De mystieke lyriek van Lucas van Mechelen (1595/96-1652)

[p. 224]

Bijlage IV: Tekst van de liederen besproken in Dl. III, hfst. IX (Vol. II).

a. Die Innighe: Hoe dat die Salighe in die Woestijne der inwendigher Afghescheydentheyt minnelijck in Godt versonck. (Bl. R. 101/256).

Op de Wijse: Ick ghinck een mael spaceren.

In Godt te zijn, vriendinn', versoncken /
Gaet boven alle vreught;
'T gheen' dat daer wordt gheschoncken /
Wist'die bly'siel in Godt verheught /
Die daer verniet stondt en verslonden
In 't diepste der hooghster afgronden.

Sy oeffende in wonder minne;
Wonderen minnen aerdt!
Dieper en dieper inne
Voerde haer hare neder-vaert:
Hoe hoogher dat haer Godt onthaelde /
Hoe leegher dat sy nederdaelde.

Godt schonck haer een Zee van ghenuchten /
Merckt wat die Siele de';
Sy ghinck den troost ont-vluchten /
Daer Godt haer overstroomde me';
Om in den Heer' te moghen rusten /
Ontliep sy alle Godts wellusten.

Waer quam sy dan met dat ont-vlieden?
Wonder waer dat sy quam!
Den Heere liet gheschieden
Dit wonder groot / dat sy vernam:
In eenen grond van duysternissen
Quam sy haer selven te ghemissen.

Daer stondt sy als in een ontweten
In die afgronden diep';
Sy hadd' den wegh' vergheten /
Waer dat sy door tot Gode liep:
Alleen onthiel sy dat sy moeste
Haer waghen in die duyster woeste.

Wegh was sy heel, sy was verloren,
S'en vondt gheen wesen meer;
Alleen quam haer te voren
Dat overwesen van den Heer';
Haer crachten smolten in dat Eene,
Dat was den wegh en anders gheene.

Met dat gheniet wierdt sy omvanghen /
Dat was dat haer door vloot /
Dat haer boven verlanghen

[p. 225]

 

In alle salicheydt besloot:

 

S'en sach niet aen wat sy verteerde /

 

Die daer te Niet te gaen begheerde.

Al was den loop des weghs verholen /
En die Woestijne wijt;
Sy wist s'en kost'niet dolen /
Die haer self was in Gode quijt';
Sy ghonck / sy sonck / sy rijsde neder /
Daer sy voor een kreegh duysent weder.

Dat dalen was een claer verdwijnen
Van haren mensch'gheheel
In 't licht / dat sy sach schijnen
In haer vernedert opper-deel;
Daer Godt haer door sijn kracht verheven
Als leveloos in hem de' leven.

Uyt haer was sy naer haer ghedachten /
Sy was die Waerheydt naer;
Bloot stonden hare crachten /
Haer wesen was 't ont-worden maer;
Godt quam haer door sijn soet aenraken
Heel Goddelijck in hem te maken.

Gheheel uyt haer met ruste stille
Stondt sy in Godt ghevoert /
Gheraeckt was haren wille
Van Godts wil' / die haer hadd'gheroert:
Dat roeren Godts was eenen vrede /
Die haer in troost versmilten dede.

'T gheluck dat Godt haer quam t'ontluycken
In 't Wesen / dat sy sach /
Was d'overste ghebruycken
Des afgrondts / daer sy inne lach:
Den afgrondt was vol alle goeden
Van hemelrijcksche over-vloeden.

b. De Ziele van Godt geraeckt soeckt den wech om Godt inder waerheydt te vinden (Dr. All. 1/1)

Op de wijse: Beata Immaculata.

Ick hake / ick sucht' / ick waeke ick leef in ongeduer /
Ick lijde / ick vecht' / ick strijde / ick sterve die natuer:
'T is al om Een; en anders geen
Dat ick hier sucht / dat ick hier ween.

Naer 't lichte / naer 't soet gesichte van 't innich Hemelrijck /
Mijn herte met droeve smerte verlanght gedurelijck:
O claerheyt schoon! saligh vertoon'!
Laet sien eens u vreught ongewoon.

[p. 226]

3

 

O leven! o licht verheven! die u genieten mocht /

 

Oft conde mijn duyster wonde tot u worden gebrocht /

 

Oft mijne pijn door u aenschijn

 

In rust gesalft noch eens mocht zijn.

Verkregen hadt uwen segen de bruyt eerstijts wel ras /
Met vreughden / die haer verheughden sy stracks voorkomen was:
Sy vont den dagh / daer sy naer sagh
Veel soeter dan-men wenschen magh.

Sy suchte naer haer genuchte / naer haren Bruydegom /
Met ruste die haren luste / stracks stilde wederom /
Die haer gevreet / in rust voldeet /
Met meerder troost dan hert en weet.

Door hoecken / door wijcken soecken met die Bruyt over-al /
Vol rouwe / door wegen nauwe / door-loop ick bergh en dal /
En 't aenschijn soet noyt en ontmoet
Van die my soo naer-loopen doet.

Maer stadigh 't aenschijn genadigh die te genieten quam /
Gevredight weet dat verledight van all's de vluchte nam /
Tot dat sy stondt in haren gront
Daer sy u bloot / o liefste vont.

Ick vinde dat ick beminde / u met soo puren trouw /
Vol welden dat my vergelden wel licht u liefde sou.
Dat ick misschien licht zoude sien
Meer rijckheyts dan ick wel verdien.

Die goeden die overvloeden in u vroyelijck geniet /
Ontfanghen / naer haer verlanghen / die ghy getrouwe siet /
Die naer u staen; die naer u gaen /
Die u alleen bloot hangen aen.

Mijn ziele / dat ick my hiele van alles af-gescheyt /
Daer mede in vollen vrede wierd'ick tot hem geleyt /
Licht zoudt ghy my / u aenschijn bly
O lieffsten! thoonen t'allen ty.

Daeromme / o Bruydegomme! want ick my geef tot u /
U straelen laet neder-dalen / thoont toch u aenschijn nu /
Mijns herts vermaeck / mijns troost oorsaeck!
Keert u naer my die naer u haeck.

c. Die Innighe: Dat Godt in 't Landt der heylighen die Salighe een Nieuwicheydt des Levens toonde, daer elck een d'leven te verliesen sochte. (Bl. R. 109/279)

geen wijsopgave

Dat landtschap oversoet /
Daer sielen al / daer alle uyt-vercoren
Met brandende ghemoet
Verteert / ver-niet / haers selfs stonden verloren;

[p. 227]

 

Was d'eyghen stadt / die Godt besat /

 

Daer Godt al sijne vrienden wouw

 

Met liefde croonen hare trouw'.

Soo daer die siele quam /
Ghinck haer den Heer'sijn salicheden schincken;
Haer leven haer ontnam /
En liet in haer sijn eeuwich leven blincken:
O leven pur boven natur'!
Een Nieuwicheydts des Levens wast' /
Die in Godt hiel die sielen vast.

Hij sprack haer innich toe /
Hier rusten sy / daer ick in alles mede
Vry mijnen wille doe';
Dit is dat landt / dit is die blijde stede /
Daer ick Vriendinn'regnere inn';
Daer ick alleen de wetten gheef' /
Daer ick in alle sielen leef'.

Op wonderbaer manier'
Sterven sy al / haten sy d'eyghen leven /
Dat sy in s'gheests pleysier
Met eyghendom eerst'pleghen aen te kleven:
Elck roept tot my / o Wesen bly'!
Doodt ons / doodt ons / doet ons te niet /
En ons u eeuwich leven biedt!

Haer sien ick vrolijck aen /
In my hebb'ick haren gheest inghelaten;
Uyt haer zijn sy ghegaen /
Haer selven heel / haer eyghen leven haten:
Den ganschen wensch' van haren mensch'
Is / dat sy eens verwierden heel /
Dat ick mocht' wesen haer erfdeel.

Dit sprack Godt tot die Siel'
En schonck verheught sijn selven sijn beminde;
Die van haer selven viel /
En riep / o Heer'! wat ist' dat ick bevinde?
Waer heeft gheleydt my u goetheydt?
In u vind' ick een hemelrijck;
Houwt my in u toch eeuwelijck.

Wat wensch'ick meer dan u?
Wat wil ick meer dan u / van uw verwerven?
In u vind' ick my nu;
Laet my / o Heer'! laet my nu in u sterven:
Ghy zijt die vreught / die my verheught;
Houwt my / daer ghy my hebt gheset /
Die u altijdt in my belet.

Ghy zijt al mijn vermaeck /
O leven soet! gheen leven opder eerden /
Als ick u leven smaeck' /
En is by my / mijn Godt! nu meer van weerden:
Mijns selfs ontbloot / mijns selfs ghedoodt
Wil'ick u hooren toe altijdt /
Die d'leven alles levens zijt.

[p. 228]

d. De Godt ghenietende, Dat haer in de Poorte van t'Cloosterken, dat is, inde volkomen Vernietinghe, stracks het Goddelijck licht inwendigh teghen quam (Cl. 17/40).

Wijse: Bedruckte hertekens. Oft: Die blijde zielen. Req. 291.

Ghy uyt-verkoren
Als ick verloren
Nu had de schepsels altegaer /
Wat blijde feeste
Hiel mijn gheeste
In t'Cloosterken Godts over-klaer!

Wat hemels lichte
Sagh mijn ghesichte
In dat inwendich hemelrijck /
Als door vernieten /
Ick quam t'invlieten
In t'Cloosterken soo Goddelijck!

Met vollen seghen
Quam d'licht my teghen
Veel klaerder als den Sonneschijn /
Ick my by daghe
Verloren saghe
In 't licht van t'Cloosterken Godts mijn (.)

Godts licht verheven
Wiert my ghegheven
Met soo ghewenschten overvloet /
Dat die klaer beken
Gheen tongh uyt-spreken
En kan van t'Cloosterken soo soet.

Gheheel verdroncken
Gheheel versoncken
Wierdt in die klaerheyt mijnen grondt /
O licht volkomen
Hoe op-ghenomen
In t' Cloosterken mijn ziele stondt!

Door die bly straelen
Die ick sagh daelen
Uyt dien oorspronck der wellust /
Heel mijnen mensche
Naer wil en wensche
In t' Cloosterken versmolt in rust.

Dat licht der minnen
Door-ghingh van binnen
Heel mijnen gheest van alles bloot
Met rijckheydt wonder /
Met troost besonder
In t' Cloosterken der weelden groot.

Met klaerheydt puere
Boven natuere

[p. 229]

 

Door-voedt dat licht Godts mijne ziel /

 

Al mijne krachten

 

Al mijn ghedachten

 

Godts licht met t'Cloosterken vast hiel.

D'licht uyt-ghelesen
My volmaeckt wesen
In al mijn wercken ded':
Wat ick volbrochte /
Alleen zijn mochte
Volmaeckt in t'Cloosterken daer med'.

Wie mach verdincken
Wat soet in-blincken
Dat licht in mijnen gheeste gaf /
Daer goeden alle
Sonder ghetalle
In t'Cloosterken my daelden af.

Vol vrolijckheden
Die my voldeden /
Ick stadelijck daer mede ghingh /
Ick duysent vruchten /
Duysent ghenuchten
In t'Cloosterken daer ontfingh.

Duysent rivieren
Vol van pleysieren
In mijn ghemoedt daer vloedden van:
Der weelden schatten
Van d'licht bevatten
Gheen hert uyt t'Cloosterken en kan.

e. Op de Gheboorte vande H. Moeder Godts (D.B.H. 2/172)

Wijse: Uyt den af-gront van mijn ghedachten. Oft: Het is my goedt in dees af-gronden. Req. 156.

Nu dien dagh my komt te voren /
Dat opder eerdt ghy wierdt gheboren
Reyn Maeght / die Moeder Godts moest zijn /
Van vreught versmilt het herte mijn.

Wat goedts is ons door u voordts-komen
Wat quaedt hebt ghy van ons ghenomen?
Hoe seer hebt ghy vertroost hier al
Ons in dit droevigh tranendal?

O salighe gheboorte blijde!
O duysentmael ghebenedijde!
Daer ons alsulcken vreught van quam /
Die ons soo swaeren druck ontnam.

[p. 230]

4

 

Hoe menigh duysent in Godt sliepen /

 

Die naer u wenschten / haeckten / riepen /

 

Daer u gheboorte dagh en nacht

 

Ontsprekelijck van wierdt verwacht?

K'en twijfel niet oft d'onghemeten
Ghenade Godts die liet hun weten /
Als ghy gheboren wierdt Princes /
Dat bloemigh was de roed'van Jes.

Dat 't Duyfken uyt nu was ghevloghen /
Dat seker soud'beweghen moghen
Met t'Hemels Olijf-tacxken groen
De goedtheyt Godts tot een versoen.

Dat tot ghenaede Godt gheneghen /
Om uyt te storten sijnen seghen /
D'bly Reghen-booghsken langh versocht
Nu in de wolcken had'ghebrocht.

Hoe keerde daer die groote gratie
Al haer ghesucht in iubilatie /
Verstaende dat in des doodts landt
Des levens boom nu was gheplant?

Hoe loofden sy Godts klaer ghenade
Van sijne ghift van sijn weldade /
Dat hy nu voordts broecht had de vrouw /
Die t'hooft der slangh verpletten souw?

Dat nu den winter was verdwenen /
En dat bly bloemken was verschenen /
Daer t'honich bieken soud'gaen op
Verdoen t'venijn der spinne-kop.

Maer hemelrijcksche Coninghinne
Als ghy hier quaemt dit aerdtrijck inne /
Daer allen ons gheluck aen lagh /
Hoe stondt dat hemelrijck en sagh?

Hoe stondt verbaest op dien keere
Dat hemelsch heyr voor Godt den Heere /
Dat opder eerdt met klaer ghemerck
Van boven sagh dat wonder werck.

Elck hiet u d'Arck van d'eeuwigh leven /
Den gulden Autaer hoogh verheven /
Den schoonen gulden kandelaer /
Daer d'licht Godts op soud-blincken klaer.

Sy noemden u de gulde Poorte /
Den tempel met zijn toe-behoorte /
T'heyligh der Heylighen alleen /
Daer rusten moest dat eeuwigh Een.

T'was lof al wat sy van u spraken /
S'en wisten u niet dan te maken
D'eerdts hemelrijck / d'eerdts Paradijs /
Daer d'Woort soud'worden s'menschen spijs

[p. 231]

16

 

Schoon stede Godts wat groote dinghen

 

Door u gheboorte wy ontfinghen?

 

Wel was ons u gheboorte groot

 

T'beghin des levens in de doot.

Ghescheyden wy verr' van Godt saten /
Wy sonder u waren verlaten /
Door u gheboorte Maghet soet
Is ons vernadert alle goet.

Tot u wy dans ons herten stieren /
Die vrolijck u gheboorte vieren /
Maeckt dat ons u gheboorte bly
Oorsaeck reyn Maeght des levens zy.