Het fin-de-siècle in de Nederlandse schilderkunst

De symbolistische beweging 1890-1900

Het jonge meisje. De rijpe vrouw. De oude vrouw.

De vrouw, die zo zeer in het middelpunt van de belangstelling der sym-

[p. 66]

bolisten staat, wordt niet alleen beschouwd als engel van reinheid of demon der sensualiteit. Zij wordt ook gezien als symbool van de drie belangrijkste levensphasen. Eerst nog het jonge onschuldige meisje, wordt zij spoedig door het huwelijk de wetende, gerijpte vrouw, aan wie ontgoocheling en verdriet niet bespaard blijven. Kent zij eenmaal het spel des levens, dan kan zij zich als getrouwde vrouw overgeven aan echtbreuk en courtisaneschap, om tenslotte in de bezonkenheid van de ouderdom haar vrede en berusting te vinden. Toorop beeldde de vrouw aldus uit in de tekening De Drie Bruidenen naderhand nog enkele malen, o.a. in de voorstelling Zielegang langs de Oceaan, waar een jong meisje, een moeder met baby en een oude vrouw zich voor de golven der levenszee aftekenen. Edvard Munch heeft dit thema met lithografisch krijt en penseel, resp. in 1899 en 1902 weergegeven.¹Op de schildering kijkt het jonge meisje in haar witte japon nog onbezorgd, een ruiker bloemen in de hand; naast haar staat de naakte, sensuele vrouw en achter deze als een donkere schim, met bezorgd gelaat, de oude vrouw.

1 J.P. Hodin, o.c., afb. no 189 en no 35.