De ring fan it ljocht

Fryske folksforhalen

[p. 310]

De snoade turfskipper

Der kaem ris in skipper fan 't Blauforlaet mei in fracht baelders yn in boeredoarpke op 'e Klaei. Hy gong der mei de turfkarre op út en sa bilânne er ek op in greate pleats. Hy trof de boerinne yn 't bûthús. It wie in minske mei in pear gleone eachjes yn 'e holle en se hie de mûle taknypt as in droege prûm. De skipper moast earst mar ris in pear baelders toane en dan woe se ek noch wol efkes ien yn 'e kachel hawwe om to sjen, oft de jiske goed wie, oft er net sûr stonk en oft er goed trochbrânde foar in koaltsje yn 'e stove. De skipper brocht har twa baelders, en hy mocht salang wol op 'e reinwettersbak sitten gean en as er toarst hie, koe er wol in lidfol sûpe nimme út 'e bus yn it keallehok. De skipper wachte rêstich oant de boerinne har biwisse hie dat se gjin miskeap dwaen soe. Nou, hy moast mar hûndert baelders yn 't hok bringe, mar de priis tinge se noch al hwat ôf.

Doe't er mei it earste kuorfol baelders by 't turfhok kaem, stie de boerinne him omtrint op 'e hakken, om to sjen oft alles wol hân foar foet gong. Der koene ris brjitten tusken sitte en men koe mar rekkenje dat men gjin tal krige, as men der net op 'e noas by stie. ‘Jo moatte mar lûdop telle’, sei de boerinne, ‘dan kinne wy allebeide sjen en hearre hwat jo dogge’. De skipper knibbele foar it hok en bigoun to baeldertellen: ‘Ien, twa, trije, fjouwer, fiif’, en sa fierder.

Doe't er oan acht ta wie, loerde der in jonge om 'e hoeke fan it turfhok. De skipper joech de hannen efkes lins en sei: ‘Hwat in kreaze jonge - is dat jou soantsje?’ ‘Ja’, sei de boerinne. ‘Dat kin men wol sjen’, bearde de skipper, ‘en it wurdt in beam fan in keardel. Hoe âld is er, as ik freegje mei?’ ‘Tolve jier’, sei de boerinne. ‘Jonge, jonge!’, sei de skipper, ‘tolve jier, je soene sizze, dat er al folle âlder wie. It is net to leauwen - tolve jier. Sa'n klant fan in jonge noch mar tolve!’. Hy pakte wer in baelder en telde fierder: ‘Tolve, trettjin, fjirtjin, fyftjin, sechstjin, sawntjin...’ Hy seach de boerinne oan en frege: ‘Is dit jou âldste, of hawwe jo der noch guon boppe?’ ‘Dit is myn jongste’, sei de boerinne, ‘myn âldste soan is krekt ienentweintich wurden’. ‘Dêr hawwe jo dan al steun oan, soe ik tinke’, sei de skipper, ‘dat is de moaiste âlderdom yn in minskelibben. Ienentweintich...’ Hy gong wer fierder mei baeldertellen: ‘Twa-entweintich, trije-entweintich’, en sa fierder. By seisentweintich hie er de koer leech en helle er in oar kuorfol.

De boerinne roun mei nei de karre en de skipper sei freonlik: ‘Myn âldste is in fanke. Se is troud en se farre ek. Se is nou tritich wurden. Dan stiet men noch foar it libben en men hat de wysheit ek. In hiele moaije âldens, tritich...’ Doe't er wer foar it hok op 'e knibbels lei, sette er yn mei: ‘Tritich, ienentritich, twa-entritich ...’ By seisentritich seach de skipper de boerinne fol oan en sei: ‘Ik kin hast net leauwe, boerinne, dat jo al sokke greate bern hawwe - jo sjogge der bislist net nei út. Mei ik witte, hoe âld as josels binne?’ De frou glimke en krige reade wankjes fan plezier. Se sei: ‘Ik bin krekt njoggenentritich wurden. Noch mar krekt, hear!’ De skipper sloech de eagen omheech en de hannen ynelkoar: ‘Gjin minske dy't it jo oansjen soe. Njoggenentritich, sizze jo! Dat is ûnbigryplik! Njoggenentritich...’ Skodholjend telde er fierder: ‘Njoggenentritich, fjirtich...’ By fiifenfjirtich hâldde er efkes yn en sei hwat mismoedich: ‘En dan to bitinken dat ik sels al njoggenenfjirtich bin. Mear as in heal minskelibben. Mar oan my kinne jo it wol sjen, wier of net! Oan my sjogge jo it wol. Njoggenenfjirtich!’ Hy sette wer yn: ‘Njoggenenfjir-

[p. 311]

tich, fyftich...’ By acht en fyftich wie de koer leech en se hellen wer in follen.

Under it rinnen wei fortelde de skipper, dat syn heit net sa malle âld wurden wie. Mei twa-ensechtich wie er al út 'e tiid rekke. ‘Dat wie noch jong’, sei de boerinne, ‘twa-ensechtich...’ Sadré't se wer by it turfhok wiene, liet er by de earste baelder dy't er út 'e koer krige nochris oer de tonge rôlje: ‘Twa-ensechtich...’, en telde sa troch oant njoggenensechtich. ‘Myn heit is âlder wurden’, sei de boerinne, ‘dy wie fjouwerensawntich, doe't wy him to hôf bringe moasten’. ‘Nou’, sei de skipper, ‘dêr doch ik it noch foar - dat is de âlderdom fan de sterken al. Dan hat men neat to kleijen, siz ik mar. Fjouwerensawntich...’ Hy bigoun wer to tellen op fjouwerensawntich. De boerinne rekke nou op 'e praetstoel, en doe't de skipper de tachtichste baelder yn 't hok smiet, sei se: ‘Myn pake, dy wie sa sterk as in hynder. Mei fiifentachtich roun er noch op klompen nei de merk’. ‘Jo soene sizze!’ sei de skipper, ‘it is net oan to nimmen - op klompen nei de merk mei fiifentachtich. Hie ik dat goed forstien? Fiifentachtich?’ ‘Jawisse’, sei de boerinne, ‘fiifentachtich’. De skipper pakte wer in pear turven út 'e koer en gong fierder: ‘Fiifentachtich, seisentachtich...’ ‘Hy is pas forstoarn doe't er ienennjoggentich wie’, sei de boerinne. ‘Hwat jo sizze!’, sei de skipper, ‘ienennjoggentich. Dat sil ik myn wiif ris fortelle, dat jou heit ienennjoggentich wurden is. Hwat in âlderdom - ienennjoggentich!’ De skipper loege de lêste baelders yn 't hok en sei tsjin 'e boerinne: ‘Ik soe sizze, jo moatte noch mar twa oer de hûndert hinne hawwe - foar de klandyzje en foar it lidfol sûpe. Ik siz mar sa: as elk syn part kriget, dan kinne wy allegear tofreden wêze’. De boerinne telde him de sinten yn 'e hân en beide wiene se bêst op 't skik mei de saken dy't se dien hiene.