De werken. Deel 22. Brieven aan Cd. Busken Huet 1869

[p. 253]

XXXI
Amst., 3 Oct. 1869.

Lieve Vrienden!

‘Welkom thuis!’ zou ik man en vader hebben toegeroepen ware ik den 18den Aug. ten Uwent geweest; waarom zou ik het nog niet doen, al gewordt deze U eerst drie maanden later? Vrouw en kind, ik ben er zeker van, herhalen gaarne den kreet, als Gij dezen voorleest. Ge gaat niet weder zonder beide zoo lang op reis.

Donderdagavond hadden wij een bezoek van Nippold, het was ter afscheid. Tijd tot schrijven had hij niet kunnen vinden, wat wonder? er was in Katwijk geen logies te krijgen geweest, - ieder ochtend wandelde hij er dus heen, of voer met het boeijertje, ieder avond keerde hij naar Leiden terug, en had bij Kuenen, Scholten, Heinsius en Cobet vrijen toegang. Het viel niet te vergen, dat hij in die professorenwereld uwen dienstwilligen dienaar gedacht, - het was wijs van hem, dat hij ons niet verzocht, tot hem te komen. ‘Uw instinct heeft U gezegd, dat het mij in dien kring wat benaauwd zou vallen.’ Er bejahte, en het vergrijp, niets van zich te doen hooren, is hem kwijt gescholden.

Hij heeft het inderdaad nog altijd even druk. Waarmede? Met zijne boeken. Tegen den 13den dezer wordt hij in Berlijn verwacht, om de bouwstoffen van het derde deel van Bunsen te ordenen; voor dien tijd moet hij nog, wie weet hoeveel vellen van zijn werk Hoe men naar Rome verdwaalt? corrigeeren. Ook heeft hij de stof te schiften voor een tiental voorlezingen, die hij gedurende den winter in Berlijn, Breslau, Magdeburg u.s.w. denkt te houden.

‘En wat geeft dat?’ vroeg Sophie.

[p. 254]

Niets dan de reiskosten en gelegenheid, menschen te leeren kennen. ‘En Uw Professoraat?’

‘Och, dat brengt als alle extra-ordinaire de kosten van huur en verlichting en verwarming eens lokaals niet op, - ik verdien er 's jaars geen honderd gulden mee.’

Dus altijd maar Bunsen, dus altijd weer een boek, de positie blijft précair. Het is waar, die van een gewoon professor ist auch nicht glänzend, jaren lang f1200 à f1800 en ten langen leste na vijf lustrums wachtens mogelijk f3000! Voeg daarbij, dat volgens hem Heidelberg weinig minder duur leven is, voor wie met een inkomen van dien aard huis moet houden, dan Leiden.

Wetenschap en weelde zijn nog altijd twee, ook in het wetenschappelijke Duitschland!

Het gesprek kwam op Pierson die, volgens Nippold, eerst gepolst is, of hij te Neuchâtel Buisson zou willen opvolgen en eerst als hij het beroep heeft, tijd van beraad vragen zal.

‘En zijne colleges?’

‘Geven niet meer dan de mijne, hij heeft ook maar, als extraordinaris, regt om voorlezingen te houden.’

Is het waar, dat hem dit om den wille van zijn ongeloof moeijelijk is gemaakt?

‘Hij heeft den menschen moeten verklaren, dat hij niet buiten de kerk stond, dat hij die dingen in Baden anders had leeren beschouwen, dan in Holland.’

‘Armzalig.’

Maar daar wilde Nippold natuurlijk niets van weten, hij had de laatste twee dagen in den Haag bij Koetsveld doorgebragt - en plaagde ik hem: ‘Gij hebt hem kunnen verzekeren, dat Uw tweede kind was gedoopt?’ ‘Elisabeth’ hernam hij.

Als naar gewoonte, beoordeelde ik Koetsveld onbillijk.

‘Es musz auch solche Käutze geben.’

[p. 255]

Toch niet, - hij verklaarde uit Huets recensie veel te hebben geleerd, menige eigenaardigheid was er hem helder door geworden.

‘Ook zijne halfheid?’

De goede jongen moest nog naar een verjaarsfeest bij de van B. Hij zag er inderdaad beter uit, - dat ik voor een goed deel daaraan toeschrijve, dat hij een secretaris nahoudt: dat voortdurend pennen voor die eeuwige excerpten eischte te veel van zijn borst. Curieus genoeg is zijn secretaris een meisje. Verbeeld U welk een roman. Eene boerendochter van betrekkelijk welgestelde boeren heeft hard gewerkt, om haar eigen schoolgeld te kunnen betalen en toen werd zij leerlinge voor de telegraphie, toen secondante, en nu is zij secretaris van zijn Hooggeleerde. Hij heeft haar te Bonn op een school in zijn jeugd leeren kennen, hare opstellen waren ortographisch de slechtste, maar er stak verstand, er stak oordeel in. Nippold trachtte haar voort te helpen, zij werd door zijn voorspraak gouvernante, thans zou zij gaarne wat meer verdienen dan Bunsen en Rome afwerpen - ziet Gij op Java voor haar een kansje? Telegrapheer dan:

Prof. F. Nippold, auf Reisen in Nord-Deutschland, - de brief ‘aan Boerhaave in Europa’ kwam wel teregt.

We zijn gister-ochtend naar Linnaeus geweest, - de Tentoonstelling voor den handwerksman belette die van vruchten en bloemen, zoo als vroeger het plan was, in het Volkspaleis te houden - bij weder als wij gister hadden won de zaak er bij. Het landschap in de Watergraafsmeer is lang zoo fraai niet, als de Hertenkamp, waarin ik eens eene expositie in de vrije lucht genoot, - maar voor betrekkelijk weinig bloemen was het lommer van Linnaeus voldoende, en in de heerlijke najaarszon was de wandeling naar de dreven tusschen dalias en fuchsias, die werden ingezonden, en reseda en heliotropen en rozen, die de inrigting zelve kweekte, inder-

[p. 256]

daad een genot. De broeikassen waren bestemd voor de fijnere planten, voor afgesneden bloemen, voor siergewassen, en ook deze wonnen door de verscheidenheid, welke de kweekerij van Linnaeus zelf er aan bijzette. Een ander gebouwtje bood vruchten aan en weer een ander bouquetten en verscheidenheden uit den vreemde. O welk een tantaliseering waren die appelen, die peeren vooral uit Belgie, ons beschamende, die in den tijd van Huyghens de eerste kweekers waren, en nu! Als het de B., die aan het hoofd van Linnaeus staat, gelukt, zal hij ons deze doen inhalen.

Intusschen zijn er, die beweren, dat, al laten de boomen zich hier als daar leiden en snoeijen en vervormen, zoodat een leelijke vruchtboom een sierlijk berceautje vormt, of een vijfhoek, en even zoovele takken boven elkander uitspringende of - maar Uwe fantasie gaat boven mijne beschrijving, er zijn die beweren, dat wij uit België toch den Belgischen grond niet kunnen aanbrengen.

Eenige peeren, beurées, eenige appelen, de pippelings en de alexanders, ik zou ze schilderen, als Ge vruchten mogt eten. Thans nu hij zich met de Oostersche niet mag schadeloos stellen, zou ik hem met de Westersche dubbel plagen - en in dat karakter verkies ik het enkel- boven het meervoud. Slechts een gekheid.

Er waren allerliefste appelen, glad als satijn en wit van kleur als dit zijn kan, - de drie op het bordje tentoongesteld geleken de gratiën, er was geen Paris, die de een boven de andere zou hebben verkozen.

‘Alles goeds komt tegenwoordig toch uit Weenen,’ zei Sophie, ‘pain de luxe, Wiener Bier, en hier pommes de Vienne.’

‘Alles goeds’ vroeg iemand, ‘ook Wiener begrippen?’

‘Die worden dagelijks beter.’

‘Als de Metallieken?’

[p. 257]

Maandag 4 Oct.

Gister, Zondagmiddag, kwam Quack voor den eten een uurtje praten, de vergadering voor de Gids was saai geweest. Van het October-nummer zal Knoop's opstel wel het meest gelezen worden door oude officieren; de bijdragen van Fruin en Buijs wedijveren in taaiheid. Welk een herkaauwen! In het gansche opstel geen enkele geestigheid of het moest die Pierrot zijn!¹ Men ziet den nummers de stemming der heeren op zulk een vergadering aan; ieder maakt zijn deel et tout est dit. Het is verbazend, hoe die doctrinaire professoren dien club hebben gereglementeerd en in administratie en centralisatie doen opgaan.

Zoo nam Buijs gister-morgen comme de droit het werkje van Van Houten tot zich: de Toekomst onzer Finantiën. Ik beveel U het boekske aan. Het is een blijk, dat niet alle aankomende jongeren gelooven, dat wij in 1848 in ieder opzigt het toppunt van gelukzaligheid bereikten, maar tevens dat er nog andere wegen open zijn om verder te komen dan dien des teruggangs.

Quack beleeft bij enkelen plezier van zijn hulde aan M. van der Hoeven, bij de menigte echter? Maar wat had eenig schrijver, die zich zelven eerbiedigt, daar ooit aan.

La popularité, o'est la grande impudique.

Intusschen, ik vrees, dat ik gelijk zal krijgen. Utrecht is geen wenschelijke woonplaats, de Utrechtsche professorenkring vooral geene aangename atmospheer voor iemand van zijne gaven. Leiden zou mogelijk iets beter zijn, hoe zeer ik hoe langer hoe meer geloof, dat we in ons klein land maar

1 Buijs, de Conservatieve Partij, in de Gids, 1869, October, p. 94. ‘Haar lot (dat der conservatieve partij) is.... het lot geweest dat in de meeste pantomimes voor Pierrot is weggelegd. Van alle kanten vallen klappen, maar alle klappen komen op zijn rug neer.’

[p. 258]

ééne universiteit moesten hebben. Dan zou er voor menschen van iets meer dan gewonen aanleg gelegenheid tot onderhoud en opwekking zijn.

Quack spreekt altijd gaarne van U, - hij wenschte zeer U uitzigt te kunnen geven hier terug te komen. Niet aan het hoofd van het Dagblad, ça va sans dire sous la tutelle van het wonderkind Heemskerk Az., bah! Bovendien, als we zamen zijn dan houden wij het er stellig voor, dat Ge boozer zijt dan wij tweetjes op onze quasi liberalen, maar daarom au fond de votre âme zoo weinig conservatief als hij of ik. Maar terugkomen, terugkomen, voor wat? Voor een professoraat in de Nederl. Letteren f 3000 of f 4000? Het zou U weinig aanlagchen, vreeze ik.

Quack denkt met 1 Jan. historisch politische artikelen in den Nieuwe Rotterdammer te leveren, twee in drie weken. Un tour de force.

Den 5den.

Zeker, de Dusseldorfer schilderschool heeft hare eigenaardige gebreken, overdrijving der schaduw, bontheid van kleuren, en echter hoe aangenaam was ons heden de afwisseling door een schilderij uit haren kring op de Tentoonstelling van Arti et Amicitiae. Onder de tweehonderd en zooveel stukken zijn er geen twintig, die bewijzen, dat de schilder zich eenige overpeinzing getroostte. Bles is aardig door Grootvaders lievelings-duo, uitgevoerd door een meisje dat zingt en een ander, dat haar op de harp accompagneert, maar als Gij U aan de beide jonge kopjes en aan den ouden officier, - minder leelijk met zijn driekant steekje, dan onze helden met hun kolbaks - als Gij U aan deze hebt verzadigd, dan doet Gij de overige famille, het halve schilderij cadeau. Van Trigt heeft Hans Sachs pogen te geven en gaf slechts een luchteffect in een scheef vertrek, - geen schepsel. die den schoenmaker

[p. 259]

ziet tusschen een bloempot en een bijbel, zal gelooven, dat hij zich in gezelschap van een origineel genie bevindt. Kon de kunst dat niet zeggen, dan houde zij haar muil. Er is een mooije eik van Ter Maaten - er zijn velerlei landschappen, er is een gelukkig beeldje St. Bavo, van Stracké: maar als ik er mij in gedachten in verplaats, dan zie ik slechts de Westfaalsche Bruiloftsoptocht van F. Kels te Dusseldorf, een druk leventje, een echt duitsche hutspot, viel animalisches Leben, mehr Gemüth wie Geist, aber zugleich Natur und Frohsinn.

Een heerlijke linde bloeit ons tegen, der deutsche Liebesbaum, links van ons worden wij de versierde boerenwoning gewaar, regts loopt de weg op naar den lommer, die ons verkwikt. Hoofdgroep zijn van zelve bruidegom en bruid, hij, beglückt und siegend, zij beglückt und sittig - achter haar velerlei hartstogt en de drie speelnootjes, achter deze de aanstrompelende oudelui. Vóór hen de gasten, die hen te huis verbeiden, de straatmuzijkanten, wier rookwolkjes de lucht invliegen, de toekijkende jeugd van 't dorp op den voorgrond, links een alleraardigst dansende jongen, die zijn zusje meetroont, op den voorgrond regts de - kippen en de haan, vol Stolz, een greep uit de Luise. Er is afwisseling genoeg, bemerkt Ge, en toch keert de blik, de gedachte telkens tot het bruidspaar terug, absichtlich zijn ze geenerlei bijzondere gemoedsaandoening bij........¹ van andere ten prooi en niet te minder fantaiseert Ge er voortdurend over, bezielt Ge die beeldekens onwillekeurig. Is dat niet de triomf des schilders, die, wat wilt Ge, gevoeld heeft en gedacht, die niet louter op zijn toonen en zijn tinten heeft vertrouwd?

Doch wat hebt Ge op zooveel honderd mijlen afstands aan die invallen en vragen?

Wat Gij er aan hebt, al wat U, als de post heden deze letteren meê zal geven, te zenden valt, eene afspiegeling van

1 Onleesbaar: misschien staat er ‘uitsluiting.’

[p. 260]

ons leven, van wat in mij omgaat. Ik moest wel van dien boerenoptogt spreken, naar huis keerend ontmoetten wij de rijtuigen van het heden gehijlikte paar in onze buurt, de bruid, Mej. M., vier of vijf huizen van het onze, de bruigom, Van M. Het waren zes of zeven koetsen, landauers, victorias que sais je, een prettig coupeetje vooraf, mooije paarden, Ge hadt ze moeten zien, de schimmels van Bunge zijn nog altijd van zessen klaar, blinkende tuigen, het zilver staat prachtig op de spiegelgladde rossenhuid, knappe koetsiers, hetzij ze grijzen baard droegen, in Londen honderd pond 's jaars waard, of zwarte knevels hadden en oogen, die van levenslust tintelden, alles was heerlijk te zien, maar het gezelschap haalde niet bij mijn boertjes. De famille M. is verre van een leelijk menschensoort te zijn, de famille Van M. is bepaald een mooi - de verwanten van de bruid, de T.'s, zijn breedgeschouderde luidjes, de bruigom had uit zijnen kring de gedistingueerde W.'s bij zich, - maar schortte het aan de zwarte rokken en zwarte hoeden der heeren, of aan den vorm van de kleeding der dames, alle pracht van satijn en shawls, alle hoedjes met bloemen en kant, ze gingen schuil voor de strikken en kwikken der Westfaalsche boerinnetjes.

Toon mij, arme stad
Zulk een wellust, zulk een schat.

Ik heb geen tijd, juist aan te halen, of wat ik nog liever zou doen, wijzigen, de beursklok slaat!

's Avonds.

Mijn stemming voor de bruiloft is voorbij - al wordt onze gracht te klein voor al de rijtuigen, die de gasten uit het ouderlijk huis van de bruid komen terughalen van het dejeuner. Al wat ik nog doen kan, is den jongen lieden te wenschen, dat hun gansche leven den schoonen dag gelijke, waarop zij in den echt werden vereenigd. Er is kans op, hij

[p. 261]

is een beste, bedaarde jongen, al komt hij mij bij wijlen verzen voorlezen, en zij schijnt een stil meisje.

Dus een herfstgeluk in de lente des levens, zegt Mevr. Huet. ‘Zeer Hollandsch.’

Och ‘passie,’ weet U ‘is geen olie in de heilige lamp der deugd,’ et du reste, qui sait s'ils ont tort et

Si l'art d'être heureux
N'est pas tout l'art de vivre.

Dat maakt stellig de politiek niet, wat hebben wij weder een moeite, om een Lid voor. de Tweede Kamer te vinden ter vervanging van Van Reenen, encore une étoile qui file, qui file, file et disparaît.

Burgerpligt beveelt Bosscha aan, deels om de onderwijskwestie, deels om het vergrijp van P.M.G. van Hees goed te maken, die bij de laatste verkiezing Bosscha (dien hij zijn invloed beloofd had) glippen liet, daar hij de kans voor M. de Lange schoon zag!

De Grondwet, onder den invloed van Joh. C. Zimmerman, die nog altijd in candidaturen meetelt, dringt aan op de verkiezing van N.J. den Tex, een besten jongen, maar dien men een slechten dienst bewijst, door hem nu reeds te stemmen.

Amsterdam wil E.H. s' Jacob, die reeds vroeger Lid, die au fait geloof ik Advocaat was.

Nederland en Oranje: den man van één koe, Mr. Cornelis van Foreest.

Wat draaijen wij in een klein kringetje rond!

Het gerucht houdt aan, dat Mr. P. Mijer zal teruggeroepen worden. Spotters zeggen, dat Ge dan Mr. P.P. van Bosse in zijne plaats krijgt, die aan zijn opvolger het uitwerken zijner finantieele plannen zal overlaten, zooals Mijer het de koloniale deed.

Nous y gagnerions, want althans volgens dezelfde on dits

[p. 262]

zouden we dan tot Minister van Finantiën Mr. S. van Houten krijgen. Niet alleen daarom intusschen heb ik U 's mans boekske over onze finantiën toegezonden, - Ge kunt er buitendien partij van trekken.

De Conférences van Père Hyacinthe, tout beau francais qu'elles sont, is wel niets voor Uw publiek. Het Landhaus am Rhein blijft interessant, al baseert zich al die luister op het geld, door een slavenhandelaar verdiend. Wie geeft ons toch eens een prettig boek zonder gruwelen?

Avis au lecteur!

Van harte, na vele groeten aan U drietjes,

de Uwe.