De werken. Deel 10. Poëzy 1827-1874

[p. 155]

XIV
Graauwtje.

Voort, graauwtje! voort;

Wat heeft de heide,
Toen ik u leidde

Van oord tot oord,

Het vaak gehoord:

Voort, graauwtje! voort!

Al was die breede

Woestijn zoo stug,

Gij, vast van schrede,

Gij, sterk van rug,

Gingt op mijn bede
Trouwhartig mede!

Geen buurt-gezeg, -

Geen huifkars groeve, -

Geen wandlaars steg

[p. 156]

 

Wees ons den weg

 

Naar hof en heg,

 

Van huis of hoeve;

 

Toch scheent ge dien

 

Van veer te ruiken,

 

Als, trots het duiken

 

In nacht van struiken

 

Tot aan de kniên,

 

'k U op zag luiken!

 

Verrassend blonk, -

 

Daar 't klokje klonk,

 

Of blijdschap 't klepte,

 

Waar 't oog zich repte

 

Van oud en jonk

 

Dan lach en lonk:

 

Houweel en hamer

 

En vlegel zweeg, -

 

Zoo kluis als kamer

 

Liep ijlings leeg, -

 

Zelfs zoet gestamer

 

Zeî krom: de kramer!

 

Hoe nog de vreugd

 

Dier bonte kringen, -

 

't Elkaêr verdringen

 

Om snuisteringen, -

 

't Vergeefsche dingen, -

 

De winst mij heugt!

 

U, graauwtje! mogen

 

Dat twijge en tak

 

Langs 't gastvrij dak,

 

Als aan 't schabrak

 

Het weêrzijds pak

 

Fluks bleek onttogen:

 

Riep niet die tijd,

 

Zoo rijk aan zegen,

[p. 157]

 

Ons wijd en zijd

 

Het welkom tegen?

 

Wij toen om strijd

 

Gevierd, benijd!

 

Waar vrouwenblikken

 

Het zoetst bij knikken

 

Gij bragt het meê:

 

De mooiste strikken, -

 

De nieuwste kwikken, -

 

De laatste sneê; -

 

Ook mogt ge gloren

 

Door wat gevalt

 

Aan mannenooren:

 

't Is lust te hooren

 

Naar zweep die schalt,

 

Of buks die knalt;

 

Tot onz' belooning

 

Laagt gij waar 't gras

 

Het weligst was,

 

En in de woning

 

Bij 't volle glas,

 

Dacht ik me een koning!

 

Daar zaten we aan:

 

Wat hartlijk nooden, -

 

Er was gezoden, -

 

Er was gebraên, -

 

Wat lust, voldaan,

 

Ter rust te gaan!...

 

Of baai, die krulde

 

Uit vaders doos,

 

- De in 't vuur vergulde, -

 

Terwijl ik smulde

 

Alreeds, altoos

 

Mijn pijp niet vulde:

 

Ik blies gedweê,

[p. 158]

 

Op 's meisjes beê,

 

De twalef blaadjes, -

 

Mijn nieuws voldeê:

 

Van krijg en vreê

 

De jongste praatjes;

 

Schoon tot besluit

 

De schalke ik kwelde,

 

Daar 'k buurmans guit,

 

Al trok hij uit

 

Een flinke bruid

 

In haar voorspelde!

Op, graauwtjen! op;

Zoo wekte, in d'uchtend
Van daauw nog luchtend

Uit drop bij drop,

Mijn schouderklop:

Op, graauwtjen! op!

Werd ooit gij wakker

Door mijn: kom hier!

Of blonkt van vier?

Of vloogt van d'akker?

Op stal 't plezier

Van elk kwartier!

Steeds fierder droegt ge

Den ligter last

Vlug zaamgetast, -

Steeds blijder joegt ge,

Als wist gij vast

U weêr te gast!

Hoe wij het bleken

[p. 159]

 

In tal van streken, -

 

In elk saizoen, -

 

Tot mij 't ontbreken

 

Van doek of deken

 

Naar huis deed spoên.

 

Wie 't u verklapte

 

Dat ik 't besloot

 

Die sprak noch floot?

 

Vooruit toch schoot,

 

Hoe snel ik stapte,

 

Ge als lag 't u bloot!...

 

De storm mogt loeijen

 

Uit voorjaarsnacht, -

 

Of 't heiveld bloeijen

 

In purp'ren pracht, -

 

Of 't luchtruim gloeijen

 

Van sterren wacht, -

 

De sneeuw mogt stuiven,

 

Tot om ons heen

 

't Verschiet verdween

 

In 't war'lend wuiven,

 

Bevleugeld scheen

 

De vaart dier schreên:

 

Wel wist de draver

 

Dat met wat klaver

 

Dat met wat haver,

 

Hem voor zijn trouw

 

De jonge vrouw

 

Verrassen zou!

 

Wees zij naar 't vonk'len

 

Van 't morgenlicht

 

In 't vergezigt,

 

Den blik op 't kronklen

 

Der beek gerigt,

 

Haar speelziek wicht?

[p. 160]

 

Neen, 't zoete droomen

 

Had straks zoo blij,

 

Langs gindsche zoomen,

 

Uit luwt' dier boomen,

 

Ons aan zien komen, -

 

Waar marden wij?

 

Schoon wildzang streelde,

 

Als minne weelde

 

In 't maanlicht kweelde,

 

Ging ze om den lust

 

Die 't loof doorspeelde

 

Eerst laat ter rust?

 

Neen, slechts 't verlangen

 

Om 't sein van veer

 

Al op te vangen:

 

Weêr komt hij, weêr!

 

Boog keer bij keer

 

Uit 't venster neêr:

 

O blijd ontmoeten!...

 

Al doet ge duur

 

Uw heugnis boeten,

 

Wat togt zoo zuur

 

Dien zulk een uur

 

Niet mogt verzoeten?

 

O kreet van 't hart!... -

 

O teeder fluist'ren!...

 

Wil weêr mij kluist'ren,

 

Laat me eens nog luist'ren,

 

Voor rouw en smart

 

Mijn zin verduist'ren!...

 

Op 't graauwtjen zal

 

Ons jongske rijden:

 

Geen vrees voor val

 

We gaan bezijden, -

 

Het kent hem al

[p. 161]

 

Het mag hem lijden,

 

En trouwe draagt

 

Of ze onschuld vierde; -

 

De rid behaagt,

 

Wat prinsje jaagt,

 

Zoo onvertsaagd?

 

Juicht zij die 't sierde.

Ach, graauwtjen! ach,

Hoe lust in 't leven
Mij heeft begeven

Door dubb'len slag

Op éénen dag:

Ach, graauwtjen! ach!

Uit held're kimmen
Mag 't wolkje klimmen

Langs gulden trans,

Al zwijmt de glans

Er blijft bij 't grimmen

Tot schuilgaan kans;

Mijn donder rolde

Zoo onvermoed

Dat 't bloed mij stolde

Toen 's koopmans goed

Uw manden volde

In gragen spoed:

Wie puik van zaken
Als ik mogt maken? -

Hij schonk me wijn, -

Kwam 't uur van staken

Naar allen schijn

[p. 162]

 

Zou 'k binnen zijn!

 

Wat gold dat zeggen?

 

Vroeg 'k onbeducht;

 

Klonk me uit de lucht,

 

Dan niet 't gerucht

 

Van wegen leggen

 

Door elk gehucht?

 

Een rilling liep me

 

Koud over 't lijf:

 

Mijn ijver schiep me

 

Het best bedrijf,

 

Maar dan, waar blijf

 

'k Met wicht en wijf?

 

Dat, graauwtje! uw banden

 

Dien dag te wreed,

 

Te wringend spanden

 

Vergeef 't mijn leed;

 

Wist met mijn handen

 

Ik wat ik deed?

 

Gij, die noch steig'ren

 

Noch schoppen kondt,

 

Zaagt van den grond

 

Zoo angstig rond

 

Of 't magt'loos weig'ren

 

Geen deernis vond!

 

Zou door de menigt'

 

Ik zijn gesteenigd

 

Wanneer uw druk

 

Niet waar' gelenigd?

 

Een forsche ruk,

 

Het koord was stuk:

 

Weêr reest gij moedig, -

 

Weêr stondt ge daar

 

Met schoud'renpaar

 

Van zessen klaar, -

[p. 163]

 

Weer droegt gij goedig

 

Den last hoe zwaar!

 

De tranen gleden

 

Den baard mij af:

 

Hadt gij geleden,

 

Hadt gij gebeden

 

Toen ik te straf

 

Een taak u gaf,

 

Toch, naauw bevrijde!

 

Dien ik benijdde,

 

Zwierde aan mijn zijde

 

De dunne staart,

 

In vlugge vaart,

 

Op nieuw zoo blijde:

 

Wat goede wil!

 

Trots graauw en gril

 

Geen wraak beramend,

 

Geen hartstogt aêmend,

 

't Geweld beschamend:

 

Aandoenlijk stil!

 

Mijns lots verkeeren

 

Mogt diep mij deeren, -

 

Weerklonk 't in mij, -

 

Viel 't niet te weeren

 

Geduld zoudt gij

 

Uw meester leeren!

 

Geduld? maar sloeg

 

Mijn hart dan rustig

 

Toen 'k dorpwaart joeg?

 

Hoe 'k best mij droeg

 

Als zij me vroeg:

 

Waarom niet lustig?

 

Geen welkom steeg

 

Schoon 't kluisje naakte, -

 

De moeder waakte

[p. 164]

 

Bij 't kind dat veeg

 

Naar adem heeg...

 

En zacht dien slaakte!

Wis, graauwtje! wis

Trof tal van dagen
U 't zwijgend klagen,

Haar droefenis

Om 't wreed gemis,

Wis, graauwtje! wis:

Al sprongt zoo olijk

Gij om door 't zand,

Ging van den wand

De havermand

Noch vlug noch vrolijk

Hief ze u haar rand;

En nimmer streek ze

Den rug weêr glad

Waar 't jongske zat -

En schuw ontweek ze

Het zweepje dat

'k Gevlochten had; -

Voor de arme vloeide

De laafnis niet

In tranenvliet,

Mijn hart slechts ried

Dat in 't verschiet

Haar 't kerkhof boeide!

Het meêlij zocht

Wat troosten mogt,

Toen weer beladen,

[p. 165]

 

Gij waart ten togt;

 

Werd ik verraden

 

Door blik te vocht?

 

Hoe ze om mij henen

 

In snikkend steenen

 

Hare armen wond,

 

Tot, onder 't leenen,

 

't Hartstogtlijk weenen

 

In dank verzwond!

 

Waarom mijn zorgen

 

Voor 't hach'lijk morgen

 

Haar toch verborgen?

 

Had d' overvloed

 

Zij ooit begroet

 

Als 's levens zoet?

 

Mijne onheils-tijding

 

Was logenmaar...

 

Hoe kuste ik haar

 

In zielsverblijding,

 

Of ons gevaar

 

Geweken waar'!

 

Doch, graauwtje! al gingen

 

Ter bruine klingen

 

Wij rap van tred,

 

Uit had uw pret,

 

Uit had mijn zingen

 

Toen ze ons omvingen:

 

'k Zag paal bij paal

 

Daar niet gestegen

 

Ten vlug verhaal,

 

In wond're taal

 

Der zegepraal

 

Van 's Keizers degen, -

 

Daar straks geplant

 

Van zuid tot noorden

[p. 166]

 

Door hand bij hand

 

Dat ze er òf koorden

 

Òf ketens schoorden

 

Ter maat van 't land:

 

Mijn hart mogt tsagen,

 

Mijn stap vertragen

 

Toen de oogen zagen

 

Hoe groepsgewijs

 

Daar werkliên lagen

 

Bij drank en spijs;

 

Verschrikt herkende

 

'k Als hoofd der bende

 

Aan d' ambtnaarsdos,

 

Wie laatst in 't bosch

 

Omver ons rende

 

Op 't snuivend ros;

 

De rhijnsche bleeker

 

Loeg nu hem toe

 

Uit vollen beker, -

 

Die dronk gold zeker:

 

‘Dat d'arbeid spoê!’ -

 

Mijn slaande roê. -

 

Maar schuchter traden

 

We dichter bij,

 

Daar vierden zij

 

Hun spotternij,

 

Die teugelvrij

 

Dra tartte uit daden:

 

Waarom den stok,

 

Ten mooijen rok

 

Al opgeheven,

 

Terug ik trok?

 

Haar had mijn wrok

 

Van schrik doen sneven!

[p. 167]

5

 

Neen, graauwtje! neen,

 

Zoo 'k bitter schreide

 

Toen zij verscheidde,

 

Niet meer beween

 

'k Mijn ijd'le beên,

 

Neen, graauwtje! neen!

 

Wanneer 't beschoren

 

Die waar' geweest

 

Haar schoone leest,

 

Haar blijden geest,

 

In rouw verloren,

 

Te zien herboren, -

 

Had, weêr gezond,

 

Ze in d'avondstond

 

Me op nieuw gegond

 

Die zoete zangen,

 

Die frissche wangen,

 

Dien rozenmond, -

 

Weêr op haar knieën

 

Na zuren dag,

 

't Gestild geklag,

 

Den liefsten lach

 

Dien oog ooit zag

 

Me doen bespieën, -

 

Zie, fier moge ik

 

Alleen 't beschik

 

Des lots niet duchten,

 

Van schaamte en schrik

 

Dwong beider blik

 

Me thans tot vlugten:

 

Waar bleef mijn jeugd?

 

Waar bleef 't vermogen

[p. 168]

 

Daar 'k op dorst bogen?

 

De lust der oogen,

 

De hartsgeneugt'

 

Zijn weggevlogen;

 

Ik ben niet meer

 

Die 'k was weleer:

 

Bij zomerweer

 

Is op mijn haren

 

Een sneeuw gevaren

 

Als winters gaêren;

 

Dra teerde ik in

 

Door klein gewin:

 

Een droef begin

 

Van droever ende;

 

In mijn ellende

 

Mij geen gezin! -

 

Moogt op mijn wezen

 

Gij, graauwtje! lezen

 

Wat in mij klaagt,

 

Dat gij, herrezen,

 

Mij als voor dezen

 

Uw last weêr vraagt?

 

Rust vrij! - Vertrouwde

 

Ik, stramme en oude,

 

Niet tot 't mij rouwde

 

Op onze vlijt?

 

Haar kansen kwijt

 

Nu alles rijdt!

 

Kom - eerst die kroten

 

Volop genoten;

 

Dan, uitgestrekt,

 

Op 't fulp der pooten

 

Den kop gerekt,

 

Tot 't licht u wekt!

 

Wilt, daar 't verkwikken

[p. 169]

 

Ge u wordt bewust,

 

Eer 't stroo 'k mag schikken,

 

Bij 't vriend'lijk knikken,

 

Mijn hand gij likken

 

Of dank die kust?

 

Voor mij slechts levend,

 

Me nooit weêrstrevend,

 

Werd, brood u gevend,

 

Nog niet verevend

 

Wat, oude vriend!

 

Gij hebt verdiend...

 

Maar ach, het naad'ren

 

Dier rappe raad'ren

 

Op 't klinkerspoor,

 

Een knol er voor! -

 

Dringt tot ons oor

 

Weêr daav'rend door!

 

Wat rust mag heeten:

 

Dat zoet, dat zacht

 

Zich zelf vergeten,

 

Dat niets te weten

 

Voor nieuwe kracht

 

Uit d' ochtend lacht, -

 

Hij komt voor beide,

 

Die ware slaap,

 

Eerst als de heide

 

Een groeve u spreidde

 

En men mij leide

 

Bij vrouw en knaap!