Ydelheyt des werelts

[p. 115]

Aenspraeck.

DE Wereldt en vindt nerghens in gheen rust, Beminde Philothea, sy rolt van d'een op d'ander, en kan nerghens als op het Cruys stil ligghen. Al wat in de Wereldt is, dat is begheerlijckheydt des vleeschs, begheerlijckheydt ⁺ der ooghen, ende hooverdije des levens. Om dieswill' dan dat de begheerlijckheden zijn inwendighe crachten, ende dat de wereldtsche saken niet veerder en gaen als tot d'uytwendighe sinnen, soo en cander den mensch niet door versaedt worden. Weet ghy wel de reden waerom dat een schaep van 's morghens af tot den avont toe niet en doet als knabbelen en scheren, ende even-wel hongherigh blijft, ende gretigh? Reden is, om dat het heeft twee maghen; in d'een is den hongher, ende in d'ander steckt het gras; ende om dat de spijs niet en comt daer den hongher is, soo en isser oock gheen versaedtheydt. Van ghelijcken de geldt-gierigheydt is in het hert, het goudt ende silver light in de kist siet, de plaester en light niet daer de wonde is, en daerom en wordt de geldt-sucht niet genesen. Ende de Liefde die binnen in de ziel is, en can door de wellusten van het lichaem niet ghelaeft worden, ghelijck het aen eenen dorstighen Tantalus gheenen troost, oft verkoelinge aen sijn tonghe veroorsaeckt, dat hy met sijn voeten staet in het water. Daerom en vindt de Wereldt dan nerghens in gheen rust, om dieswill' dat daer het begeerlijck hert de pijne voelt, dat daer de sinnelijcke wellusten de salve niet en konnen smeren.

Dan soo ghenomen dat de wereldtlijcke goeden, ende ghenuchten kosten de vijf sinnen passeren, ende tot het hert ende de ziel vanden mensch in-drin-

+ Ioan. 1. 2.

[p. 116]

ghen, souden sy het hert versaden, ende onse ziel vernoeghen? Gheensins. Ghelijck eenen drij-hoeck van eenen bol nimmermeer soo vervult en can worden, of de hoecken sullen altijdt ydel blijven: soo ons hert, by manier van spreken, is ghelijck eenen triangel oft drij hoeck, die van den ronden bol van de Wereldt nimmermeer soo en can vervult worden, oft daer sullen altijdt open hoecken, ende ydele plaetsen ghevonden worden. Steckt in het hert van den mensch eer, goedt, wellust, ende dierghelijcke tijdelijcke saecken, noyt en salt sijne begheerlijckheyt daer door versaden. David was herder, hy geraeckt in 't legher, hy comt in't hof. Is hy versaedt? Neen hy. Hy spreckt met den Koningh, hy gaet vechten teghen Goliath, hy verslaet den Reus, hy wordt in-gehaelt vande Iffrouwen met snarespel, ende lof-sanghen. Is hy versaedt? Verre van daer. Hy sit daghelijcks aen 's Koninghs tafel, hy trouwt Michol, hy wordt den schoon-soon van Saul. Is hy versaedt? Minder als van te voren. Hy overleeft sijn vijanden, hy wordt selfs Koningh ghesalft, hy heeft wat sijn hert can wenschen. Is hy versaedt? In het minste niet; het is olie in het vyer ghegoten.

Wanneer dan, ô slechten herder! ô stouten vechter! ô maghtighen Koningh! Wanneer sult ghy versaedt wesen? Wanneer sult ghy eens rust hebben? Ick sal versaedt worden, seydt hy, als u glorie, ô Heere, aen my sal verschijnen. Eerder niet; want noch mijn victorien, noch mijn bruyloften, noch mijn rijck, noch mijn croon can den oneyndelijcken hongher mijnder zielen versaden. Ghy hebt ons gheschapen tot u, ende ons hert is ongerust, tot dat het op u rust Ghelijck de naelde van het compas draeyt ende keert, en

[p. 117]

loopt tot dat-se haer Noordt-sterre heeft ghevonden: soo is het wispeldurigh hert vanden mensch in eene ghedurighe beweginghe, ende in een om-loopende onruste, tot dat het sy-selven eens tot Godt gaet bekeeren. Hoe wel sey dat den eenen Edelman daer ons den H. Augustinus af schrijft, als hy met sijn ⁺ mede-ghesellen buyten Trier gingh wandelen ter wijle den Keyser sat in de schouw-spelen. Soo dese Hovelinghen ginghen om inde bosschen sich wat te vertreden, zijn-se ghevallen in eene Eremijts hutte, ende vindende in sijn celleken het leven vanden H. Antonius; soo den eenen sommighe bladeren daer met aendacht in ghelesen hadde, ende van binnen door Godt beroert wierdt, sprack met dese woorden: Ick bidd' u, seght my eens, wat het doch al is, dat wy in het Hof door soo veel arbeydts soecken te verkrijgen? kan onse hope grooter zijn, als dat wy vrienden van den Keyser worden? ende hoe sorghelijck ende perijckeleus is dat? ende door hoe veel perijckelen loopen wy misschien tot een grooter perijckel van onse saligheydt te verliesen? Met goede reden, ô Philothea, oordeelt hy het Hovelinghs leven vol arbeydt te wesen. Den eer-suchtighen wordt meer vermoeyt, als die spitten en delven; als de ghene die smeden ende sware ambachten doen. Sy moeten nauwer toe-sien, als de Boots-ghesellen ende Matroosen, die maer op weynigh winden hebben te passen; maer in het Hof zijn duysent klippen en winden, die ons konnen te gronde zeylen. Ende dit is een leven daermen arbeydt sonder loon, daer-men zeylt sonder hope van haeve. Sy moeten hunne beste middelen daer in besteden, winnen, ende sich verbinden aen die ondanckbaer zijn, toonen een vriendelijck aensicht aen hunne vijanden, spreken een-ieghelijck naer den mondt; hebben anders

+ August. l. 8. Confess. c. 6.

[p. 118]

niet op de tonghe, als: Vwen dienaer, mijn Heer; ende dat om een weynigh eere te verkrijghen. Ende wanneer sal dat wesen? De jongheydt gaet voor-by, onse beste jaeren schietender in, den ouderdom komt. En als wy't al hebben, hoe broos is onse eere ende ons gheluck? wat een ongherustigheydt, ende onstandtvastigheydt in alle die saken? duysendt perijckelen zijn daer, duysent tempeesten; duysent schip-braken: die grooter zijn als wy, sullen ons verachten; die cleynder zijn, sullen ons benijden. 'T is al-te-mael brooser, als dat tot ghelas is gheblasen. Is't wel de pijne weerdt soo grooten en geduerighen arbeydt voor soo korte, ende onghestadighe eer te besteden?

HOort mijn eer-gierigh hert, wil ick u eens verhalen,
Hoe dier de eere staet, wat ghy noch moet betalen?

Komt, leert eens uyt dees proef, hoe dat het eeuwigh goet

In verre nae soo veel den mensch niet costen moet.

Ghy hebt daer voor betaelt veel slape-loose nachten,
Van dat de eersucht eens verheerde u ghedachten,

En hooft-sweir sonder eynd', en moey', en matte lé,

En onlust over hoop, dat reken' ick niet mé.

'T kost duysent druppelen sweet, 't kost wel drij duysent hijgen,
En altijdt een bloot hooft, 't kost stuypen ende nijghen;

Het kost beloofden dienst, en menigh Serviteur.

Is dat niet dier ghekocht als ghy u daer gheeft veur?

Het kost u haet en nijdt, het kost u veel scheel ooghen,
Die ghy zijt voor-ghezeylt, en boven't hooft ghevlooghen,

En menigh helschen vloeck die krijgh-je naer den kop,

En oft u smaeckt oft niet, 't moet al voor suycker op.

Is dit den loon van alle mijnen arbeydt? is dit den troost van alle mijn sweet? is dit de vergheldinge van ons loopen ende hopen? een ongheruste, een woelende, een onstandtvastighe, een perijckeleuse, een

[p. 119]

broose ende verganghelijcke kennisse met den Keyser? O neen! Van daghe, is't dat ick begheere, can ick vriendt worden van Godt almaghtigh. O wat een verschil tusschen de vriendschap met de menschen, ende de vriendschap met d'Enghelen; tusschen de standtvastigheydt ende de onstandtvastigheydt; tusschen den nijdt ende de goedt-jonstigheydt! Is't dat ick begheere (ô menschelijck verstandt! ô wil! ô memorie! overleght dit eens, ende weeght dit) ick can worden vriendt van Godt. Voorwaer dese ghepeysen zijn soo crachtigh gheweest by dese twee Hovelinghen, dat sy op staende voet de Wereldt ende hunne twee vrijsters, die-se hadden, verlaten hebben, ende het Palleys van den Keyser verandert in een celleken, de stadt in een wildernisse, hunne sijde cleederen in eene grove pije, hunne leckere spijsen in wortelen en wilde cruyden. Sy hadden hen inde weelde van het Hof ghekeert tot alle canten van ghenuchten, ende sy en kosten gheen ruste vinden, tot dat sy het cruys, dat is, het ghebedt, Godt-vruchtigheydt, verstervinghe, eenigheyt, soberheyt, oodtmoedigheydt, suyverheyt, lijdsaemheyt, een-vormigheydt van den eygen wil met Godts wille, alle deughdelijcke oeffeninghen hebben beginnen te omhelsen. Ghelooft my, vierighe Philothea, dat d'oprechte rust, den waer-achtighen troost, ende de blijdschap der herten hier in te vinden is. Maer dit en can de Wereldt niet vatten, soo dat den H. Bernardus wel sey: Veel sien onse cruyssen, ende weynigh sien onse vertroostinghe. Hoort de ghetuyghenisse van Laurentius Iustinianus, die soo veel te gheloofbarigher is, om dat hy dese soetigheydt niet alleen ghesmaeckt en heeft, maer van jonghs af als met sogh daer mede is op-ghevoedt. Met raedt, ende willens heeft Godt dit ghedaen, dat de ghe-

[p. 120]

noeghte van een eenigh leven verborghen ende verholen soude zijn; want waer het by-aldien dat den menschen die kennelijck ware, het soude ghebeuren dat de wereldt soude gansch uyt-geput worden; soo soude een-ieghelijck dese ghenoeghte naer loopen, ende omhelsen. Maer op dat ghy niet en verwerpt dese ghetuygenisse, als van eenen die de wereldt niet gheproeft en hadde, ende oordeelt als eenen blinden, die niet en wist wat ghenoeghte datter is in eten, drincken, goedt ende eer: ick sal u voor-stellen de ghenoeghten, de groote ruste, die Keyser Carel den V. in dese maniere van leven twee jaren voor sijne doodt genoten heeft. Desen immers (soo ghy bekent, ende ieder kennelijck is) wist wat in de Wereldt t'eten was: want, naer dat hy sijne vyanden hadd' onder de voeten ligghen, soo gingh hy sijn eyghen-selven oock verwinnen, ende vrijwilligh af-legghende het Keyserdom, ende de Monarchie van Spaignien, heeft sich vertrocken in het Escuriael, ende daer in sommighe lichamelijcke oeffeninghen tot ghesontheydt, ende in den wegh des cruys, dat is, in vele deughdelijcke wercken tot saligheydt sy-selven begheven; ende als hy een weynigh tijdts de gheruste manier van leven gesmaeckt hadde, soo plagh hy te segghen, dat hy daer meer ghenuchte schepte in eenen dagh, als heele jaren in sijne victorien; als hy den Landt-grave, den Hertogh van Saxen, den Coningh Franciscus in persoon gevanghen kreegh. Sulck-eene gherustheyt, sulck-eenen troost, sulck-eenen peys isser in een gheestelijck ende Godt-vruchtigh leven te vinden; soo dat het niet is te verwonderen dat eenen sich uyt de Wereldt vertreckende, ende Eremijt wordende, inde schors van eenen boom schreef desen Adieu aende ongheruste Werelt:

[p. 121]

 

ADieu ô Wereldt snoode Vrouw,

 

V blijdschap steckt vol spaey-berouw.

 

Adieu ghenucht schijn-honigh soet,

 

Ghy vult met gal ons heel ghemoet.

 

Adieu eer-suchtigh purper-cleedt,

 

Ghy deckt, maer heelt gheen herten-leedt.

 

Adieu rijckdommen lief verdriet,

 

Ghy steckt, maer thoont u doorens niet.

 

Adieu gheselschap dat noch lacht,

 

Weet dat de droefheydt u verwacht.

 

Adieu mijn Lief, wordt vry de Bruyt,

 

Voor my, ick gae, ick scheyder uyt.

 

Adieu mijn bloedt, en aed'lijck huys.

 

Daer is gheen rust als in het Cruys.

 

Hier mé treck ick langhs bergh en dal:

 

Een slaef van Godt is Heer van al.