De werken. Deel 11. Verspreide en nagelaten poëzy. Deel 1

[p. 344]

Oranjelied.
1675.

Toelichting.

Het was eene geestige opmerking van een mijner vrienden, dat alle poëzij der schilderijen van ter Burgh in de muzijk-instrumenten schuilt, welke men op de meeste stukken van dezen Meester aantreft. Ik deel haar mede, ter verontschuldiging, dat ik, bij de gravure van een zijner kunst-juweelen, geen stukje schreef, dat er ‘volmaakt op toepasselijk is’, pleegt men te zeggen, - dat den toestand der personen verduidelijkt, zoo gij wilt. Doch behoeft het musiceerend paar, op het bij dit liedje gevoegde plaatje, eene verklaring? Ik twijfel er aan, tenzij men de gissingen, of het onderzoek al dan niet een toon of wel een noot geldt, noodzakelijk achte, om het eenvoudig-schoone en naïf-natuurlijke der voorstelling te genieten.

Maar nu mijn lied! Ik aarzel waarlijk het mede te deelen. Zoo het eenige verdienste hebben mogt, moest zij in de historische kleur liggen, en deze eischt al weder de opheldering eener toespeling op het verblijf van den tienjarigen Prins Willem III, te Amsterdam in 1660; de rampen, welke den laatsten tijd van het Bewind van de Witt eene treurige vermaardheid gaven; en het beleg van Naarden in 1673. Opdat ik niet den barenden berg gelijke, deel ik haar aan het slot mede, voor wie geduld heeft het stukje ten einde te lezen.

[p. 345]

1

Toen de Aemstelvloed

Zijn ridderstoet,

De oranjesjerp om 't lijf geslagen,

De pluimen wapp'rende op den hoed,

In 't spoor van 't vorst'lijk kind zag jagen,

Toen hief de zwaan

Een lofzang aan:

Lang leve Oranje!

2

De krijgstrompet

Zijn wild genet

In vuur ontstak en op deed klav'ren,

Maar Fredriks kleinzoon, niet ontzet,

De hulp terugwees van Heer Wav'ren,

Dies 't volk een held

In hem voorspelt:

Lang leve Oranje!

3

Den blijden dag

Volgt droef geklag;

De Vijverberg verneemt zijn zuchten;

Waar 's Vaders staf te heerschen plag,

Daar zeet'len die zijn gaven duchten,

En God slechts hoort

't Gefluisterd woord:

Lang leve Oranje!

[p. 346]

4

Maar wee ons land!

Het Sticht in brand

Verkondt des Franschen Sultans woede.

Wie neemt, het slagzwaard in de hand,

Nu de Aemstelsteêmaagd in zijn hoede?

Na 't bang gezucht

Weêrgalmt de lucht:

Lang leve Oranje!

5

Zijn jeugd hield woord;

Zijn krijgsroem gloort

Aan de oosterkim uit Naardens veste;

't Verlaad, de plond'ring en de moord

Ontvlugten het bevrijd geweste;

De schelle faam

Prijst luid zijn naam:

Lang leve Oranje!

6

Doch de Aemstelmaagd

Hem offers draagt

Uit alle vier de werelddeelen,

En knielend God den zegen vraagt,

Haar erf met Vorsten te bedeelen,

Als hij haar trouw

In leed en rouw:

Lang leve Oranje!

1839.

[p. 347]

Opheldering.

Wagenaar verhaalt, in het XVIIde boek zijner Amsterdams Geschiedenissen, uitvoerig het Vorstelijk onthaal, dat de Koninklijke Prinses, Weduwe van Willem II, en Willem III haar Zoon, in Junij 1660 te Amsterdam genoten. ‘Op den achttienden,’ zegt hij, ‘deedt de jonge Prins een' keer door de stad te paarde, aan 't Hoofd der Amsterdamsche Ridderschap, die met Oranjesjerpen en pluimen versierd was.’ Vondel vereeuwigde dien rid in zijn Dichtstuk: De Ridderschap van Amsterdam.

Heer Waveren en Tulp bewaeren 't spoor

Des Princen als geoeffende manhaften.

Men houde het mij ten goede, dat ik den eersten de hand aan den tengel van het Vorstelijk knaapje deed slaan.

De toestand van Willem III, onder het bestuur van de Witt, het verbod om voor den Prins te bidden, enz. zijn bekend, even als Lodewijk XIV's inval in de Nederlanden, het gevaar waarin Amsterdam verkeerde, en de ontruiming van Naarden door de Franschen, op 11 Sept. 1673, door het beleid van Willem III.

Het laatste conplet verpligt mij andermaal naar Wagenaar te verwijzen, in het XXste Boek zijner bovengenoemde Amst. Gesch. Hij gewaagt er van den voorslag van Amsterdam, om den boedel des Prinsen van eene schuld van twee millioenen te ontheffen, opdat deze Willem III niet langer zou weêrhonden naar een huwelijk te trachten, als aan zijnen staat betaamde.