Het heylich herte
(1669)–Adriaen Poirters–
AuteursrechtvrijIV. Vertooninge.
| |
[pagina 97]
| |
Gheest van sijne yghen selven: Quoniam in malevolam animam non introibit Sapientia nec habitabit in corpore subdito peccatis. In eene boose siel en sal de Wijsheyt niet ingaen, noch en sal niet woonen in een lichaem dat de sonden is onderworpen. Den H. Gheest ô Siel, wordt ghenoemt: Dulcis hospes animae. Den soeten gast vande Sielen. 'Tis eenen eyghen-dom die het suyver biecken oock wordt toe gheschreven om sijne soete honich-raeten. En om eene voordere ghelijckenisse tusschen dese twee te trecken, soo moet ghy weten ô Siel, dat alsser onder eenen bie-korf een serpent komt ghekropen, en dat het daer binnen blijft schuylen, dat terstont den heelen swerm van biekens om het venijn den stock; en hunne strooye kasteeltjens gaet verlaeten; en van ghelijcken soo ras als het serpent vande doodt-sonde nestelt in ons Herte, dan wordt het op den selfsten ooghenblick vanden H. Gheest verlaeten. Was het dan niet wel van noode dat den Heeren Iesvs den bessem inden handen soude nemen, om het Herte van al dat venijn te suyveren? Waer ick wel af magh segghen:
O beatam cordia aedem!
Te, cui caelum dedit sedem,
Purgat suis manibus,
Animosae puer verre,
Monstra tua vultu terre,
Tere tuis pedibus.
| |
[pagina 98]
| |
Het welck in onse taele luydt als volght: O gheluckich huys der Herten,
Waer dat worden alle smerten,
Alle sonden uyt-ghevaeght!
Heer verdrijft die quade geesten,
En vernestelt soo de beesten,
Dat sy eeuwich sijn verjaeght.
Isser ymandt gheweest die naer dit gheluck versucht heeft dat waerde ghy ô H. Magdalena? hoe dickwils en wenschte ghy niet met dierghelijcke woorden:
Ga naar margenoot+Qvis mihi det liquidas
caput hoc vertatur in undas,
Totq́ue fluat guttis
quot stetit ante comis!
Fronte patet campus
quem flebilis imber inundet,
Ripa nec, ut fluctus
exspatientur, obest
O mea si subitò
duo lumina flumina fiant!
Sat capiet geminas
alueus aptus aquas.
Nec nisi flere, meis
oculis erit ulla voluptas,
Donec erunt lachrymis,
crimina mersa meis.
| |
[pagina 99]
| |
Dat is te segghen:
Wie sal eylaes mijn hooft,
met Water over-gieten?
Wie salder druppens meer,
als hayren uyt doen schieten?
Mijn aensicht waer voor die,
een vlack, en open velt,
Voor sulcken dieren vloet
en dient noyt dijck ghestelt.
Och wierden alle bey
mijn ooghen twee rivieren!
Ick wees hun strax den wegh
om naer mijn Hert te svvieren,
Daer warense van doen,
dat lijt den meesten noot,
Al is mijn Herte kleyn
noch sijn mijn sonden groot.
Ick treck mijn sluysen op,
ick laetet onder-vloeyen,
Noyt konnen voor een Siel
te diepe traenen groeyen,
Wast traenen-vloet, wast aen,
wast hooger als den boort,
Op datter mijn misdaet,
ten vollen in versmoort.
Magdalena, ô Siel, en hadde gheen rust tot haere Herte teene-mael ghewassen ende ghe- | |
[pagina 100]
| |
suyvert soude wesen, tot datter het venijn soude sijn uyt-ghesmeten. Het gonck met haer ghemoedt, ghelijck met de Herten als sy met het gras eenige serpenten hebben gegeten, vande welcke sy in't beghinsel gheen onghemack en ghevoelen, maer als sy die door de hitte vande maeght beginnen te koken, en dat sich het vergif beghint te verspreyden, dan wordenser af ontstelt, dan brandense van dorst, dan vluchten sy met alle snellicheyt naer de fonteyn-wateren. En hier van hebt ghy oock op desen sin ô Augustine ghesproken. Serpente vitia tua sunt, consume serpentes iniquitatis, amplius de siderabis fontem veritatis. Vwe sonden sijn u serpenten, verteirt de serpenten van boosheydt, en ghy sult dorstigher sijn naer de fonteyne der waerheydt. Dit is vanden H. Augustinus soo gesproken, en van de H. Magdalena soo bevonden, ghelijck haere naer-volgende siel-suchten duydelijck aen-wijsen: dat Werelts Herte en hiel niet op, voor dat het de fonteyne des levens hadde gedroncken, ende ghesuyvert was van sijn venijnighe ghedierten.
Wat baetet dat ick gelt en goet,
En rijck-dom heb in overvloet,
En machtich landt, en vette gronden:
Mijn Hert is vol van druck en pijn,
En schijnt te swemmen in azijn,
Hoe suer en bitter sijn de sonden?
| |
[pagina 101]
| |
Al dit vergif, en meenigh slang
Die maecken my het Hert soo bangh,
Dat ick den moet geef heel verlooren;
Hoe knaeght dit vuyl vervloeckt gebroet
Mijn treurich Hert mijn droef gemoet?
Het suchten is voor my geboren.
Gheen Son, hoe schoon sy my siet aen,
Gheen bleeken waegen vande Maen,
Geen sterren-licht can vreuchden brengen:
Gaen ick daer een fonteyne springht,
En hoogh haer silv'ren straelen dringht,
Sy leert my traenen met haer mengen.
Ick soeck al baet en sonder baet,
Voor mijn ellendich droevich quaet,
K' en sie niet waer ick troost can wachten!
Want dat my troostich placht te sijn,
Dat baert my niet als enckel pijn,
Dat duert heel dagen en heel nachten.
Ist dat ick ben op mijn kasteel,
Ist dat ick sit in een prieel,
Hoor ick de Nachtegaeltjens slaegen,
Ick sie een ander die is bly,
Maer het en gaet soo niet met my,
Ick voelse best wie dat my knaeghen.
Ist dat ick ergens spelen vaer,
Den schrick volght mijn Karosse naer,
K' en kan mijn smerten niet versetten;
| |
[pagina 102]
| |
Als d'ander drinken soeten wijn,
Dan smaecket my ghelijck azijn,
K' en heb geen vreugt oock in banketten!
Hoor ick anbaeden op de straet,
Of ymant die sijn citer slaet,
Oft hoor ick spelen op mandooren;
Musieck in't midden van verdriet,
Dat smert een Siel, en anders niet,
K' en kan geen snaeren-spel aenhooren,
Ick walgh, dat ick te minnen plagh,
K' en kan mijn selven self niet lijden,
Als binnen niet en schuylt als quaet,
En dat het ergh en argher gaet,
Hoe kan dan haer een Siel verblijden?
Nu voel ick eerst den bittr'en smaeck,
Van dat ghemaskert soet vermaeck,
Nu voel ick wat ick heb' gegeten:
Den naer-smaeck heeft wat anders in
Alst lock-aes thoonde van't begin,
Het sijn al doodelijcke beten.
Maer valt hier dan gheen helpen aen?
Moet ick dan soo verloren gaen?
En sullen my dan mijn serpenten
Berooven van mijn eeuwich lot,
Van u lief aensicht, schoonen Godt
En noch doen branden in tormenten?
| |
[pagina 103]
| |
O IESV! en ghedooghet niet,
Dat ick, u schepsel, dit verdriet,
Soo droeven vonnis sou besueren;
Want onse vlammen sijn maer spel
By't vier en vlammen vande hel
Die inder eeuwicheydt sal dueren.
Daerom soo val ick u te voet,
En bidd' u door u dierbaer Bloet,
Y laet my nimmer van u scheyden;
Vaeght uyt mijn Hert dit hels gespuys,
En maecket net, en reyn, en kuys,
En willet u soo toe bereyden.
En soo ghy dan ô soeten Heer,
My jonden noch een gracij meer,
Op dat mijn Hert heel mocht behagen:
Maeckt dan u roeden, noch bebloedt,
Den bessem die ghy hebben moet,
Om daer mijn hert med' uyt-te vaegen,
O Keirderken, y keirt doch schoon,
En ick sal u voor uwen loon,
Al geven watje sult versoecken:
Keirt uyt en brandt dit boos venijn,
Met al die monsters die hier sijn,
Die schuylen in die blinde hoecken.
Wy sijn, ô Siel, wy sijn verhoort,
Siet dat ghespuys daer henen lopen;
| |
[pagina 104]
| |
Ah wat is hier al boos venijn?
En sonden die noch booser sijn!
Siet wat daer was al in-ghekropen!
O beatam cordis aedem!
Te cui caelum dedit sedem Purgat suis manibus.
Animose puer verre,
Monstra tuo vultu terre, Tere tuis pedibus.
Nu wil ick dit mijn leven lanck,
Iae eeuwich weten IESVS danck,
K' wil eeuwich dese jonst ghedencken;
En dan sal ick uyt danckbaerheyt,
Mijn Hert met deughden toe-bereyt,
Aen IESVS voor een wooning' schencken:
| |
[pagina 105]
| |
En dit was ô Siel het Herte van Maria:Ga naar margenoot+ Quae vocatur Magdalena, de quâ septem daemonia exierant. Van Maria, die ghenoemt wiert Magdalena, daer seven duyvelen uyt waeren ghetrocken, OGa naar margenoot+ Siel, dat ghy op de snaeren van David moght spelen, en singhen? Qui perfecit pedes meos tamquam cervorum. Hy heeft mijne voeten volmaeckt ghelijck die vande Herten; om dat de Herten over de dry uren gheen venijn sonder te sterven, binnen connen houden, of moetender afbersten, en diesvolghens snellen sy met alle vlyticheydt naer de heylsame fonteynen. Volght dese voet stappen ô Siel, en gaet tot het H. Sacrament der Bichte, om met den eersten u Herte van de serpenten te verlichten, en dat te ghenesen. Hebt ghy noyt ghehoort ô Siel van dat Eylandeken datter tusschen Enghelandt en Ierlandt eens is ghevonden, en waer over veel strijdts viel, wie van dese twee Rijcken dit Eylandt moest toe-ghe-eyghent worden! om dit verschil by te legghen, soo moet ghy weten dat in Enghelandt slanghen en serpenten worden ghevonden; in Ierlandt en wordter gheen ghevonden; jae selver aen het hout datGa naar margenoot+ uyt Ierlandt ghecomen is, waer van eenighe timmeragien in ons Nederlandt sijn ghebouwt, en sietmen noyt spinnen haer webben op-hanghen. Om dit verschil dan by-te-legghen, soo hebben sommighe goet ghevonden datmen op dat voor-ghenoemt Eylandeken slanghen en serpenten soude stellen, en | |
[pagina 106]
| |
soose bleven leven, soude het Eylandt toe-behooren aen Engelandt, in teghen-deel, aen Ierlandt, soose quamen te sterven, als dat vanden selfsten aerdt ende grondt soude wesen. Wat van dese gheschiedenisse, ô Siel, is, of niet, dit is immers seker, dat den duyvel door quaet in-gheven ons Herte vervult met veel boose en venijnige ghepeysen, als met serpenten, en met veele helsche ghedachten, en soo die daer connen binnen blyven leven, t'is te vreesen dat den duyvel recht op u Herte sal hebben. Maer soo die ghepeysen daer in sterven, of uyt-ghedreven worden, dan sal u Herte gheluckich sijn, en aen Iesvs toe-behooren. Maer ô Siel, dat wy met de ooghen des lichaems eens costen sien de leelijckheyt der sonden! ick ben van ghevoelen dat het aenschouwen der selve meer soude wercken op een sondich Herte als vyf-en-twintich sermoone, bewys hier van hebben wy in Marquerite de Cortona, naermael alsoo heylich en uyt-schijnende in deuchden, als sy te vooren leelijcker was en besmeurt met sonden. Dese dochter uytter maet en schoon van lichaem had een groot deel van haere Ionckheyt verquist in uyt-ghestorte ydelheyt ende on-eerbaere liefde met eenen Edelman. Godt wou een eynde maken van haere boosheydt, en van sijn leven. Desen dan is ghevallen inGa naar margenoot+ sijns vyandts handen, die hem vermoort heeft, en in een bosch onder een myt houts begraeven. | |
[pagina 107]
| |
Het hondeken vanden Edelman dat inden moort teghenwoordich was, en dede naderhandt anders niet als dese dochter vatten by haere kleederen, en sochte haer te trecken naer de plaetse daer sijnen meester en haren boel lagh begraeven. Marguerite heeft haer laten beweghen, wel wetende dat door de ghetrouwicheydt der honden somtijts dierghelijcke verborghen doodt-slaghen sijn in't licht ghecomen, gheleydt dan sijnde tot aen de houdt-myte, daer het hondeken bleef stil staen, heeft sy daer onder soo langh ghesocht, tot dat sy het lichaem heeft ghevonden, dat soo swert als peck was gheworden, tot teecken dat sijn siel door de onkuysheydt noch vuylder en afgryselijcker was van binnen. Hier door verschrickt gonghen haere ooghen open, en beweenden haer sondich en venynich Herte met overvloedighe traenen. Ick keere weder tot u ô Siele. Als u Herte dan door het H. Sacrament der Bichte ghesuyvert is, houdt het dan net, en kuysch: doet gelijck David seght van sijn eyghen selven: Scopebam spiritum meum. Ick keirden, en suyverden mijnen gheest. Neemt daghelijckx, te minsten s'avonts den bessem van het Examen, oft ondersoeck inde handt om dat te suyveren. Waer op ick voorder segghe: om u het selfste aen-te-prijsen op dat ghy eenen gherusten nacht daer door meught verkrijghen: | |
[pagina 108]
| |
O Siel den avondt valt:
den nacht comt aen-ghetreden,
Dus wilt een weenich tijdts:
in u ghebedt besteden,
En over-weeght den dagh,
en watter is ghedaen,
En laet u selven daer,
voor u te vierschaer staen.
Hebt ghy de deught geviert,
en boosheyt doen versmachten,
Soo meught ghy dien dagh
wel voor ghewonnen achten,
En t'is gheen cleene winst;
maer soo ghy hebt ghefaelt,
Soo siet dat ghy de boet,
dan op u selven haelt.
Hier op treedt naer u rust,
en schuyft u bed-gordijnen,
En laet soo gaen t'ghewoel,
maer niet Godts licht verdwijnen;
Want schoon ghy sijt alleen,
en u salet in't slot,
Daer in noch deur, noch muer,
noch duysterheyt voor Godt.
Hier staet ons nu te sien hoe den Heere Iesvs voorder met het sondich Herte leven. |