Heyligh hof vanden keyser Theodosius
(1696)–Adriaen Poirters–
AuteursrechtvrijXVII Capittel
| |
[pagina 220]
| |
syn kinderen vanden Alderhoochsten; filii Altißimi, den loffelycksten eer titel die eenen mensch in dese werelt kan winnen. Gy komt aenden oever vande zee, gy vint daer kinckhoorentjens, schelpkens, keykens die nat syn; syt gy van die natticheyt verwondert? geensints: want gy peyst het syn gebueren vande zee, die salder een baer overgestort hebben. Maer soo gy klimt boven op de hoochste bergen en steenrotsen, en siet daer dat de klippen vochtich en nat syn, daer besluyt gy wel uyt en seght; Dat is van boven gekomen. Siet gy my imandt vande gebueren en vrinden beschencken gy seght dat vereyscht den loop vande nature selver; maer eenen hertneckigen vyandt aen syn taefel nooden, en dien met alle vrindelyckheyt toeven, dat is vry wat edelder, dat is een werck dat komt van boven: jae dit placht by onse voorouders soo geroemt te worden datse de naekomelingen daer van dit klippel-versie hebben overgesonden, om ons in die eerlycke deucht te oeffenen.
De sonden derven,
Eygen wil versterven,
Syn vyanden vergeven,
Is een martelaers leven.
En al is dese deucht in het oeffenen seer swaer, en in het volbrengen seer moeyelyck; soo wil ick hier al evenwel goet gaen doen, dat dese schoone perle aende kroon van Eudocia niet en heeft ontbroken; waer van het bewys my geensints lastich en sal vallen, soo wy willen ontfangen 't gene sommige treffelycke schrijvers | |
[pagina 221]
| |
hebben achtergelaeten, dat Godt in schoone lichaemen altyt stort bermhertige ende saechtmoedige, sielen. Dit ist vervolgh ende den draet van onse historie. De twee broeders van Eudocia, schoon sy verwitticht waeren dat haere suster naer Constantinopelen was gereyst, om by het hof selver haer over het ongelyck te beklaegen; hadden daer over in 't beginsel weynich achterdencken, en noch minder vreese; wetende dat die geldeloos gaen; gemeynelyck vrindeloos en vruchteloos wederom komen. Maer als sy naer het verloop van eenige maenden, verstonden, dat sy ten hove niet alleen met alle beleeftheyt bejegent was, maer dat sy in 't hof seer wel was ontfangen; jae dat de ooge, ende de liefde, ende de kroon vanden Keyser op haer was gevallen; doen heeft hun hooch tyt gedocht van het haesevel aen te trecken, ende sich in eenich naeburich landt (want Koningen en Keysers hebben lange handen) te versekeren, ende soo de genegentheyt van hunne suster af te wachten. Eudocia die niet en wiste van hunne vreese, veel min van hunne vluchte, schreef brieven naer haer vaderlant aende vrinden, by sonderlyck aen haere broeders; hun kenbaer maeckende de gunste die haer den Keyser, en de genaede die haer Godt hadde bewesen; daer by voegende dat allen haere macht sal wesen tot dienst van d'eene, tot vervoorderinge van d'ander. Aurum percussum silet, seght een oude spreucke; het gout en geeft geen geluyt, als het wort geslaegen: en een siel, die met oprechte liefde begaeft is, die en kreunt noch en klaeght | |
[pagina 222]
| |
niet, alse moet onderstaen of onderstaen heeft herde slaegen. Och waeren onse herten van dat fyn ducaten gout: wat souden wy al klachten voor de menschen vermompelen? wat en souden wy met een stilswygende gedult niet verdraegen? O! wat eenen schoonen boom is, inden hof vande H. Kercke, den boom van versoeninge met syn vyanden, en de vergiffenisse van allen ongelyck en injurien? Ick moeter hier noch vruchten af lesen, eer icker van scheyde. Ende voor het eerst soo hoor ick den leeraer der heydenen, die trompet van Jesvs steken: Noli vinci à malo, sed vince in bono malumGa naar voetnoot*.
Laet u niet winnen van het quaet,
Noch vanden spyt, noch vanden haet:
Die weet quaet met goet te loonen,
Die smeedt van het quaet syn kroonen.
De Christelycke liefde vergeeft en vergeet alles, sonder eenen Almanach daer af te houden; gelyck als dien Florentienschen koopman Simon Cronaca op syn uythanghbert hadde doen schilderen, een vier daer eenige boecken in laegen, om dieswil dat hy niemand en borghde, seggende; dat hy niet te boeck en kost stellen, mits sy allemael inden brandt laegen. Soo doet Eudocia, soo doet een kloeck en sterck gemoet: 't en houdt geen rekeninge vande verdruckinge, van het ongelyck, vande injurien die het heeft verdraegen. Maer hoe blinckt my hier in myn oogen den luyster vande goedertierentheyt van Ludovicus den XII? Desen hadde, doen hy noch Hertogh van Orleans was, uytgestaen veel lasterlycke woorden, jae ten lesten | |
[pagina 223]
| |
oock de boeyen en den kercker onder Carolus den VIII Koninck van Vranckryck, naer wiens doot hy de kroon selver geerft heeft. Sittende nu op synen throon, soo hem van seker hovelinck en pluymstrycker aengedient wiert, dat het nu den eygen tydt was om syn vyanden met selfste munte te betaelen. Ludovicus, die liever eenen olyftack hadde te plucken, als den vraeckgierigen degen uyt te trecken; sloegh syn aenhitser af, seggende: dat het den Koninck van Vranckryck niet toe en stont, de injurien vanden Hertogh van Orleans te vreken. Met welcke woorden voorwaer hy gispten dien Edelman, hem gevende eene verdiende berispinge, ende ons eene saelige leeringe. Naderhandt heeft syne Majesteyt belast, datmen hem de naemen van syn vyanden by geschrift soude overleveren: de welcke hy op syn tapyt in syn salet heeft geleyt, ende voor elcken naem een kruysken geschreven. Soo ras als dit quam ter ooren van de beschuldighde, sy terstont leersen en sporen aen, en een peert of twee den hals afgereden, tot datse op eenen vremden bodem waeren; sich vastelyck inbeeldende dat elck kruysken een galge beteeckende, ende diesvolgens datse altemael lyveloos waeren. Maer den Koninck van hunne vlucht verwitticht, heeftse altemael ingeroepen; ende hun versekert dat hy 't hun door de liefde vanden gekruysten Jesvs hadde vergeven; en dat syne teeckinge geen ander bedietsel en hadde. De Lelien van Vranckryck en hebben geen doorens. Desen saechtmoedigen Koninck volghden hier in den aert ende natuer van Godt almachtich, van wie den H. Hilarius, | |
[pagina 224]
| |
dat groot licht van Vranckyck, dese gulde woorden heeft geschreven: Hoc in Deo praecipuum, hoc in potente laudandum; non caelum fecisse quia, potens est; non terram fundasse, quia virtus est; non annum astris temperasse, quia sapiens est; non hominem animasse, quia vita est; non mare in accessus & recessus movisse, quia spiritus est; sed misericordem esse, quia justus est; sed miserantem esse, quia rex est; sed dißimulantem esse, quia Deus est. De kracht van dese woorden is te groot; om sonder hulpe der Poësie die te verduytschen: ick sal haer daer op soo laten spelen.
O Godt! de wercken van u handt,
Gaen verre boven myn verstandt:
Noch mynen geest en is soo kloeck,
Om uyt te leggen uwen boeck:
Hoe dat den hemel eeuwich draeyt,
Hoe hy met sterren is besaeyt;
Hoe dat de son in korter yl
Doorreyst soo menigh duysent myl;
Hoe dat de zee soo gaet en keert,
Of sy 't op voeten waer geleert;
Hoe dat den somer brant en blaeckt,
Hoe dat den winter vlocken maeckt;
Hoe dat den mensch van stof en slyck,
Een siel heeft die Godt is gelyck;
'Twaer wonder, soomen 't minste vont,
Waer in geen wonder is gegront.
Maer dat is wonder boven maet,
Dat boven alle wonder gaet;
| |
[pagina 225]
| |
Te weten, dat u Majesteyt
Soo ryck is van verduldicheyt.
Want als gy op ons boosheyt groot
Moest storten u gesmolten loot,
En eenen swavel-regen-slagh
Soo fel als oyt Gomorra sagh;
Een vlockenviers, en vlammich peck,
En buygen onsen herden neck;
Dan siet gy aen het sondich landt,
Met den olyf-tack inde handt;
En rypt door uwen sonnen schyn,
De geele terf en rooden wyn,
Laet die op uwen soeten naem
Gaen spouwen laster, vloeck, en blaem,
Besproeyt gy met heel edel vocht,
En regent honich uyt de locht.
Soo moeten s'aerden allegaer,
Die u als kinders volgen naer;
Die sullen spyt, en leet en wronck,
Vergelden met een vrede dronck;
En hem onthelsen die hun slaet,
En schencken goet aen die gaf quaet.
Hier val ick u, ô Godt, te voet,
En bid u uyt een diep gemoet,
Op dat ick oprecht minnen magh,
Van wie ick my verhindert sagh,
Laet my noyt bly syn in hun quaet,
Noyt droef alst hun voorspoedich gaet:
En jont my, bidd' ick, menichmael,
Dat ick spreek dese liefdens tael;
| |
[pagina 226]
| |
En dat het hert, dat is in my,
Noch beter als myn woorden sy.
Isser oyt van dese stoffe geschiedenisse te lesen geweest, die my bevallen heeft, dat is de gene die ick hier gae verhalen. In Spanien was een Edelman, tusschen wie en eenen anderen een groot krakeel en vyantschap was geresen. Desen wiert vande syne soo dapper aengehitst, dat hy eenen dieren en boosen eedt swoer, van sich niet te laten barbieren, noch de nagelen te korten, voor en al eer hy vraeck van synen vyant soude genomen hebben. Hy wou en hy sou syn handen in syn bloet wasschen, dat docht hem de beste seep te syn om die schand-vleck te suyveren. In dit vyandelyck opset verliepen twee jaren: alswanneer hem ter ooren komt dat hy was te vinden in een stadt vierentwintigh mylen van daer gelegen. Op dese boodtschap sweert hy anderwerf, dat hy noch nat, noch droogh en sal proeven voor dat hy synen degen in syn bloet gewerft sal hebben. Hy springht dan te peerde, komt inde stadt, vraeght naer den persoon; dan verstaet dat hy van syn crediteurs en schuldenaren inden kercker is gesteken. ‘Sanderendaeghs komt hy inde kercke by geval, ende hoort een sermoon dat gedaen wiert vande Christelycke liefde, ende hoe dan ider een behoorde syne vyanden te vergeven ende te beminnenGa naar voetnoot*. Siet, dit vraecksuchtigh hert wort van binnen soo beroert en bewogen, dat hy in syn herberge komende, terstont syn peert verkocht heeft, en met den prys, synen vyant verlost uyt de gevangenisse; en is hem om den hals gevlogen, | |
[pagina 227]
| |
en heeft hem allen syn ongelyck uyt goeder herten vergeven. Eene doorluchtige victorie, waer in de vraecke van haer eygen selve vraecke heeft genomen. Maer als ick ieder een synen lof hier aenwyse, en sal ick voor u oock niet een kransken gaen vlechten, O edel geslacht van Lojola? aengesien uwen naem, en gloriryck waepen, dat gy voert, gegront is op een manhaftich stuck werckx vande Christelycke sterckte, daer wy in 't vergeven van syn vyanden hier af handelenGa naar voetnoot*. 'T hof van het geslachte Lojola was met eenen anderen Sigñor in doodelycke vyantschap gevallen. Desen soeckende tyt en gelegentheyt om synen vyant te krencken, is sonder iemants-weet in syn kasteel en salette gekomen, daer hy hem op syn bedde vont slaepen. Hy haddet doen schoon (gelyck eertyts oock tusschen David en Saul gebeurde) om met eenen steeck hem van desen slaep tot den eeuwigen slaep te seynden. Dan Godt werckten op syn hert wonderlyck, ende in plaetse van syne vlammende gramschap uyt te wercken,soo heeft hy van 't vier eenen siedende pot medegedraegen, tot eene gewisse bevestinge, dat het even licht om doen was, den vyant syn leven, als synen ketel te nemen. Dit is van een igelyck voor een vroom feyt opgenomen. Ende gelyck den heelen edeldom van Biskaeyen wolven voert in synen schilt, die door eenige besondere saecken vande andere verscheyden worden; soo heeft dit geslacht syn wolven inden pot kyckende, tot eene eeuwige gedachtenisse van desen wegh-gedragen ketel; ende aen het geslacht is gegeven den naem | |
[pagina 228]
| |
Lojola, dat is Lobo en olla, Den wolf inde pot waer op ick wel magh seggen:
Hoe wort Lojola hier soo tam?
Hoe wort den wolf hier soo een lam?
Siet, die wil syn van Christi stal,
Die moet een schaep syn sonder gal.
Onse herten ende gemoederen behoorden te wesen gelyck de aenbeelden inde smissen: wat hamer-slaegen datter op donderden of niet, 's en laeden geen buylen, 's en houden geen lickteekenen. Ende gelyck de maege van eenen struys-vogel met sulcke hitte begaeft is, datse oock hoefysers kan in stucken maelen; soo behoorde onse brandende liefde alles te konnen verteeren en vergeven, op dat wy dien saligen prys mogen winnen; Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur. Saligh syn de vroedsaemige, want sy sullen kinderen Godts genoemt worden. Want alle de gene die synen vyant neemt voor synen broeder, die sal Godt hebben voor synen vader. Maer waer blyft gy, ô siel, die in al u ongelyck soo kortstoffich syt gebacken? Uwe ongeduldicheyt toont genoech datmen u met recht:Kruyken en roert my niet, magh noemen. foey! datmen soo lanck om een beuselrye sal gaen muylen, en eenen wronck in het hert broeyen. 'T en is niet genoech, dat gy seght met de tonge, en met de lippen; Gelyck wy vergeven onse schuldenaeren: gy moet het seggen met de gedachten, gy moet het seggen met de wercken couragie nu, ô siel, soo gy nochtans couragie hebt, maeckt eens een diergelycke Litanie, ende seght: ick vergeef 't aen N. die my |