Heyligh hof vanden keyser Theodosius

XXII. Capittel.
Den Keyser Theodosius, sy selven somtyts misgrypende, om iet onversichtelyck te onderteeckenen, wort van syne suster de Princesse Pulcheria door eenen aerdigen treck daer in onderwesen.

HIer heb ick u wat te seggen, ô siel, dat u met den eersten inval een weynich vremt sal voorkomen, en 't is dit. Daer syn dry gedierten, niet vande meeste, nochte oock vande minste, die nochtans hebben de au-

[p. 279]

ctoriteyt van heel Keyserrycken en landen te gebieden; en dat syn, het schaep, de gans, en het bieken. Wel, seght gy, Hoe kan dit verstaen, en in wat sin gevat worden? Kom, ick sal u uyt den droom helpen. Gy weet immers wel, dat de brieven, die den Keyser met synen segel af-seynt door syn steden soo gehoorsaemt worden, of hy daer met synen eygen persoon waer gekomen. Nu om dat die brieven, het parckement hebben, van het schaep, den segel van het was, uyt den biestock; en de letteren geschreven met eene penne, getocken uyt de slaghveinen van eene einde; soo ist datmen seght, dat drie gediertjens een heel ryck gebieden.

En mits dese Keyserlycke brieven, geteekent met de hant ende segel van syne Majesteyt, sulcken groote kracht hebben; soo is het oock ten hoochsten noodtsaeckelyck, dat de Vorsten den inhoudt wel verstaen, en grondich begrypen; eer sy dat met hunnen naem gaen bekrachtigen. Wat een bloedt badt en soude Aman niet boort toe gevult hebben, alst hem geoorloft was naer syn beliefte, en nydicheyt, met Konincks Assueri segel te spelen? voorwaer het leven vande Joden heeft aen eenen syden draet gehangen; en sonder de medewerckinge van de Koninginne Ester, het was hem gekloncken.

Hier en kan ick uwen naem niet hoogh genoech roemen, ô doorluchtigen Keyser Basilisi en dat ter oorsaecke vande treffelycke vermaeninge die gy, nopende dit punt, aen uwen soon Leo hebt gegeven: Obstringe te huic neceßitati, ut omnia tibi oculis inspicienda esse ducas, & nihil inspectum praetermittas. Praemt u selven en

[p. 280]

stelt u dese wet, dat gy alles, wat door uwe handen sal passeren, sult doorlesen; en u sult wachten, van oyt iet te onderteeckenen, daer gy ten selven tyde niet af en syt onderwesen.

Dese voorsichticheyt scheen somtyts aen Thodosius wat gemist te worden die, andersints in alles soo lofryck was uytschynende. Want overtreften hy in heylicheyt de Heylige Eremyten, door syne besondere, en inwendige volmaecktheyt, in wat eenen luyster moeten syne Keyserlycke deughden niet gestaen hebben? Als hy 's mogens syn gebeden met traenen besproeyt hadde, dan gonck hy voor al de werelt een oprecht beelt vertoonen van eene godtvreesende regeringe. Hy was in synen hande staetich, noyt van droefheyt ingenomen, noyt van blyschap ontbonden. Hy wenschte niet alleen de levende te bewaeren, maer oock de dooden tot het leven te verwecken. Syn bermherticheyt tot den behoeftigen was soo groot, dat sy alsoo ras een stuck gelts in de handen kregen, als hy hunne klachten in syn ooren. Wat en heeft hy niet al kettersche en heydensche hoofden afgebrant en uytgemonstert? Hy was den schilt ende het bolwerck voor de heylige Kerke; soo datmen van Theodosius mochte seggen, dat den Koninck Anthonius eertyts seyde van Zenon: Quale Theatrum! Wat een tonneel, vol heerlycke vertooningen!

Maer gelyckerwys datter noyt soo volmaeckte schoonheyt en wort gevonden, of daer en valt hier of daer noch wel een sierken te ontbreken; soo is het effen oock met den Keyser Theodosius afgeloopen. Want

[p. 281]

men merckten, dat hy de brieven by syn secretarissen of geheym-schryvers somtyts met eene lichtveerdige handt (sonder den inhoudt te voorens te doorgronden) onderteekende; eene onvoorsichticheyt voorwaer, die in een gekroont hooft diende afgeleert te worden.

Niemandt en koste dit noch bequaemer noch geraetsamer doen als Pulcheria, door wiens handen en vermaningen hy gepolystert was, en onderwesen: te meer om datse in dese syne onachtsaemheyt hadde een groot misnoegen. Sy dicht en schryft dan eenen brief, en gaet met den selfsten by den Keyser, om van hem onderteekent te worden; desen, die nergens geen beenderen in en vont die neemt pen en inct, en schyft daer onder:

Theodosius.

Hoort nu, ô siel, den inhout vanden brief, en hoe den Keyser daer in sich met die onderteeckeninge heeft verbrant en misgrepen.

Theodosius door Godts genaede Keyser

Aen alle de gene die desen tegenwoordigen sullen sien, lesen, ofte hooren lesen salut. Alsoo onse wel beminde suster ende Princesse Pulcheria op ons is veroeckende, dat sy onse seer beminde Keyserinne Eudocia haer tot een dienstmaeght ende slaevinne souden overleveren; wy considerende de redelyckheyt vande saeck, ordonneren ende geven aen onse wel beminde suster Pulcheria volkomen macht ende authoriteit, over den persoon van onse wel beminde Keyserinne Eudocia: soo datse deselve ten eeuwigen daege tot dienstmaeght ende slaevinne sal mogen gebruycken. Actum tot Constantinopele, in het 14 jaer van onse regeringe.

Theodosius.

[p. 282]

Als Pulcheria dit papier hadde, met 's Keysers handt onderteeckent, soo heeft sy de Keyserinne vrindelyck gebeden, om met haer wat te komen kouten in haer kamer. Sy is gegaen, en soose naderhandt haer afscheyt wilde nemen, soo heeft Pulcheria het nacht slot doen offspringen, niet willende gedoogen datse soude wederkeeren, en heeft haer met eenen voorgelesen den inhout vanden brief, waer in haer die macht wiert gegeven. De Keyserinne stont door desen handel teenemael verstelt, en naer datmen uyt haer aensicht kost lesen, sy was het kyven naerder als lacchen.

Den Keyser oock verwondert van het lanck achterblyven vande Keyserinnne, heeft aen een van syn hovelingen gevraecht, of hy niet en wiste waerse was gebleven? die sey, datse by Pulcheria was. Den Keyser antwoorde, Is sy daer, soo is sy wel; maer ick en weet niet hoese soo veel noten op haeren sanck hebben; oversulcx gebiedt hy den hovelingh, aen Eudocia te seggen, datse van syne Majesteyt verwacht wierde: want den Keyser die beminden haer soo, dat in haer afwesen uren scheenen te syn heele maenden. Den afgesonden Edelman doet syn boodtschappe aen de Keyserinne, en aen Pulcheria; maer Pulcheria toont haere maght, en het verdragh met den Keyser ingegaen en soeckt het futselboexken al meer ende meer uyt te trecken, om de verwonderinge en het verlangen vanden Keyser hoe langer hoe meer te scherpen. En alst nu het spaede inden avont was geworden, syn sy beyde tot den Keyser gekomen, ende Pulcheria heeft aen haeren broeder den inhout vanden brief, en synen naem laeten

[p. 283]

lesen ende geseyt: Siet heer Keyser, wat al faelgrepen en ongenuchten datter komen te rysen, door haestige, ende veronachtsaemende onderteekeninge!

Theodosius nam desen treck in danck, ende beloofden heylichlyck aen syne maseur Pulcheria, voortaen noyt letter te schryven, voor en al eer hy vanden inhoudt volkomentlyck soude verwitticht wesen. Maer de Keyserinne heeft dit opgenomen, als of Pulcheria iet aen haere waerdicheyt te kort gedaen hadde; en al of sy de eerbiedinge diese haer als aen eene Keyserinne schuldich was, gequetst hadde. Ten anderen soo en beviel 't haer oock maer half, dat Pulcheria haer somtyts wat te veel scheen te moeyden: te meer om datse wel wiste, hoe seer sy het herte, en de liefde vanden Keyser hadde gewonnen, naementlyck naer dat sy hem een schoon dochterken gebaert hadde. Sy peysden met eenen, dat dat speeltjen goet geweest waer voor eene Philosophen dochter, maer niet voor een Keysers gemaelinne; en datmen wel wat vry moght jocken met die de schoolboecken lesen, maer niet met de gene die den schepter voeren. En hier door synder kleyne vonxkens van afgekeertheyt geresen in haere gemoederen, die nochtans de minste uytwendige teekenen niet en hebben gegeven soo voldoende en vrindelyck waren sy evenwel onder malkanderen. Ick geloof dat God alle bey dese sielen hier door heeft willen oeffenen, en alle die soeticheden met een sprinckeltjen bitters, als met een grantjen sout sprengen.

Hier hebt gy, ô siel, 't gene by de Princesse Pulcheria is aengevangen, om den Keyser van die al te

[p. 284]

groote sorgeloosheyt af te leyden, en om hem beter te leeren letten op 't gene daer hy synen naem soude ondersetten. Syn Excellentie Saavedra, gesandt vande kroon Spanien tot vervoorderinge vanden peys tot Munster, heeft een aerdich sinnebeelt gevonden om voor oogen te stellen, hoe sich iemandt heeft te gedraegen, die met een machtich Prins oft Vorst een verbont heeft te maecken: Hy schildert, om dit uyt te drucken, twee handen, die in een syn gevlochten; waer van de eene van binnen is vol oogen, met dit onderschrift:

Fide, sed cui, vide.
Dat is:
Siet wel van 't eerst wie gy betrouwt,
Op dat 't op 't lest u niet en rouwt.

Voorwaer den edelen schryver slaet den nagel op het hooft: doch soo het geoorloft is mindere saecken by meerdere te vergelycken, soo dunckt my dat die de penne inde handt neemt, om iet gewichtichs te onderteekenen, dat hyse oock dient vol oogen te hebben; en daerom segh ick.

Weet, die u met de pen vergist,
'T wort met geen doexken uytgewist.

Daerom waer het te wenschen, ô siel, dat diergelycke onderteekenigen, gelyck oock alsmen borge blyft, geschreven wierden met pennen uyt pauwen steerten getrocken; want dat syn pennen met oogen.

Hier over bemaent ons den Wyseman in synen soon met gewichtige woorden^*: Fili mi, si sposponderis pro

* Prover: 6. cap:

[p. 285]

amico tuo, difixisti apud extraneum manum tuam; illaqueatus es verbi oris tui, & captus propriis sermonibus. Myn soon, ist dat gy borge geworden syt voor uwen vrint, soo hebdy u handt by eenen vremden verbonden; gy syt gestrickt met de woorden van uwen mont, gy syt gevangen met u eygen reden. Op dese woorden, Gestrickt, en Gevangen, is my somtyts ingevallen dat als Notarissen een Acte geschreven hebben, onder hunnen naem soo veel kieremieren maecken, en dat dat syn als netten daerse in vast syn, die sulck verbondt of borge hebben aengevangen.

Dit altemael onaengesien, ô siel, soo segh ick, dat het een Christelyck werck is, somtyts met ryp verstant voor synen evennaesten te onderteekenen en borge te blyven; gelyck het een goet werck is, ons eygen goet inden uyttersten noodt door eene aelmoesse mede te deelen. En isser iemant geweest die dit uyt eene christelycke liefde gedaen heeft, dat syt gy geweest, ô heyligen Ioannes Elemosinari^*. Want gy tot hulpe vanden armen allen uwe goederen by den Keyser Mauritius hebt verbonden; en soo daer naer u doot weynich middelen overschoten, heeft den Keyser u houten beddeken tot sich getrocken, waer op hy snachts voor de vastendaegen uyt eerbiedinge plachte te slaepen; en hy bekenden, dat hy daer beter rustede, als onder de geborduerde pavillioenen.

* In vita.

[p. 286]

Breedere uytlegginge, en toepassinge van het sinnebeelt.

WAt dunckt u, isser iet soo slim,
Als is een argh-doortrapte sim?
Die, soo gy op den handel kyckt,
Een redelyck gediert gelyckt.
Hoort maer een proefken vande saeck,
'T is samen leering en vermaeck.

Het was op Sinte Martens dagh,

Wanneer ick dese rancken sagh.
Ons Keesje, ons bedorvelinck,
Dat altyt snoept aen lecker dinck;
Dat had kastanïen gekocht,
En in syn hoeyken t'huys gebrocht,
Om die te braden aen den heirt:
Want rouw en syn sy niet veel weirt.
Hy leght se hier en daer in't vier,
Hier ses, daer acht, en ginder vier;
Waer naer hy uyt de kamer gaet,
Om wat te spelen op de straet.
De sim die in het hoexken sat,
Die had den reuck terstont gevat:
't scheen, datse vanden nieuwen kost
Voor 't minst haer tienden hebben most;