Het heylich herte
(1669)–Adriaen Poirters–
AuteursrechtvrijVI. Vertooninge.
| |
[pagina 129]
| |
Siel als hy u Herte soo gaet verheffen en opsteken dat hy't de ionste doet van sijn eyghen stam-wapen te laeten voeren. Soo segghen de rechts-gheleerden dat een Maeght van gheringhe af-comste tot Coninghinne vercosen, het selfste wapen in haren schildt voert dat den Coninck Iustinianus: Decet mulieres coniugis claritato frui, quoniam radijs meritorum coruscant. Het betaemt dat de vrouwen ghenieten de klaerheyt van haere mannen, want die hebben eenen luyster, en straelen van loffelijcke daeden. Maer ô Siel ghelijckerwijs hier door u Herte crijght eene groote verheffinghe en weirde soo wordter van het selfste oock vereyscht een groote danckbaerheyt, ende herkentenisse, inder voeghen dat als alle Instrumenten vande Passie, en sijn glory-rijckste wapen in u Herte ghestelt worden, ende als ghy hoort singhen:
Hic acetum, fel, arundo, Sputa, clavi, lancea.
Peyst dan dat het is een verhael vanden Inventaris, om soo te segghen van't ghene den Heere Iesvs voor u heeft gheleden, op dat voortaen u Herte gheen liefde op eenighe schepselen meer en soude laten vervallen. En wie isser doch die dit ghetrouwelijcker onderhouwen, aendachtichlijcker ghesien, vierichlijcker heeft ghemediteert als de Salighe Rita uyt de Orden van den H. Augu- | |
[pagina 130]
| |
stinus? Dese hadde in allen de hoecken van hare camer de Instrumenten vande Passie opghehanghen om die allen uren door het gesicht lanckx de ooghen in haer Herte te planten, soo om hare weirdicheydt daer door te leeren,Ga naar margenoot+ als om hare danckbaerheydt te verwecken, ende om Iesvm met eene staelen-bandt van liefde aen-te-hanghen. Als u Herte dan ô Siel, soo gestelt is, seght dan met de H. Agnes: Posuit signum vt nullum praeter eum amatorem admittam. hy heeft een teecken gestelt, op dat ick niemandt, als hem en soude beminnen. Seght met de H. Agnes:
Amore eius preventa sum.
IESVS hadd' my d'eerste lief,
IESVS heeft den oudtsten brief:
Die ick daerom boven al,
Eeuwich oock beminnen sal.
Seght in becoringhe ghelijcker stont op den hals-bandt van het Hert dat Iulius Caesar ghevanghen hadde, en wederom liet in de bosschen gaen weyden: Ego sum Caesaris. Ick behoor Caesar toe, en u Herte sal segghen: Ego sum Christi. Ick hoor Christus toe, die my verlost heeft, als ick was verloren, en die mijn onweirdich Herte heeft verkoren. En midts den Heere Iesvs geladen is met sijn Cruys, Geessel, Leer, Spongie, Lancie, en nu in u Herte comt getreden, soo seght ô Siel: | |
[pagina 131]
| |
Bone IESV conde crucem,
Virgam, lanceamq́ue trucem,
Conde in imo corculo;
Nulla praevalebit lues,
Amuleta quando strues,
Hoc myrrhae fasciculo.
Dat is by ons te segghen: Goeden IESVS wilt u lijden,
Roeden, Cruys, en bitter strijden,
Planten in mijn Herten grondt;
Dese myrr' sal't leeren lijden,
En soo vande Pest bevrijden,
Dat het blijven sal ghesondt.
En hier door ô Siel sal u Herte naer het gemeen segghen (Aensien doet ghedencken.) Eene levende verbeeldinghe van het lijden Christi, ende van sijne bittere Passie voeden in sijn ghepeysen. La Royne Mere sat altijdt inde Karosse met den rugghe naer de peirden om voor ooghen te hebben de plaetse daer haren Man de moort-daedighe steecken had ontfanghen. Catharina de Medices sach dickwils op het stuck van een bloedighe lancie, en dat siende, beelde sy haer in het alleyndich tournoy-spel waer in niet alleen Henricus den II. | |
[pagina 132]
| |
maer alle herten der goede Francoisen ghewondt wierden. Ghy sult naer-volghen, ô Siel, den H. Bernardum, de Instrumenten vande Passie met hem om-helsen en die over-loopen, niet alleen met medelijdende ghedachten, maer oock met natte ooghen: op dat ghy, connje gheen bloedt voor bloedt, ten minsten traenen voor Bloedt mocht storten. Laet oock tusschen beyde dese naer-volghende, ofte dierghelijcke dichten uwe memorie verstercken. Peyst dat ghy den Heere Iesvs in u Herte siet comen, en dat ghy hem hoort spreken met dese naer-volghende woorden: Siet ô Siel ick kom' ghelaeden,
Met den Huys-raet vol wel-daeden,
Huys-raet die veel heeft gekost,
Huys-raet die ick dier betaelde,
Doen ick weer u handt-schrift haelde,
Waer door ick u heb verlost,
Die moet ick op alle kanten,
Die moet ick in't midden planten,
Die in allen on-geval,
(Als bekoringh' ende sonden,
Soecken t'Herte weer te wonden)
Dat ghenoech bewaeren sal.
Voor het eerst moet hier verchijnen:
t'Cruys, mijn doodt-bed vol van pijnen.
Mijnen standaert inden strijdt;
| |
[pagina 133]
| |
En de geessels die mijn leden,
Hebben gants en heel door-sneden,
Door der Ioden haet, en nijdt.
Bone IESV conde crucem,
Virgam, lanceamque trucem, Conde in imo corculo.
Nulla praeualebit lues,
Amuleta quando strues Hoc myrrhae fasciculo.
En de Naeghels, en den Haemer,
Stel ick oock in dese kaemer,
Met de Spongie vol azijn:
Want die sal oock bitt're saecken,
Doen soo soet als honich smaecken,
En van traenen maecken wijn.
| |
[pagina 134]
| |
Ende Leer' die sal u leeren,
Hoe dat ghy u Hert moet keeren,
Van de aerd', en aerdtsche goet,
Die sal u ô Siel verwecken,
En heel naer den Hemel trecken,
Daer ist dat ghy wesen moet.
Wilt op mijn kolomme steunen,
En laet heel de aerde dreunen,
Dat de Hel vry oorloogh voert;
Ghy staet vast in alle slaeghen,
Ghy staet vast in alle vlaeghen,
Als een klip gants on-beroert,
Wilt ô Siel dees Instrumenten,
Eeuwich in u Herte prenten,
Tot verweiringh' en cieraet,
Want soo wint ghy t'aller weghen,
Menschen gunst, en Hemels seghen,
En veel goedts oock in het quaet.
Soo spreckt den Heere Iesvs ô Siel, och of wy dat soo uyt-werckten, en sijn bitter lijden soo ghedachtich waren! het viel te lanck alles te verhaelen, laet ons noch maer een weenich onse ooghen slaen naer den Bergh Calvarien, en op sijne uyt-ganck uyt de on-danckbaere stadt van Ierusalem, die haer leet daer naer met bloedighe traenen sal bescheyen. | |
[pagina 135]
| |
Sietse eens met heele hoopen,
Vlijtich naer de poorte loopen,
Ah ick hoor de dief-klock gaen!
IESVS is met t'Cruys belaeden,
Dat sijn ganghen doet verspaeden,
Iae ick sie hem neder-slaen!
Doen heeft IESVS eerst bevonden
Het ghewicht van onse sonden,
Daer het Cruys med' was beswaert;
Ah ick hoor hem droevigh hijghen
Eer hy kan den berrich krijghen!
En geraecken opper-waert.
Hoort ghy wel die vreede slaeghen
Spijckers door sijn handen jaegen,
Siet ghy't dier-baer wonden-bloedt:
Lanx sijn ermen, lanx de boomen,
Over-vloedich af gaen stroomen,
Om te wasschen ons ghemoet!
Daer staet nu het Cruys verheven,
Met twee Moorders daer beneven,
En sijn Moeder aen den voet,
Diep in haere Siel bewooghen,
En met half gebroken ooghen,
Nat van traenen en van bloedt!
Son en Maen vol mede-lijden,
Gaen diep in het duyster rijden,
En den dagh vlucht uyt den dagh:
| |
[pagina 136]
| |
Iae de rotsen siet-men scheuren,
En de klippen staen, en treuren,
Dat noyt Werelt meer en sagh.
Hoe moet dit u Hert doen klaegen
Daer hy binnen heeft ghedraghen:
Leer, en Lanci, Cruys, en Gal?
Naeghels, Haemers, svvacke roeyen,
Die van't Bloedt soo jeudich bloeyen,
Dat het vruchten draeghen sal!
Maer, ô Siel, om die te winnen,
Breckt, en sterft wel uwe sinnen,
Briselt, morselt heel den grondt,
Iae om rijck te sijn van seghen,
Sproeyt u Hert met traenen-regen,
Pijn en smert is hier ghesondt.
Siet eens ô Siel wat al goets de Instrumen[t]en vande Passie in u Herte gheplandt, connen voorts-brenghen? Want ist waer dat MaximusGa naar margenoot+ Tyrius seght: Saepe aliquis lyram cum videt, de Amico suo cogitat qui tractavit illam. Als ymant een lier (een citer of luyt siet) soo peyst hy op sijnen Vriendt die daer eertijdts op ghespeelt heeft. Hoe veel stercker moet in ons wercken het aenschouwen vande Instrumenten vande Passie om daer door in ons te ververschen de levende ghedachten vanden Vrindt boven alle vrinden, die op die Instrumenten soo ghespeelt heeft dat sijn ghebenedijdt Lichaem ende uyt-ghereckte seenuwen waren als de | |
[pagina 137]
| |
gespannen snaren, om daer op de verlossinghe van het menschelijc Geslachte tot vreught vanden Hemel, tot troost vande aerde te doen klincken. Maer weet ghy wel ô Siele dat alle Herte van hun selven niet bequaem en sijn om daer in tot vruchten dese instrumenten, ende het Cruys Christi te planten, sommighe aerde is dor, magher, cout, en isser ymandt die naer eenen goeden grondt siet, dat is den Heere Iesvs, ende desen heeft hy by u tot u groot gheluck gevonden ô H. Clara, daerom heeft hy sich gheweirdicht om u met dese troostighe woorden te begroeten: Filia mea Clara,Ga naar margenoot+ quasivi locum solidum ubi hanc crucem plantarem, & inveni cor tuum, ibi eam figere volo, sed oportet ut moriaris in illa, si filia mea & haeresesse velis. Mijne dochter Clara ick heb' ghesocht eenen vasten grondt daer ick mijn Cruys soude planten, en ick heb u Herte daer toe bequaem ghevonden: daer sal ick het stellen; maer ghy sult aen dat Cruys moeten sterven. ist by aldien dat gy mijne dochter ende erf-ghenaeme wilt wesen:
O Clalara wat Bloemist,
en wachte niet te planten,
t'Sy een genoffel-stuyck,
of clisters-tulipanten,
Tot dat hy eerst en vett'
en sachte aerde vondt?
Maer daer ick plant het Cruys,
dat moet sijn Herten-grondt,
| |
[pagina 138]
| |
Daer sagh ick meenigh-mael
het dorr' houdt jeudigh groeyen,
Als ick't met mijnen Svveet,
en gonck met Bloedt besproeyen,
Vraeght aen Franciscus eens,
wat hy al vruchten las,
Als desen boom geplant,
diep in sijn Herte was?
Al wat de Werelt pluckt
van vruchten oft van bloemen,
Dat kan op reuck en smaeck
maer weenich maenden roemen,
Maer dat groeyt op het Cruys,
en deirt noch mist, noch vvint,
Soo datmen s'winter-rijdt
hier rijpe vruchten vindt.
O Clara! ick kom u,
met desen Mey-boom eeren,
Ick brengh hem met de roed'
met Lancie, met de Leeren:
Y pluckt hier dagh voor dagh!
en vringht u wat den mondt,
Peyst, bitter op de tongh,
is aen het Hert ghesondt.
Ick wensche u ô Siel sulck een geluckich, en standt-vastich Herte datter den boom des Cruyce met alle de Instrumenten vande H. Passie mogen ingheplant worden, en dat | |
[pagina 139]
| |
ghy daer door sijn bitter lijden dickwils meught hebben voor ooghen, en datse u dienen als eenen patroon om naer te wercken.
Tvnc oculi ante oculos,Ga naar margenoot+ tunc frons, tunc pendula cervix Rubraque concreti, sanquinis imbre coma. O quoties latus hoc, lachrymansque, gemensque videbis! Ne videas, lachrymis, impediêre tuis!
Dat is te segghen: O Siel soo ghy wel stelt,
dees ooghen voor uw' oogen,
Soo weet ick dat voortaen,
uw' ooghen noyt en drooghen;
Soo ghy de Lanci siet,
die waeter trock en bloet,
Soo krijght ghy van een Wond',
veel wonden in't ghemoedt.
O Siel gaet in u Hert,
daer wordt voortaen gevonden
Hoe hy stierf aen het hout,
voor aller menschen sonden:
| |
[pagina 140]
| |
Als hy honck naeckt en bloot,
en had geen' and'ren thuys,
Als hier ô Siel u Hert.
en daer een schandich Cruys.
Witl oock soo in mijn Hert!
ô Heer u lijden draeghen.
Soo weet ick dat mijn hert,
u meer oock sal behaeghen,
Dat Lijden sterckt een Hert,
dat ciert het wonder wel,
Het Hert is dan gheen Hert,
het Hert is een Capel.
En in de Cappelle van u Hert ô Siel moet ghy den Heere Iesvs op offeren allen spijdt en verwijt, alle uwe ver-oodtmoedighen, als ghy verstooten, en cleyn gheacht wordt alsmen u belieght, of lastert, als gy met armoede, met sieckte wort over-vallen, met een woort, ghy en meught by het H. Cruys sonder cruysken niet comen. Wat dient hier ô Siel noch by-ghevoeght als dry goude woorden vanden H. Barnardus: Sit tibi IESVS semper in ore, semper in corde, & imago Crucifixi numquam animo tuo evellatur. Laet IESVS altijt sijn in uwen mondt, altijt in u Herte, en laet het beelt van het Crucifix noyt gaen uyt uwe gepeysen. En wilt dien ghetrouwen borghe niet vergeten, die liever hadde u, als sijn Bloedt te bevvaren. |
|