De mystieke lyriek van Lucas van Mechelen (1595/96-1652)

Regelnummers proza verbergen

[p. 216]

Bijlagen

[p. 217]

Bijlage I: De levensschets van Lucas uit de editie 1674.

1Dese alder edelste Liede-boecken, te weten den Blijden Requiem ende Den 2Droeven Alleluia, ende 't Cloosterken der Geestelijcke Verrijssenisse, sijn ghe-3maeckt door eenen seer verlichten P. Capucijn by naeme P. LUCAS, Genitser 4van geboorte: den welcken cloeckelijck af gescheyden sijnde van al dat den 5mensch lief heeft, om alleen te rusten in Godt, een jeder oock soeckt voor te 6stellen, de liefde ende het soet genieten Godts, ende deelachtich te maecken 7vanden Geestelijcke troost, ende Goddelijcke wellusten die hy was genietende. 8Ende alsoo hy wijs was ende seer verstandigh, cloeck van stemme ende vro-9lijck van geest, ende vervolghens bequaem om de Religie grooten dienst ende 10onderstandt uytwendelijck te doen, het heeft nochtans den Heere belieft hem 11te doen senden een groote heescheyt op de borst, die hem tot de doodt is by 12gebleven, om dat hy hem voor-schickt hadde om te wesen een instrument 13waer door den H. Geest besonderlijck soude werken, ende als een canael waer 14uyt souden vloeyen soo veele edele verheven ende Goddelijcke dichten, de 15welcke voorwaer niet ghemeyn noch van kleynder werden zijn, maer vol van 16een alder-verhevenste Mysticke Theologie; hoe wel seer verstandelijck ende 17soet vloeyende in de begeerighe ende Godt minnende herten, inder voeghen 18dat die de selve devotelijck met een liefde tot de waerheyt comt te gebruycken, 19ondervinden sal, dat sijn herte daer door gedurigh ontsteken sal worden als 20met vierighe schichtiens, ende aldus met blijtschap, ende vroyelickheydt des 21herten sal moghen gheraecken tot die schoonheydt des vred's, ende tot een 22rijcke Ziel-ruste in Godt, die alle verstandt te boven gaet.

23Desen goeden Religieus dan, hem vindende onbequaem door het voor-24seyde accident, om alle uytwendighe oeffeninghen uyt te wercken ende van de 25selve ontslaghen, heeft hem met een goeden jever tot inwendighe begeven; 26ende den wille Godts hier in kennende; gevolght den raet van eenen sekeren 27audt Vader, die aen sijne Discipelen seyde blijft in u Celle, ende sy sal u alle 28dinghen leeren, Soo is desen goeden Man oock geworden een lief-hebber van 29de selve; ende dat met sulck een onder-vinden van dese waerheydt, dat hy 30in alle sijne schriften, niet anders en leert, noch geen noodigher oeffeninghen 31aan en wijst als een by-blijven Godts; ende want hy onder-vondt hoe lichte-32lijck dit By blijven beschadight wordt, ende dat den meestendeel van goede 33menschen hun selven paeyen, met menighvuldighe samen-spraecken ende veel 34vraghens, waer van den Apostel Paulus seydt Dat sy altijdt sijn leerende, ende 35noyt en commen tot de kennisse der waerheydt, veel min tot het uyt-wercken 36der selver, over-sulckx vertrock hem van alle gemeynschap, niet alleene der 37wereldtlijcke menschen, maer oock soo veel als hem bequamelijck naer sijnen 38staet mogelijck was, oock van het geselschap sijnder mede-broeders: als't hem 39somtijts gebeurde uyt zijn Celle komende dat hy eenig renconter van Reli-40gieuzen voorsach ofte eenige aen-spraek die tot d'eere Godts niet noodich en 41was, keerde met een soete behendigheydt wederom tot de selve om niet berooft, 42oft ten minste niet vermiddelt te worden van sijnen soeten voor worp, 43nochtans hy wenste alle menschen te connen geven het goed dat hy was ge-44nietende, ende wederom uyt te storten dat hy hadde ontfanghen, alsoo gy inde 45naer-volghende Liedekens sult vinden, oft kont mercken, want hy heeft meer 46door onder-vinden geschreven, dan door speculatie oft lesen van andere 47Boecken. Aengaende de deughden van desen dienaer Godts, dese sijn van 48hem geoeffent geweest op een alder-edelste maniere, doende sijn nature ster-49ven met cracht ende vroyelickheyt, heeft de selve veel ont-trocken in eten, 50drincken, slapen etc ende sy selve niet gegeven als dat hy niet derven en cost, 51soo dat sijn principaelste oeffeninge was de grondige verloocheninge sijns selfs,

[p. 218]

52stervende dach voor dach duysent minne dooden, ter liefde van sijn opperste 53goet t'geen hem al luttel docht, soo dat hy alle de hoecxkens ende camerkens 54der eygen liefde, ende der recht-schijnende meyningen, daer het meesten-deel 55der geestelijcke menschen valschelijck in rusten, ende waer door veel verleyt 56worden, tot den grondt toe uyt gegraven heeft, soo dat hy oock belijt dat hy 57wel duysent verloocheningen hadde, in alle de dingen in de welcke hy Godt 58was soeckende, soo dat-men claerlijck can oordelen dat sijn meeste deught 59ende alle het ciraet van sijne siele van binnen was, ende dat in soo grooten 60edelheyt, ende puerheyt, dat die van niemandt beter als van Godt alleen be-61kent is geweest.

62Oversulckx om V.L. voor-te-stellen een staelken van sijn innig ende ver-63borgen leven, sullen dienen dese dry Boecken, in de welcke men de edelheyt 64van sijnen geest naer ons cranck verstant sal eenichsins mogen bespeuren de 65welcke Leeren, hoe wy sullen uyt doen den ouden mensch door het versterven 66van al sijn quaede begeerlijckheden, ons met Christelijcke deuchden becleeden, 67ende onse ziele tot de volmaeckheyt voorderen inder voegen dat alle begeerige 68zielen hier groote hulpe ende bijstant sullen vinden, want sy hier ontdecken 69sullen veel verborgen minnelijcke gebaende weghskens; hoe te weten de 70Godt minnende ziele door het bemercken van het lijden ende naer-volgen van 71het leven Christi, door een ontblooten van aerdtsche goederen, hoe sy door 72sterven ende ontblooten tot een inwendige ruste quaem, ende hoe sy in 't ver-73lies van d'eygen liefde de liefde Godts vondt, hoe sy haer in den dach in alle 74wercken ende occasien was dragende, voorder hoe sy haer vernietde voor 75Godt, ende haer wierp onder alle menschen, waer door sy de deucht van oot-76moedigheyt bequam; ende door de selve clom op den berch des vred's, daer 77haer niemant den vrede en cost benemen, ende de deughden die sy daer 78vrochte, oock de vreught die sy daer was genietende; hoe sy aen de Zee 79quam, teweten hoe Godt haer kennisse gaf van alle de eygendommen die den 80mensch werckt in het overvaren van een Geestelijck Leven ende in Godde-81lijcke saecken, hoe sy doen quam in een woestijne van afgescheydentheyt, ende 82haer afscheyde van alle uytwendige saecken, dat oorsaecke was dat sy 83minnelijck tot Godt geraeckte, oock wat wijsheyt haer daer gegeven wiert, etc.

84Sommige dan abuseren hun seer, die van opinie sijn dat dese Liedekens 85van een andere goede Ziele, die hy dirigeerde soo sy seggen souden gemaeckt 86sijn, want die hem familier sijn geweest getuygen dat hy noyt directie van 87iemant heeft willen aenveerden, hoe wel hy daer toe instantelijk versocht is 88geweest, ende dat alles om met meerder getrauwicheyt te vervolghen ende te 89bewaeren de suyverheyt van sijn herte in sijne lieve afgescheydentheyt.

90Dit en sal hem niemant verwonderen want alle geesten loven den Heere, 91ende elck vervolght sijnen wegh die Godt van hem begheert, als hy oock ghe-92daen heeft, waer-door in hem op-ghegaen zijn alle dese schoone lichten, die 93hy in sijnen gheest was ondervindende, die hem alsoo besich hielden dat hy 94des nachts vande Mattenen af niet meer en sliep, overvloyende in dese hemel-95sche dichten, die soo goddelijck zyn ende soo vol wijsheyt dat het te verwon-96deren is, ende de effecte die van de selve ghecomen zijn, sijn soo menich-97vuldich, dat een groot getal van innighe zielen die de selve gebruyckt hebben, 98getuygenisse geven van het groot licht ende hulpe die sy van dese Boecken 99ontfanghen hebben, door wiens versoeck men beweeght is geweest de selve 100wederom te doen drucken, op dat de begeerighe zielen hier door verlicht 101ende versterckt zouden worden, ende vinden in den selven eenen seeckeren 102ende vasten leydtsman op den wegh, ende eenen getrauwen raedtsman in alle 103haer oeffeninghen, ende twijfelachtigheden waer door sy tot haer laetste eynde 104gheluckich sullen geraecken, want hy altijdt wijst op den haet sijns selfs, ende 105een alder suyverste Godt meynen. T'is hier oock dat alle menschen materie 106vinden naer haeren staet, soo beginnende, als voortgaende, ende volmaeckte.

107Dat hem dan niemant en verontwerdige dese schriften te lesen hoe gheleert

[p. 219]

108dat hy oock sy, hem laetende voor-staen datse gestelt zijnde in liedekens, niet 109bequaem noch dienstich en souden wesen dan voor vrouw-persoonen; Maer 110dat sy geiren belyden met den H. Bonaventura, dat de vrouwkens, om de 111wille van haer eenvoudicheyt, losheyt, ende onbecommertheyt, hier toe veel 112bequamer zyn als groote verstanden; Oock en sullen de Vrauwen ten sy datse 113met een mannelijck gemoet, door wijsheyt ende cracht naer desen schadt gra-114ven; noyt segg'ick de verborghen rijckdommen die daer onder schuylen ont-115decken, want ten is niet genoech dese Liedekens wel te singen maer daer moet 116acht genomen worden op den sin ende bedietsels, de selve smaecken ende ge-117voelen, alsoo den Autheur genoech heeft te verstaen die aengaende de Mys-118ticke Theologie wel ervaeren ende van den H. Geest geleert ende onderwesen 119is gheweest, in kennisse ende wijsheyt, die Godt is gewoon te geven aen de 120gene die hem in suyverheyt des herten aenhanghen ende beminnen; welcke 121wijsheyt al de wereldt niet bekendt en is, om datse niet en is uyt vleesch ende 122bloet, maer vanden geest des waerheyts, niet uyt menschelijcke subtylheyt oft 123scherpsinnich vernuft en spruyt, ende hy heeft door ene suyverheyt des levens 124alles door experientie ondervonden, door welcke hy openbaert veel Godde-125lijcke secreten die den wech verlichten ende heeft uytgeput het merch van 126de Evangelische leeringhe.

127Maer alsoo naer menichvuldige gratien die den Heere hem was jonnende, 128hy somtijts sy selven presenteerde om te lyden alle smerten en miserien, soo 129heeft den Heere hem commen besoecken, inwendich met groote perssen ende 130desolatie: hij was oock geslagen in het lichaem met swaere pynen, als den 131steen, met ulceratien in de blase, soo dat het somtijts seer compasselijck was 132hem te sien in sulck een droeve gesteltenisse, maer lyde dit al met groote gelycki-133cheyt des gemoedts, hy was oock seer gequelt met groote debiliteyten, soo dat-134men hem snachts naer den twaelfen dagelijcks communiceerde, wesende het 135meeste solaes in al zijn lyden, ende heeft sijn leven geeyndight in groote ver-136duldicheyt, achter-latende veel goede exempelen, ende hemelsche schriften van 137de welcke de manieren van spreken als is in dicht, met alderhande verscheydentheyt 138vermaeckt, den stijl claer ende vloyende, de termynen volghens den 139heys van de materie, de welcke hebben meest al hunnen oorspronck uyt de 140H. Schrifture, ende dat uyt de alder-minnelijckste woorden, die den H. Geest 141gebruyckt heeft om de zielen in sijn liefde te ontsteecken, ende haer de selve 142oock kenbaer te maecken, soo in het boeck der sangen, in de psalmen van 143David, ende meer ander Propheten.

144Dese zijn gestelt onder een maniere van samenspraecke waer in hy dickwils 145gebruyckt dat woort, reviere, berch, weyde, zee, woestijne etc. vande welcke 146den Prophete Oseas 3. cap. seght Siet ick salse soetelijck aenspreken en ley-147dense in de woestijne, Den Prophete David wie sal my vederen geven als van 148eene duyve ende dat ick sal vlieghen ende rusten siet ick hebbe my verre ge-149maeckt al vliedende en ick bleef woonen in de woestijne Cant. 6. wie is dese 150die op-climt door de woestijne? als wederom David Psalm. in zijn 23. Cap. 151wien sal der klimmen op den berch des Heeren, oft wie sal staen in sijn H. 152Plaetse, die onoosel van handen is, ende suyver van herten, die niet te vergeefs 153sijn ziele heeft genomen. Prophete Ezechiel. Ick sal mijn schaepen voeden op 154de berghen van Israel, inde revieren, ende in alle de woonsteden der aerden, 155ende in de alder- overvloedighste weyden, ende op de hooge bergen, sullen 156haer weyde wesen, daer sullen sy rusten in groene cruyden, in vette weyden 157sullen sy gevoet worden, op de berghen van Israel, ick sal mijn schaepen voe-158den ende ick salse doen rusten seyt den Heere Godt: wederom David in zijn 15942. Psalm. Sent uyt u licht ende uwe waerheyt dese hebben my geleydt ende 160gebracht tot uwen H. Berch etc. ende voorts meer ander minnelijke woorden 161waer van de H. Schriftuere vol is.

162Om dan de edelheyt ofte den gront van dese dichten te verstaen is van 163noode een achter-volghen ende dadelijcke experientie van de selve, oock door

[p. 220]

164een inwendich sien ende smaecken dat den Heere soet is, met een grondich 165af-sterven van alle creaturen ende een volcomen overgeven sijns selfs aen 166Godt; ende in alle sijn wercken te hebben (een dadelijck Godt meynen) Die 167dese boecken op des maniere gebruyken, sullen daer schoone ende suyver 168leeringhen in vinden. Men sal hem oock niet laten verdrieten, al ist datmen 169terstont dese maniere van spreken niet en verstaet, maer de selve liedekens 170dickmael singende oft herlesende oock selve behoeffende sullen seer verstan-171delijck worden, ende seer aengenaem, want sy sullen in al uwen aerbeyt, op 172den wegh, ende in alle occasien u menichmael invallen met een bysonder aengenaem 173vreucht ende verheffinge des gemoets, oock kennisse geven van groote 174waerheden die u dickwils onbekent zyn, ende menichmael noodich inde oc-175casie daer gy u sult vinden.