracht dat nummermeer te bescriven en waer. Bij torne wort gherechtichheit achter ghesteken. Want als een recht wijser in sijnen sinnen vertornt is. wat hij dan in dier verwoetheit sprect dat wil hij voer recht gehouden hebben. dat doch al onrecht ende onreden is. Bij torn so wort die gracie des ghenoechlijken levens verloren want wie hem mit mensschelijker redelicheit niet en tempert die moet van node beestelijc leven. Bij toern soe wort sachtmoedicheit verloren ende bij toerne wort eendrachticheit verloeren. ende ghebroken. bij torn wort dat licht der warheit wt gheblasen.

Van torn lesen wij inder koningen boeck als david bij bersabee gheweest hadde dede hij uryam daer ic voer af gheruert hebbe horen man bij hem ontbieden wten velde daer hij lach mit des conincs lude voer jherico. Ende woude dat hij bij sijnen wive hadde gheslapen om off sij bij david mit kinde gheworden ware dat uryas dan dat kint voer sijn houden soude. Uryas die een eerbaer ridder was om dat joab ende andere des conings ridderen te velde laghen soe en woude hij ouch niet te bedde gaen ende slapen mit sijnen wive. Als david die coninck dat vernam wart hij seer vertornt op uryam soe dat hij brieve screif aen joab den oversten capeteyn die uryas selve droech. Datmen een scermutsinghe doen soude voer die stad ende laten uryam mit wille inden loep ende alsoe gheschiedet. Dat bedreef torn.

Agamemnons wijff gheheiten clytemestra was soe tornich ende in gramscap soe verwoet op horen edelen man. Om dat hij een edel wijff cassandra hectors suster nader verdeffenisse van troyen thuys brochte in goeder doecht om dat hijse gherne te lijve ghehouden hadde. Dat sij eenen anderen man ghesinde dien sij bij nachten in hoerre camer dede comen. ende mit sijnre hulpe sloech sij horen gherechten man doot. Die een doorluchtich coninc was van gryken ende was die beste die vander besette van troyen weder te lande quam. Hier aen en hadde dit verwoede wijff niet ghenoech mer ghinc in desen heiten toerne daer die edel conincs dochter op haer bedde lach ende sloechse mede doot. Hier om waert horrestes hoer soen seer vertoernt dat sij sijnen vader vermoert hadde. Ende vervolchdese dair sij was mit haren vrint egisto diet mit hoer ghedaen hadde ende dedse beyde doot slaen.

Bij gramscap ende tornighen moet.
Verliestmen dicwijl lijf ende goet.
Lieve soen wacht dij voer toern.
Dattu niet mede blijfs verloren.

[p. 29]