Het duyfken in de steen-rotse
(1657)–Adriaen Poirters–
Auteursrechtvrij
[pagina 257]
| |
XIV. Capittel.
| |
[pagina 258]
| |
begonst was, oock in den hof soude voleynden, ende datmen daer de diverije, die onsen eersten Vader inden hof des Paradijs hadde bedreven, soude betaelen. Oock op dat dit lijden ons in het eynde soude leyden inden boomgaert, ende lusthof des hemels, daer de bloemen noeyt en verslensen, daer de vruchten noyt en verdrooghen. O Siel t'is by sommighe voor een loffelijcke maeniere aenghenomen datse op de sercken vande overledene vrienden, of Ouders, dedenGa naar margenoot+ snijden, en kappen een hert, waer mede sy wilden beteeckenen dat den ghenen die daer onder lagh, al was hy wt de oogen, hy en was daerom noch niet wt de herten. Op desen voet behoorden wy daeghelijckx met onsen Vriendt, Vader, Godt, en Verlosser te leven, naer den raedt des Wijsemans. En wilt het weldaet uws borghe niet vergheten, want hy heeft voor u sijn sijn siele te pande ghestelt. Peyst dan dickwils op die acht Goddelijcke fonteynen die wt het ghebenedijt Lichaem Christi tot uwe verlossinghe spronghen twee van Bloedt wt sijne handen, twee van waeter wt sijne ooghen, twee van Bloedt wt sijne voeten, en een van waeter, en een van Bloedt wt sijne sijde. Waer was oyt inde wereldt eenen mensch | |
[pagina 259]
| |
die sulcken weldaeden dede aen den mensch, gelijck als Godt gedaen heeft aen den mensch? en nochtans vindtmen den eenen mensch danckbaerder aen den anderen mensch; als dat aen Godt is den mensch. De Huysvrouwe van Tigranes sal alle eeuwen, met alle pennen, met alle tonghen ghepresen worden, om dat sy ghestaedich in haer herte anders niet en droegh als danckbaerighe ghepeysen tot haeren man, die eens gheseyt hadde dat hy sijn rijck, en sijn persoon wilde op offeren tot pandt, en borge van haere verlossinghe: en nochtans dese sijne liefde en was gheen water-verwe, iae qualijck een schaduwe vande liefde die ons Iesus Christus in sijn bittere doodt heeft bewesen, en isser ymandt die dese dan sou moeten, of konnen vergheten? O Siel, de tijden van Franciscus sijn lanck voorby, maer de oorsaeck is ghebleven waerom dat Francisci oogen swinterdaeghs vloeyden als twee laeuwe fonteynen, niet om dat Franciscus koude hadde, gheliick dien Coopman sich inbeelden, maer om dat Franciscus sagh dat de herten der menschen soo waeren bevrosen dat sy de Liefde, dat is den ghekruysten Iesus niet lief en hadden om sijn bitter lijden. Ten is gheen cleyne saeck o Siel hier in versuymich te wesen, en Godt een danckbaer hert | |
[pagina 260]
| |
te weygheren den H. Apostel trompet hem wt als eenen vervloeckinghe die den Heere Iesum niet en bemint. Elcken slach van onse hert-aeder, elcken blick van onse ooghen, elcken aesem die wy trecken behoorden altemael ghetuyghen te wesen van onse danck-baerighe liefde. Het pinceel vanden konstighen Protogenes heeft achterghelaeten de schilderije van een Ga naar margenoot+ Cidippe de welcke om veel weldaeden aen sekere Acontius was verbonden. En is bemerckt van haer dat soo dickwils als sy haere liefde tot Acontius liet verflouwen, en een ander begonst te beminnen, soo dickwils wiert sy met een dappere koortse bevanghen. O Siel wat een gasthuys sou de werelt zijn, wat al quartaenen, tartiaenen, wat al quotidiaenen, wat al vierden daeghse, derdendaeghse, alle daeghse koortsen soumen daer vernemen, by soo verre sich wt-weyndich vertoonde t'ghene inwendich wort bedreven? Want in s'menschen hert dat den Heere Iesus toekomt uyt kracht van sijn weldaeden, daer en soumen dickwils niet minder als den ghekruysten Iesus in vinden. Ick weet veel menschen nemen hunne wt-vlucht, ende ontschuldighen sich door het groot ghetal hunder beletselen, moeyelijcke ampten, en bedieninghen, en dat sy ten ooren | |
[pagina 261]
| |
toe steken in rusteloose sorghen, dat hun het ghewoel van tijdelijcke saecken de handen soo vol werckx geeft dat sy gheen staey en hebben om het hert veel naer den hemel, en naer den Heer op te heffen, dat sy soo veel cruycen, en swaericheden hebben, dat sy gheenen tijdt en vinden om veel op Christi lijden, en kruys te peysen. Doch dese bejeghen ick met de selfste woorden die den H. Paulinus schreef aen sekeren Ontfangher met naeme Iovius die alle dach tijt genoegh hadde om in de boeken en rekeninghen te neuselen, en noyt tijt en hadde om inde kercke te komen. Vocat tibi, seght hy, Philosophus vt sis non vacat vt sis Christianus, verte potiusGa naar margenoot+ sententiam, sis Dei Philosophus, sis Peripatetious Deo. Dat is te segghen: Gheen beletselen en sijn soo groot datse u de boecken vande Philosophie konnen wt de handt nemen; maer om eenen goeden Christen mensch te sijn dat en ghedooghen noch uwen ontfanck, noch uwe kantoor: keert liever het blaeyken om sijt eenen lief-hebber vande waerachtighe wijsheyt, wort eenen Philosoph van Iesus Christus. Of hy wilde seggen: wat is van al dat cijferen, en calculeren, en rekenen om te weten hoe veel duysenden ghy voor uwen Koninck hebt ontfanghen; cijfert en rekent liever hoe veel duysent wonden den Heere Iesus Coninck der Coninghen voor u heeft ontfanghen, en verdraghen andersints | |
[pagina 262]
| |
VVat baetet heel een eeuw in menich boeck versleten?
En dat gy weet soo veel als duysent menschen weten?
Hebt gy de deuchden niet, en Christum ook geleert
Soo sijt gy naer den eysch niet wel ghemeestereert.
En of u voorhooft staet ghefronselt en ghespannen,
En stelt u daerom niet by veel gheleerde mannen,
Die aen de Liefdesles noyt gaf een leersaem oor
Die is, en blijft Pedaen al waer hy lanck Doctoor.
Sulck een bekommert hert en wensch ick u niet o Siel, maer ick wensch u een hert ghelijck dat van Clara de Monte Falco, in het welckmen naer haere doot ghevonden heeft de instrumenten vande Passie Christi. O dat u hert geconfijt waer in sijn lijden, wat sterckte sou u dat gheven in u kruiskens te verdraeghen in dit leven, wat troost en hope sou u dit in uwe wterste wesen, ghelijck het ghebeurde aen dien Novitius vande Minnebroeders Orden, die op sijn sterven ligghende sach sijn wercken weghen, en vreesende voor een droeve, en ongeluckighe wtkomste, sprack in deser voeghen:
Hoe scherp eylaes! hoe scherp wort alles hier gewogen.
Hoe wordt de schael van t' goet, hoe wortse opgetogen.
Ick bid u leght daer in wat Bloets van mijnen Heer,
Soo haeltse d'ander op, soo daeltse weder neer.
| |
[pagina 263]
| |
Doen sey hy: 't gaen nu wel. Een druppel wt sijn wonden
Is swaerder alst gewicht oock van de swaerste sonden:
Eert Siel sijn dierbaer Bloet, versieter u wel van,
VVat sal een zee niet doen als dat een druppel kan.
Desen banghen Novitius die in sijn wtersten sulcke schatten wist te vinden in die kostelijcke Mijnen vande dierbaer Wonden Christi Iesu, die moest daer al ten tijde van sijn leven door meditatie en danckbaerheyt dickwils inghegraeven hebben. Hoe diep meent ghy o Siel dat dese ghedachtenisse van het bitter lijden Christi ghedruckt is gheweest in het danckbaer hert vanden H. Rudesundis Bischop van S. Iacob te Compostellen? want tot dese weirdicheydt verheven sijne, soo hy een waepen, en signet, moest doen maecken om sijn brieven, &c. daer mede te seghelen, soo en wou hy noch leeuw, noch arent, noch kasteel, noch iet dierghelijckx voor wapen voeren. Maer heeft in sijnen schilt ghestelt een Cruys, op welckens eenen erm eenen spieghel stont, ende op den anderen eenen passer, waer door hy te kennen gaf dat het lijden, en leven Christi eenen spieghel, en een maet was van sijn leven, ende waerschijnlijck en goncker noyt dach voorby of hy en overpeysde met een danckbaer ghemoet hoe groot | |
[pagina 264]
| |
dat was het lijden Christi, en hoe veel dat sijn medelijden, en cruyskens daer aen te kort quaemen: ende bemerckende dan hoe verre hy in het wandelen vanden Cruys-wegh achter bleef, gaf hy sijn traech ghemoet eenen spoorslagh om den ghekruysten Iesus vlijtigher naer te volghen. Noyt dach o Siel en macher voorby gaen of ghy en moet voor desen spieghel staen, en met desen passer wercken, noyt dach of ghy en moet den ghekruysten Iesus in u hert ghedachtich wesen: ghelijck desen H. Man ghedaen heeft. Spieghelt u dan in hem en in sijn lijden. Spieghelt u hooverdy in sijn versmaedinge, en verootmoedicht u. Spieghelt uwe giericheydt in sijne naecktheydt, en berispt u. Spieghelt uwe ydele glorie in sijn doorne croon, en verfoeyt u. Spieghelt u blanketsel in sijn bespogen wanghen, en beweent u. Spieghelt uwe perle-snoeren in sijne banden, en bekeert u. Spieghelt al de sonden van u siel inde Wonden van sijn lichaem, en beter u. Spieghelt de flaeuwicheydt in sijn Cruys, en pijnelijcke doodt, en onsteeckt u. T'welck op dat het beter geschiede soo stel ick u hier voor ooghen den bitteren doodtstrijdt Christi Iesu, en al wat hy de dry laeste uren aen het cruys ghesproken, en gheleden heeft; laet u dan voorstaen O Siel, dat bid ick | |
[pagina 265]
| |
u, want het inder waerheydt soo oock is, dat hy doen op u, die dit leest, soo preysden, of ghy alleen inde werelt gheweest hadt. Gaet dan, en vergeselschapt de Godtvruchtighe Siele die ghy hoort spreken:
Ick gae den Myrrhen-burg beplant met bitterheden.
Ick gae den Heuvel op vol wieroock van gebeden,
VVant hier Godts Soon voor ons den Doot-strijt onderstaet,
Den strijdt die alle pijn in pijn te boven gaet.
Siet wat een vreet ghewoel ist hier op alle kanten,
Den eenen graeft den put om t' Cruys daer in te planten
Den anderen die boort de gaeten in het hout,
Een derden schenckt hem gal eer dat hy gants verstout,
Hy op den kouden steen, siet hoese t' Kruys bereyden.
Hy siet de naegels daer waer aen dat hy sal scheyden.
O Siel, o mijne Siel wat hebt ghy al ghedaen!
Dat Godt om uwen t'wil dees pijn moet onderstaen!
Sy gaen het purp'ren kleet eerst uyt sijn wonden rucken
En dan hem met gewelt naeckt op't Cruys nederdrucken
De naegels plomp, en grof slaens' in met hamers swaer
So dat de heelen berch dreunt vanden weerslagh naer
O! Abel t'is den nijdt van u brandt-offeranden
Die dit moordaedich stuck bedrijft met Iootsche handen
Doch u onnoosel Bloet sal blijck doen aen den dach.
Alwaert dat noch soo diep, jae onder berghen lach.
| |
[pagina 266]
| |
Het Cruys dat wort gericht, den Titel hanght verheven,
O Boom des saligheyt! O Boom van't eeuwich leven!
Voor wie Cypres en Palm, laurier, en Ceder buygt;
En met de tacken neer sijn weerdicheyt ghetuyght.
Dit is, dit is de ur' daer soo veel naer verlanghen,
Dees om dat sy tot spot, die hem tot troost sien hangen,
VVant hy naer Simeons spreuck, en ghetuygenis,
Dees oirsaeck is van val, die van verrijsenis.
Maer hoort eens sijn gebedt op't eynde van sijn leven:
O Vader, Vader lief, y willet hun vergheven!
Hoe quaelijck dat sy doen eylaes s' en wetent niet!
Dies hout als onghedaen, al watter is gheschiet.
Hoe klinckt vraeckgierich mensch hoe klinckt dit in u ooren.
Die maer van VVonden wilt en bloote degens hooren?
Gh' en sijn noch niet ghekruyst als IESVS diet vergheeft,
Vergeeft u s'vyants doodt op dat ghy eeuwich leeft.
Hier kreeg de Moordenaer een woort ook van genade,
Die vast was aen sijn cruys, en vast aen sijn misdaden,
En gonk in't Paradijs noch op den selfsten dagh,
Die met den eenen voet al in de helle lagh.
En isser dan voor u Ioannes niet te vinden;
Voor u die altijdt waert, en noch sijt den beminden?
O! Arent u gheluck vlieght boven alle goet,
Hy schenckt sijn Moeder u, en stelt s'in u behoet.
Maer wat een diepen sucht, wat traenen sien ik vlieten,
Die uyt sijn Moeders oogh, en haeren boesem schieten?
| |
[pagina 267]
| |
Hy sey: Vrouw siet u Kint, en met dit eenich woort
VVas op een oogenblick haer hert geheel door-boort.
Noyt gonck het sweirt soo diep dan nu als met hun beyden,
Als liefde tusschen Soon en Moeder schijnt te scheyden;
VVat smerte datse lee, hoe bitter, en hoe swaer,
O mensch dat wist u hert soo't in haer herte waer!
Terwijl dat dit geschiet de Ioden die daer stonden,
Die gieten lasteringh, en schimp met volle monden;
Iae selfs die by hem honck den snooden Moordenaer,
En weeck in overlast aen d'ander niet een haeyr.
Dit heeft den Hemel soo, en soo de Son verslaeghen,
Dat sy is wech-gheruckt met haeren gulden waegen,
Doen viel den hellen nacht in locht, en op de aerdt,
Soo doncker dat den nacht was vanden nacht vervaert.
Hier door ontstont een kouw die al sijn open leden
VVeer met een nieuwe pijn, en smerte heeft door-sneden
Sijn Lichaem aen het Cruys dat beefden t'alle kant,
En doen was in sijn hert den meesten Sielen-brant.
Doen riep hy, (want de pijn en had getal noch maeten)
O Godt, o mijnen Godt, hoe hebt ghy my verlaeten!
My die hier hangh vervult met smert, en droefheyt groot.
Hoe kont ghy uwen Soon sien in soo heerde doodt?
LEert hier o flauwe Siel, of noyt en suldyt leeren,
De Cruyskens soo niet meer van uwen hals te keeren,
| |
[pagina 268]
| |
Daer is maer eenen wech die naer den Hemel leyt.
Gy moet de cruys straet in met doornen over-spreyt
Siet hoe dat uwen Godt de wijn-pers heeft getreden
Hoe spuyt sijn dierbaer Bloet wt aders en wt leden.
Siet eens of in hem is wel t'minste lit ghesondt!
Eylaes t' heel lichaem deur en is maer eene wondt.
En noch en ist niet al. Sijn tongh' die is ghereten,
Iae vande droochte heel, en fellen dorst ghespleten,
O David! o gy wenscht naer eenen verschen dronck
Niet die tot Bethleem maer die wt d'oogen spronck.
VVat gaen de Ioden doen? men deedet aen geen slaven,
Sy nemen scherpen eeick om sijnen dorst te laeven.
En ghy die dach en nach verdrinckt u goet en bloet
En peyst ghy niet dat gy al met dees Ioden doet?
Doen hiefhy op sijn stem, en riep met gantscher krachten
Een stem die wiert gehoort van al de t'walf Geslachten
O! Siel hoe diep light ghy in uwen slaep versmoort.
Mits gy dees droeve stem noyt eens oprecht en hoort,
Doent nu al was volbracht dat van hem stont gescreven
Soo scheyden hy vol pijn, vol liefde wt het leven;
VVant buyghende sijn hooft, dat weynich neder-viel,
Gaf hy aen sijnen Godt sijn Goddelijcke Siel.
Straxs is de heel Natuer met rouw-sucht overgoten,
De klippen siin ghescheurt, de graeven sijn ontsloten,
De Aerde heeft gheschut: die stonden op Calvaer
Die sloegen op hun borst, en maeckten groot misbaer.
O Sondaer kan dees doot noch in u hert niet dringen?
Als steenen gaen in twee door medelijde springen;
| |
[pagina 269]
| |
Daer ghy handt-daedich sijt aen 't Cruys en aen sijn doot,
Al weende ghy een zee den rouw waer niet te groot.
En ghy Ierusalem siet vry dit Cruys verheven,
VVat sal dat over u noch vier, en blixem gheven?
Ick sie u in u bloet verr' boven d'enckels gaen,
K' en sie niet waer u stadt heeft in u stadt ghestaen.
Ick sie u Moeders selfs haer eyghen kinders braeden,
En noch en konnen sy den hongher niet versaeden,
VVacht maer eens veertigh iaer dan sal Vespasiaen
Om u, Hertneckich Volck! sijn heyr, en gramschap slaen.
Maer ghy o Christen mensch die CHRISTVM hier siet hanghen
Laet vlammen doch u hert, laet druppen uwen wanghen;
Hebt sulck een liefde lief alwaert oock met u doot,
VVant dees sijn bitter doodt is duysent dooden groot.
O Cruys, O saeligh Cruys! o triumphanten waeghen!
VVaer op de vreede Doot, en duyvel sijn verslaegen:
O Cruys, O saeligh Cruys! autaer van 't dierbaer Bloet,
Daer IESVS offerand' voor heel de werelt doet.
O Cruys ghy sluyt de Hel, en doet den Hemel open!
O Doot-strijt gy doet ons het eeuwich leven hopen!
Op u o Bergh Calvaer, Bergh van Bermhertigheydt,
Ist gelt van ons ransoen ghetelt tot saeligheyt,
| |
[pagina 270]
| |
Historie.HIer wensch ick o Siel dat den wensch vanden H. Bernardus in u mocht volbrocht worden. Hy seght een danck-baere spreucke daer ick dese woorden af-korte: Totus in corde, qui totus in cruce. Hy wil seggen:
Die vast aen't Cruys ghenaegelt honck
En daer voor u die galle dronck
VVilt dien met sijn Cruys, en pijn
Altijt in t'hert ghedachtich sijn.
Voorwaer een eeuwighe schande-vleck souwen wy over ons haelen, soo wy den Saelichmaecker onser sielen, en den Verlosser des Werelts gheen daeghelijckse danckbaerheydt en bewesen, ghelijck my daghelijckse vruchten van syn bloedich Cruys noch ghenieten. Dat waer naer volghen den aert vande verckens, en swijnen die met den muyl lanx de aerde de eeckelen onder den boom snuffelen, en op eeten, sonder eens een ooge op te slaen naer den gheenen die op den boom sit, en besich is door sijnen aerbeydt dese vruchten af te klippelen. Niet alsoo Siel, niet alsoo als wy onder aen den voet vanden saelieghen boom des H. | |
[pagina 271]
| |
Cruys ghenieten dat dierbaer Bloet, ons ransoen, onse verlossinghe, onse salicheyt. Laet ons opsien met ooghen, herten, en alle krachten onser sielen, om te beminnen den gheenen die op den boom, en aen het cruys hanght, om den selfsten met danckbaerheyt ten minsten te beloonen. En op dat ghy een patroontjen soudt hebben om naer te wercken, soo voogh ick hier aen een gheschiedenisse, die u een tastelijcke lesse sal gheven. Daer was een Edel, en rijcke, en gratieuse dochter, de welcke naer het overlijden van Vader, en Moeder, een verlaeten weese was ghebleven: Het groot toet dat haer by erffenisse was achter ghelaeten, wierdt van sommighe gesien met tenemael af-gunstighe ooghen, de welcke door begherlijckheyt verleydt, hebben dese dochter uyt haer goet ghestelt ende berooft van alle haere middelen. Hier door verviel sy tot behoefticheyt, armoede, ghebreck, soo dat sy ghenoodtsaeckt was den kost met haere handen, soo sy best mocht, by de goe lieden te gaen winnen. Sy had nu eenen gheruymen tijt in sulcke droeve gheleghentheden overghebrocht, als wanneer ter plaetsen daer sy woonden eenen uyt-heimsen Prins is ghekomen, die van sijnen Heer Vader, ghelijck het gheschiet, ghesonden | |
[pagina 272]
| |
Ga naar margenoot+wierdt om de vreemde landen te gaen besichtighen, desen vernachtende in een herberghe heeft aldaer by gheval hooren spreken over taefel van het groot onghelijck dat een edel Ioffrouw was ervaeren, hoe sy door onrecht, en gheweelt van haer erf-deel ontbloot was, en datter niemandt tot dien dach toe en was gheweest die haer verdedicht hadde, veel min die onrechtveirdige dieven onder d'oogen derve sien, of aen boort legghen. Voorders dat het te beklaeghen was dat sulck een dochter die den hemel soo rijckelijck aen goet, siel, en lichaem gheseghent hadde, dat die van eenen hoop sielen hier in dese werelt soo verdruckt wierde. Het edel bloet in desen jongen Prins begost door dit verhael op te sieden, ende in een loffelijcke gramschap op vlammende dede eenen eedt dat hy den principaelsten bel-haemel van al teghen s'anderen daechs, eer hy vertrecken sou, beriep in duel, om de onnoselheyt, ende gherechticheyt vande dochter te beschermen waer op hy de selfste Ioffrouw heeft by sich ontboden, ende lesende terstondt uyt haer wesen, en aensicht de waerheydt van de saecke die hem vertelt was, heeft hy haer te kennen ghegheven sijn voor-stel, en opset dat hy had ghenomen. Hier over dese dochter verbaest sijnde, viel hem te voet, ende sprekende meer met traenen, | |
[pagina 273]
| |
als met woorden, meer met de ooghen als met de tonghe heeft den onbekenden Prins ten hoochsten bedanckt vande onverdiende jonste. En wie ben ick, sey sy, Mijn Heer, die sulck een weldaet ten eeuwighen daeghe sal konnen vergelden? Men heeft my niet gelaeten als een riick herte, daer ick uwer mede wil ghedachtich wesen. ick heb den tijt ghesien dat ick eenen Vader en Moeder hadde die u desen touwen dienst souwen hebben willen loonen; maer nu en kan ick u van dien kant niet beloven. Alhoewel ick dickmaels heb hooren segghen (dat ick nu metter daet bevinde) dat alle edele, en kloeckmoedighe sielen meer voor ooghe hebben de glorie van hunne daeden, als wel den loon van hunne wercken. Naer veel soete, en wee-moedighe redenen die over en weer vielen sey den Prins: Als my het rappier op de sijde is hangende, doen is my met eenen dese verbientenisse op gheleydt dat ick het moest gebruycken tot verbreydinge van het H. Geloof, tot welvaeren van het Vaeder landt, ende tot bescherminghe vande verdruckte onnooselheyt: ick geloof dat het niet door menschelijcken raet, maer door een goddelijcke schickinge ghebeurt is dat ick hier lanx mijne reyse soude nemen; den Heer die stiert ons daer by sijn hulp, en troost wil seynden. En dies volgens vaegt af uwe traenen, en schept moet, want ick den dach van morghen bestemt hebbe om een eynde te maecken van u ellende, alwaert oock met het eynde van mijn leven, en dat | |
[pagina 274]
| |
ick eer den lesten druppel van mijn bloet sou moeten om by-setten. Alleen heb ick op u een vriendelijcke bede of het gebeurde dat de saeck niet teenemael naer mijnen wensch wt en viel, dat ghy alsdan tot mijnder ghedachtenisse in uwe kamer wilt ophanghen de bebloede kleederen, en dit sweirt daer ick den strijdt voor u welvaeren mede sal wt ghevoert hebben. Soo sijn sy vanden anderen ghescheyden laetende ghedruckt in d'een in d'anders ghemoet wondere verbeeldinghe van verheven ghepeysen. Soo den dach, en ure verschenen waeren, heeft het ghevecht inde teghenwoordicheydt van duysende menschen sijnen aenvanck ghenomen. Den strijdt liep heet af van weder sijden, naer veel vergoten bloet is party gesnevelt, ende victorie aen den kant vanden Prins ghevallen, edoch mits hy oock vier, ofte vijf doodelijcke wonden hadde ontfangen, is hy, de dochter in haer erf-goet herstelt hebbende, het leetwesen van een yder, maer besonder van dees Edel Ioffrouwe oock verschenen. De welcke naer haere Belooften de kleederen ende sijn sweirt, soose bebloet waren in haer binnenste camer voor haer ooghen, tot een eeuwighe ghedachtenisse, en danckbaerheydt heeft opghehanghen. Waer door gheschiet is, (als sy door het aen-raeden van sommighe bekenden, en vrienden een partuer tot den hou- | |
[pagina 275]
| |
welijcken staet sou moeten kiesen) dat sy altijt eerst op dese kleederen, en rappier gonck sien, en sloech daer naer alle versoeck, en vryagien af, segghende altijdt voor slot van haere reden. Dat het haer onmoghelijck was haere liefde van soo eenen ghetrouwen Prins af te trecken, en die aen eenen vremdelinck te gheven. O Siel vat ghy wel dit lanck verhael? en siet ghy wel dat ghy die edel creature sijt die u erfdeel der hemelscher glorie hadt verloren, en dat den Soone Godts om u is nederghedaelt, en dat hy die daer gheen verbintenisse toe en hadde (want ghy hem niet alleen vreemt, maer oock vyant waert) u met syn dierbaer Bloet de saelicheydt gekocht heeft, en met sijn bittere doot den hemel u erfdeel wederom heeft ontsloten? Dit soo wesende o Siel hanght op, hanght op in het cabinet uwer memorie syn bloedich cruys, sijn doorne croon, syn grove naeghelen. Totus in corde, qui totus in cruce. En sijt ghedachtich alle daegen, en uren die om u soo schandelijcke, en soo pijnlijcke doot soo gherne met sulck een liefde is ghestorven. Ick besluyt dit met een gheestelijcke liedeken dat niet ombequaemelijck naer het leste punt vande leste meditatie inde vasten kan ghesonghen worden. Den wijse is; Terwijl het heele landt, &c. | |
[pagina 276]
| |
1. O mensch blijft noch wat staen,
En siet siet Iesum noch eens aen,
Die hem opt Cruys heeft laeten recken,
En quam, en quam ons vande doodt verwecken.
Ghy siet het root, het blaeuw, het groen,
Dit sal den reghen-boogh der sondaers wesen,
Daer sullen wy den peijs, den peijs, den peijs,
Met Godt den Vader lesen.
Siet eens de hemel, siet eens de Son, en Maen,
Son, en Maen berooft van schijn,
Iae de aerde die schudt, en beeft, die schudt,
en beeft over sijn doodt en groote pijn,
2. O mensch dat ghy verstont!
Hoe heel sijn lichaem is doorwont,
Ghy souwt sijn bloedighe tormenten
Al diep, al diep in u ghedachten prenten:
Ghy souwt de naeghels, en de croon,
Ghy souwt de gheesselen al met u draeghen,
En dan sou Petrus haen, den haen, den haen
Doen u consciency knaghen.
Siet eens, &c.
3. O! mensch gaet nu vry t'huys,
Hebt ghy besien het saelich Cruys,
En wilt voortaen met alle sinnen
Den Heer, den Heer en den verlosser minnen,
En in de ure van u doodt
Neemt dan een crucifix in bey u ermen,
En bid hem dat hy wilt, hy wilt, hy wilt
u banghe Siel ontfermen.
Siet eens, &c.
| |
[pagina 277]
| |
Ende hier o Medelijdende Siel maeck ick een eynde van het lijden Christi, waer voor wy een danckbaerheydt schuldigh syn sonder eynde, en noch salder al veel ontbreeken al is sy sonder eynde. Dat alle de blaederen vande boomen veranderden in tonghen, alle de druppelen der zee in traenen, alle de sandekens in herten, en dat wy die ghebruyckten om syn dierbaer lijden te beweenen, om syn bermhertigheydt te loven, om syne liefde tot ons te beminnen, wat souwt al wesen? een ginsterken by de Son, een sierken by alle de bergen, een spellen-hooft by de gantsche werelt. En al is het saecken dat t'gene wy van onsen kant konnen by brenghen soo kleen van gewicht is van sy eygen selven, naementlijck aengaende t'ghene wy doen ter opsicht van het bitter lijden Iesu Christi, soo wort het evenwel van die Goddelijcke Maiesteyt voor soo gangbaer en weirdich ontfanghen, en aenghenomen, dat Albertus Magnus seght, dat een ghedachtenisse en Meditatie vande Passie Christi, Godt aenghenaemer is dan of ymandt alle vrydaeghen sou vasten te waeter en ten broode; daerenboven daeghelijckx noch las den heelen psauter van David; iae dat meer is dat hy sich daeghelijckx noch disciplineerden tot den bloede. Dit soo wesende o Siel wat al vruchten, | |
[pagina 278]
| |
van verdiensten, wat al kroonen van glorie kont ghy plucken wandelende met uwe gepeysen van Gethsemani tot op den bergh van Calvaerien? sijt ghy te teer om te vasten, syt gy te delicaet om u te disciplineren, sijt ghy te gevoelijck om op een bedt te slaepen. Kont ghy hier door gheen verdiensten winnen, ten minsten haeltse wt het lijden Christi daerse voor u syn ghewonne, dit is voor u een rijck Indien, gaet in die vijf ghebenedijde Wonden als in vijf mijnen ontgraeven het gout van liefde, Ick had dit verhael van het lijden Christi begost van het sweerdt van droefheydt vande bedruckte Moeder Godts Maria, ick sal het selfste daer oock mede sluyten en bepercken. Waer toe my heel gunstich vallen de woorden van Richardus à S. Laurentio, den welckenGa naar margenoot+ op dese passagie van Isaias Torcular calcavi solus, & de gentibus non est virmecum. ick heb de wijnpers alleen ghetreden, en van de volcken en isser niet eene man die my heeft geholpen, waer op segh ick hy soo is sprekende. Verum est Domine quod non est vir tetum sed mulier vna tecum est, quae omnia vulnera quae tu suscepisti in corpore susuepitin corde. Dat is, T'is waer o Heer datter niet eenen man en is die u tot hulpe komt, maer daer is een vrouwe die met u komt lij- | |
[pagina 279]
| |
den, want alleen de wonden die gy ontfonckt in u lichaem, die ontfonck sy in haer siele, en in haer herte. Laet ons haere weemoedighe ghepeysen en woerden met eenen droeven toon gaen singhen peyst dat ghy haer siet in een schilderije sitten aen den voet van het Cruys, met het sweirdt in haer hert, en dat de Enghels haer eenighe instrumenten vande Passie voor oogen houden, en leert van haer met danckbaerheydt en profijt het bitter lijden Christi altijt voor ooghen hebben, en daer naer wercken. O! Sielen die noch hebt een traentien medelijden
Siet eens het wreetste sweirt het teerste hert door snijden,
Siet eens de Moeder aen, vol smart, vol druck, vol pijn
Die wel mach Coninginn' der Martelaeren sijn.
Y sijt haer ooghen eens hoe root hoe dick geswollen!
Van traenen die sy stort, en lanx haer wangen rollen:
Hoe bleeck eylaes! hoe bleeck is sy in haer ghelaet
Het schijnt dat door de pijn haer hert uyt t'herte gaet.
Het Cruys staet aghter haer den Boom van bitterheden,
Van voor en siet sy t' al wat IESVS heeft gheleden.
En inden boesen steekt het sweirt dat haer so raekt
Dat met een punt alleen een heele Passie maeckt.
VVant sy voelt in dit sweirt het Cribbeken vol suchten,
Sy voelt Herodes toorn, sy voelt haer spoedig vluchten,
| |
[pagina 280]
| |
Sy voelt noch in dit sweirt den kelck, en bloedich sweet,
Sy voelt dit yser handt die hem in d'aensicht smeet;
Sy voelt noch in dit sweirt de gheessels, ende slaeghen,
Sy voelt het spottich riet, de Croon die doorne-haegen,
Sy voelt noch in dit sweirt de gal, het Cruys, de doot,
Sy voelt het lichaem noch verstijft op haeren schoot.
SEght my ô Enghels soet, ghy lieve Hovelinghen,
Komt ghy tot haer vermaeck een vreucht-musieckje singhen?
Y jae! want door dit sweirt sit sy vol pijn en smert;
Daer stroomt een heele zee van droefhyt om haer hert
Nu dient den blijden toon van Bethlem eens hernomen,
Op dat in haer de vreucht, en blijschap weder komen;
Singht glorie, ende peys, sy is van goeden wil?
VVel Engels houdt ghy noch u stem, en snaeren stil?
Eylaes! t'is verr' van daer dat gy haer sout verblijden
V instrumenten gaen vermeerderen haer lijden,
Al of de Aerde haer niet pijn ghenoech en gaef,
Soo komt den Hemel oock met nieuwe smerten af.
O Engels vliegt van hier met al dit droef vertoogen,
Ghy maeckt haer aensicht nat, en doet haer hert verdrooghen,
VVeirt naeghels, gheessels, doeck, de oorsaeck van verdriet,
VVeet dat eens Moeders oogh veel meer siet al sy siet:
VVant eenen ooghenblick die gaet haer Siele setten
In Cayphas Palleys, in s'Presidents saletten,
| |
[pagina 281]
| |
En in Herodes Hof; sy voelt met eenen slach
Al dat daer haeren Soon lee tusschen nacht en dach.
O wat een swaer torment lijdt sy in haer vijf sinnen!
En swaerder noch in't hert! sy is gekruyst van binnen:
Peyst eens hoe dat het dan in dese siele gaet,
Daer den Calvarie-bergh vol Cruycen binnen staet
Ik gaet dit t' Busselken van Myrrhe noch maer noemen,
Dat s'op den boesem draegt gelijck een tuyltjen bloemen
Op dat een flauwe siel die kreunt van pijn en rouw,
Aen diergelijcken reuck haer wat versterken souw.
DVs houdt eens op o Siel van u ontijdigh klaeghen,
Leert met Maria wat, leert wat met Iesus draegen
Ghy sijt, soo ghy dit vat gy sijt noch verr' van huys,
Gh' en draeght met Simon maer een deeltjen van een Cruys.
VVat lijt gy? pijn in't hooft? veroorsaeckt vanden winden,
En sijt om een katerr' in Kerck noch Kluys te vinden?
Daer is geen doorne Croon noch in u hooft gedruckt
V hair en wort noch niet met klissen uytgheruckt.
Heeft yemant u gheraeckt met straf, en harde reden,
Ghy' en hebt geen ys're hant in't aensicht noch geleden:
En als gy lasteringh' van yemant hooren moet.
T en sijn gheen naeghels noch die gaen door hand' en voet.
Ligt gy in kort's en brant, y! wil dan eens gedencken
Den edick, en de gal die sy aen IESVM schencken:
En van u ledikant en klaecht doch nimmermeer,
Het Cruys, dat houten bedd', was herter voor den Heer
| |
[pagina 282]
| |
En ghy, o wie ghy sijt! wilt eens u traenen staecken,
S'en connen uwen Soon doch noyt weer levend' maeken
V pijn was groot als gy uytdraegen saeght de baer,
Maer gy en saet noch niet op't hoochste van Calvaer
Siet waer Maria sit, siet haer het sweirt doorwonden,
Daer sy onnoosel is, en ghy misschien vol sonden.
O! Siel die dit bepeyst, en kreunt niet meer voortaen,
VVant wat ghy lijdt of niet, Godt raeckt u saechtjens aen.
Ten druppelt maer by u, en dat doet u soo klaeghen
Al of op u alleen daer storten gantschen vlaeghen:
Siet, siet MARIA aen, besiet die kloecke Siel
Als haer een heel tempeest van droefheyt overviel
O Vrouw van seven VVee, en wel van duysent smerten
Laet doch u voorbeelt sijn een steunsel onser herten,
Op dat wy met gedult den wech des Cruyce gaen,
Aen wiens eynde sal de croon van glorie staen.
|
|