Het duyfken in de steen-rotse
(1657)–Adriaen Poirters–
AuteursrechtvrijX. Capittel
| |
[pagina 176]
| |
Als den Here Iesus dan sulck een droevich wesen, ende ghedaente hadde soo om de doorne kroon als om de over-vloedicheydt der wonden, doen docht het Pilatus recht tijt te sijn om sijnen slach waer te nemen. Want hy en kost sy selven niet anders in-beelden, of de vreetheyt der Ioden sou door dit droef, en dierlijck specktakel ghebroken, en versoet worden. Oversulx is Pilatus met Christus op een verheven plaetse verscheenen, ende hem toonende soo mismaeckt, en vol wonden, sey hy: Ecce Homo of hy wilde segghen: Siet den Mensch. Siet of desen is te vreesen? siet of desen ghestelt is om de Romeynen in het landt te brenghen? oversulx hebt medelijden met den patient, en wilt tot gheen voordere vreet-heydt komen. Maer soo verre wast van daer dat sy ver-moruwt souden sijn gheworden, dat sy noch in meerder felheydt sijn wt-gheborsten, en hebben alle ghenaede af-gheslaegen met eenen barbarisen Crucifigatur. Ga naar margenoot+O Siel sijt ghy immers wat teerder van ghemoet, en siet, en besiet, eens wel dese: Ecce Homo. Moyses sey, vadam, & videbo. &c. Ick sal eens gaen sien dit groot visioen, hoe het moghelijck is dat den dooren-bosch brandt sonder te verbranden. Och wat en isser onder desen dooren-bosch niet te sien, een vier van | |
[pagina 177]
| |
liefde dat onbegrijpelijck is, een pijn die onverdraeghelijck is, een schande die ongrondeerlijck is. Ecce Homo. Siet den mensch die sy gevangen hebben als eenen schelm, die sy ghesleypt hebben als eenen misdaedighen, die sy bespogen hebben als een slaeve, die sy verbonden hebben als eenen melaetsen, die sy ghekleedt hebben als eenen sot, die sy ghegheesselt hebben als eenen moordenaer, die sy ghetracteert hebben als een beeste. Ecce Homo. O mensch siet den mensch die om den mensch verloren heeft de ghedaente van eenen Mensch. Sullen de ghemoederen vande verbitterde Ioden dan noch niet beghinnen te verkoelen door dit Bloet soo overvloedich vergoten? wat segh ick verkoelen, sy worden ontsteken, sy vlammen onversaedelijck tot dat sy hem aen het Cruys sien hanghen. Iae inden keus tusschen Iesum, en Barrabam, stemmen sy voor den misdaedighen, en veroordeelen den onnooselen. O Duyvelschen raet! o vervloeckte verkiesinghe! den vreedsaemighen Salomon, den ghenaedighen Coninck, den sachtmoedighen Meester, den sorghvuldighen Herder, den goedertieren Vader wordt ghestelt achter Barrabas, dat is, Godt achter den Moordenaer; het leven achter de doodt; het | |
[pagina 178]
| |
licht achter de duysterheydt; de heylicheyt achter de boosheydt; Godts Soon achter den Soon des duyvels. O Siel t'is eenen dullen keus, maer hoe veel en sijnder niet diede Ioden ghelijck sijn in het goet te verstooten, ende in het quaet aen te nemen? als ghy bittere drancken neemt voor de ghesondtheydt des lichaems, en gheen penitentie en wilt doen voor uwe Siel, dan stelt ghy Barrabam voor en Iesum achter. Als ghy besorght sijt om u lichaem te palleren, en te vercieren, en gheen neersticheydt en doet om u siel schoon te maecken, dan stelt ghy Barrabam voor, en Iesum achter. Als ghy hebt liever vraeck te nemen dan uwen vyandt te vergheven, dan stelt ghy Barrabam voor en Iesum achter. Maer o Siel gaet u dien Ecce Homo somtijts wat diep in u verstandt, wat diep int hert, wat diep in u ghedachten! seght ghy wel eens bywylen met Bernardus: Ecce Homo, non homo; supra hominem, infra hominem, intra hominem, extra hominem, pro homine, contra hominem. Siet den mensch, gheenen mensch; boven den mensch, onder den mensch, binnen den mensch, buyten den mensch, voor den mensch, teghen den mensch. Mensch om de menschelijcke nature van hem aengenomen Gheenen mensch om de droeve ghesteltenisse. | |
[pagina 179]
| |
Boven den mensch, om sijne Godtheyt. Onder den mensch om sijne ootmoedicheydt. Binnen den mensch, om sijne liefde. Buyten den mensch om sijne onnooselheyt. Voor den mensch, die hy comt verlossen. Teghen den mensch die hy comt bekeeren. O weerdighen Hippolite Galantine, hoe wist ghy met de schilderije van eenen Ecce Homo contra hominem als met eenen pijl het hert van die Florentinse Dochter te treffen? sy wouw uwen spieghel sien, en ghy gaeft haer soo veel te sien, dat sy haer eyghen selven niet meer sien en kost. Och hoe sach sy op, als sy haer selven daer in soo leelijck sach! Ghy mocht doen aen haer, en aen ons altemael wel segghen:
Hic appone dolores,.
Hic compone mores,
Hic depone tumores,
Leert o Siel hier medelijden,
VVilt lichtveirdicheyt hier mijden,
En stelt hoochmoet hier ter sijden.
Om u niet te vermoeden sal ick hier een dicht laeten inloopen vervattende ons teghenwoordich mysterie. | |
[pagina 180]
| |
O! mensch hier staet den Mensch waer in om s'menschen sonden
Schier gheen ghedaente meer van mensch en wordt ghevonden.
O mensch siet desen Mensch heel in sijn Bloet ghebaeyt,
Die als den boosten mensch van menschen wort versmaeyt!
Den Roomschen President die IESVM wou verschoonen,
Deê hem met roeden slaen, daernaer met doorens kronen;
En als hy is mismaeckt, ghekroont, verscheurt, doorwont,
Dan stelt hy hem ten toon daer al de werelt stont.
En meent dat door het sien het volck sal sijn bewogen,
Maer hy is in sijn hop', en voorstel gants bedroghen;
Het Grauw wort opgehitst door Priesterlijken haet
Dat schamperlijk den eysch, en t'recht ter sijden slaet.
Iae roepen overluydt dat hy een eynd' sou maecken,
En rechten hem ter doodt, en Barrabam sou slaecken,
En wat Pilatus seyt t' ghepuffel blijfter by,
Soo groot is hunnen haet, soo fel de raeserny!
O Ioden, o Godts Volck uyt Israël ghesproten
VVat afgunst heeft u hert, wat bloet-dorst overgoten!
Eyscht ghy het leven dan soo schandigh tot de doot?
Die u, en d'uwe was den troost in alle noot?
T'is maer den vijfden dach dat ghy met blijde sangen,
Met strooyen vande straet hem hebt in stadt ontfangen,
| |
[pagina 181]
| |
Doen songht ghy altemael: Komt in ghebenedijt.
Nu roept ghy altemael: Van hier vermaledijt.
VVaer sijn de blinde nu die hy t' ghesicht quam geven??
VVaer die hy vande doodt riep weder in het leven?
VVaer die hy oyt ghenas? waer die hy heeft gespijst?
En spreekter niemant dan terwijl' men hem verwijst?
VVel hoe Ierusalem ghetuygh van sijn weldaeden,
Gaet gy den Heylant selfs voor moordenaers verraeden!
Verwerpt gy dan den geen' die storten komt sijn Bloet
Voor Barrabas die't u vergoot met koelen moet?
O wat vervloeckten keus? doch wacht maer veertigh jaeren
Dan sal sich eerst de vrucht hier van gaen openbaeren:
My dunckt ick sie van nu u vesten al beleyt,
En datmen binnen u meer bloet, als traenen screyt,
En gy Pilate sult ten jonxsten dagh eens weten,
Den Man waer over gy als Rechter hebt gheseten,
Het waschen van u handt, wat baetet altemael?
T'onnosel Bloet verst sterck, iae meer als dobbel stael.
O! dat ghy saemen wout nu IESVM gaen verkiesen,
Soo soudt gy peys, noch rust, noch Rijck, noch landt verliesen.
Maer neen, gy blijft versteent dies naeckt u eenen slach
Soo seer vermaledijdt als yemandt treffen mach.
Gaet vry en achtet licht sijn Bloedt op u te haelen.
Hoe dier sal't Iootsche Landt dit Bloedt met bloedt betaelen?
| |
[pagina 182]
| |
Hadt ghy dit wel ghebruyckt het waer den rijcksten pandt.
Nu salt sijn teghen u een sweert in Godes handt.
GHy dochters van Sion, y wilt u wat verleghen!
Siet eens wat Salomon heeft voor een Croon ghekreghen,
Daer hem de Synagoog' sijn Moeder meë verciert,
Den dagh als ieder een hem voor den Bruygom viert.
Siet hoe hy staet ghehult vol van grootdaedigheden,
Den scepter die hy voert is uyt een riet ghesneden.
Het purper is een vodd' daer uyt den hoeck gehaelt.
Hoe leegh komt voor den mensch Godts Majesteyt ghedaelt!
Als hy op Thabor gaf een staeltjen van sijn wesen,
Sijn aensicht scheen een Son van straelen uytghelesen,
Sijn kleedt was wit als sneeuw, nu is den glans verdooft,
En Godt schijnt hier van Godt, jae mensch van mensch berooft.
Doch hy sal naderhandt eens daelen uyt de wolcken,
Als voor hem sullen staen, en beven alle Volcken,
Dan sal dit vonnis eens, en dees' rechtveerdigheydt
VVeer voor het vonnis staen, en sijn in schael' gheleyt.
Daerom ô Sions Ieucht wilt doch voorsichtich kiesen,
En hebbet liever al als IESVM te verliesen,
Soo lanck als ghy gy u den ermen IESVS houdt,
Soo hebt gy meerder schat als al het werelts gout,
| |
[pagina 183]
| |
Als de bekoringhe dan komt tot sonden vleyden,
Laet u dan niet door lust, of gunst of baet verleyden,
Stelt wijn, en sijd' en gout, en spel, en iock van kant,
Hecht u aen IESVS vast met eenen staelen bandt.
Seght dat gy niemant kent als IESVM uytverkoren,
Dat hy den Koninck is, den Koninck hoogh geboren,
En dat ghy hem u woordt, u hert, u siele gheeft
Voor al wat datter lieft, voor al wat datter leeft.
EN gy die dit hier leest spreeckt gy soo t'allen tijden,
Is IESVS u soo weerd dat gy om hem wilt mijden
De sonde die u vleyt? my dunckt u hert seyt; Neen
Onsaeligh als ghy sijt! Mint Godt en hem alleen.
| |
HistorieDE Godvruchtighe Siele die boven haer hert aen het riet heeft hanghen den Vive Iesu, die gheeft my stof om noch iet ghedenckweerdichs hier by te voeghen. Onder andere saecken waer door de steden vanden Turcken verschillen vande steden der Christenen is dit. De toorens inde Christene steden hebben boven altijt haenen en cruycen; in teghendeel staen op de toorens der Turcken altijdt halve maene. Komen de Christenen eenighe Turcksche stede te veroveren soo stellen sy cruycen inde plaetse van de Maenen, en soo die Turcke eenighe Christene plaetse vermeesteren, soo | |
[pagina 184]
| |
werpen sy de cruycen af, en gaen hun maenen daer boven op verheffen. Op dese voet gaet het oock met het Casteeltjen van het menschen hert. Want het gheestelijck hert draeght kruysken van verstorventheyt, en het werelts draeght maentjens van ydelheydt. Och hoe veel maentjens en vaentjens sijnder aen soo een kasteeltjen? wat al plumagiekens, pendanten, gepoeyerde locken, brasseletten, witte schoentjens, gheborduert en met galossen? Doch als het somtijts nu alsoo ghebeurt dat de gratie Godts sulck een werelts kasteeltjens in-neemt, het eerst dat sy doet dat is alle die ydele maentjens, en strixkens, en faveurkens, en de gantsche Mode af te werpen, ende in plaetse van die teeckenen van verstervinghe te planten, leerende in een stil modest kleedt te gaen, snoerende die ghepoeyerde, ende ghekrolde locken in, ende daer te vooren het spiegheltjen honck, daer nu een roosenhoeyken te leeren draeghen. Och hoe wonderlijck sien wy dit in sijn werck ghegaen te hebben met die seer edele Sanchia Carillo, naer dat haer werelts hert eens door Mag. Ioannes de Auila gheraeckt was inden bicht-stoel, daer wy vol ydelheydt was inghekomen, en vol saelighe beroeringhe, en overvloedighe traenen is wt-ghetreden. Op welcken selfsten dach sy het | |
[pagina 185]
| |
kasteeltjens, van haer hert noch heeft overghegheven, de ydelheydt met haere wereltse kleederen wt schuddende, ende daer boven den Vive Iesus gheschreven, en altijt ghedraegen. Doch overmits onse voorgaende materie oock veel vanden keus heeft ghesproken, soo en mach ick u hier niet stilswijghende voorbygaen o edele, en godtvruchtige Maeget van Napels wiens godtsaelighen keus my bekender is als uwen naem. Ghy kont het ghedencken in wat een perse van benouwtheydt u ghemoet was op dien tijt, en stondt, als wanneer uwen Serviteur met uwe Ouders in het salet saeten om tusschen hem, en u een houwelijckxsche voor waerde te beraemen. Ghy van hun tot sulck een ghewichtighe saecke oock in-gheroepen sijnde, versocht een weenichsken tijts om u in u kaemer te vertrecken. Ghy trockt den sleutel af, en sloot de deur achter u goe, ende werpende u voor een devoot Beeldt van onsen Salichmaecker, gaeft den toom aen uwe overvloedighe traenen, en suchten, en boesemde wt dese naer-volghende woorden: O goeden Godt, en Salich maecker des werelts! ghy sijt mijnen ghetuyghe dat ick nimmermeer dese ydelheyt des werelts, noch kostelijcke kleederen en heb aen-ghedaen om daer gheschapen ooghen mede te behaeghen, verre sy van | |
[pagina 186]
| |
my dat ick daer ymants liefde mede sou ghesocht hebben te locken. Doch nu den tijt, ende den noot my praemt, soo ghy my met uwe gratie te hulpe komt, de resolutie sal haest ghenomen worden. Den keus moet gheschieden tusschen de ghene die sijn inde twee kaemers, dat is tusschen u, ende den ghenen die my ten houwelijck is versoeckende. Hoe! sal ick my tot eenen staet connen begheven die my soo verre af-leydt van het ghene dat ghy voor my hebt gheleden? sal ick een ydele, ende prachtighe Bruydt sijn, daermen van u maeckt eenen bloedighen Ecce Homo? sal ick mijne ghenuchten gaen soecken ter wijl ghy vanden hoofden tot de voeten staet vol onghenaedighe pijnen? sal ick bedeckt met karkanten, besaeyt met perlen den tour van à la mode rijden, daer ick u den lastighen balck des Cruyce sie sleypen achter-straeten? Gheensins Heere Iesu, gheensins, dat en sal inder eeuwicheyt niet gheschieden. Dit hadt ghy quaelijck met een teer ghemoet, en een bereghent aensicht uytghesproken, als wanneer ghy ghenomen hebt het scheirken wt u naey-kussen en sijt daer mede gheloopen door alle bey uwe schoone ghekrolde locken, ende hebt van het af-ghesneden haeyr eenen crans ghevlochten, en den selfsten ghehanghen aen de voeten van u Crucifix, ende dat in u hant | |
[pagina 187]
| |
draeghende, maer veel meer in u hert, sijt daer mede ghekeert in de kamer daer u vader, en moeder ende uwen toe-komende Bruydegom (soo sy meenden) aen de tafel noch waeren gheseten. Seght my eens o kloecke Siel hoe saeghen sy op besonderlijck uwe moeder, als sy u in dese ghesteltenisse eerst vernamen? hoe moest dit (want Godt speelden mede) in hun ooghen, en in hun hert wercken? ghy kloecker als een Iudith die eenen Holofernes, dat is de werelt had verslaeghen spraeckt als eenen Enghel, met crachtighe woorden, en krachtiger met traenen segghende: dat den keus ghedaen was, dat het lot op Iesus Christus was ghevallen, datter een houwelijck ghesloten was dat inder eeuwicheydt niet en soude scheyden, dat ghy den ghenen die ghy droeght in u handen dat ghy die de trouw', en het hert onwederrroepelijck hadt gheschoncken, dat daer ten eeuwigen daeghen niet anders als Vive Iesus sou opgheschreven worden. V cloeck ende saelich voor-nemen is van hun toe-ghestemt, ende sal van veel naer-ghevolght worden die in uwe voetstappen noch sullen treden. | |
[pagina 188]
| |
Cruys-draeghinghe. Sy hebben Iesum genomen en wtgheleyt, ende hy draegende sijn kruys is uytgegaen. Ioan. 19 | |
[pagina 189]
| |
Sin, en bediedtsel Van het Beeldt.O Iesu wat een bitter smert
Doet my dit swaer cruys in myn hert!
Als ick u machteloos sie gaen,
En t'elcken voetstap neder-slaen,
VVie heeft u met dit pack belast,
Dat beter op mijn schouders past?
O Isaâc draeght ghy selfs den brandt,
Draeght ghy het houdt tot d'Offerandt?
Maer wie heeft u soo seer mis-maeckt?
VVie heeft u aensicht soo geraeckt!
Het hanght vol traenen, sweet, en Bloedt,
De wonden staen in overvloet!
Moet dit het groen hout onderstaen,
Hoe salt dan met het dorr' hout gaen?
Vaegh af Veronica, y vaeght
De wonden die het aensicht draeght:
Ontfanckt doch in een suyver kleet
Sijn overvloedich Bloet, en sweet.
Den doeck en isser nauw ontrent
Of d'aensicht isser in gheprent;
VVat wil dit seggen droefsten Heer?
VVant dit bediedt dunckt my wat meer,
VVenscht ghy mischien dat nu voortaen
V aensicht in ons hert sou staen?
| |
[pagina 190]
| |
Op dat wy soo u smert, en pijn
Met danckbaerheydt ghedachtich sijn?
O Siel voorwaer ghy hebt verstandt,
Dat ghy terstondt u raeme spant;
En met de vlos-syd' en de naelt
Dit aensicht in u herte maelt;
En hem borduert gelijck hy gaet,
Ghelijck hy valt, ghelijck hy staet:
Ghy werckt u herte deur, en deur,
En dat met menich droef coleur,
Dan neemt ghy eenen bleecken draet,
Dan weder eenen incarnaet,
Dan somtijts blauw, dan somtijts groen,
O Siel hoe weet ghy dat te doen!
Soo dat u hert een aen-sicht wort
Dat sweet, en Bloedt, en traenen stort.
Seght my wat blijschap dat dit geeft.
Als Iesus binnen u soo leeft?
Ist niet een aenghenaem verdriet?
Een bitter-soet al wat ghy siet?
Een lieve smerte voor t' ghemoet
Beschildert met soo dierbaer Bloedt
Hoe moet u hert in vlammen staen?
En door de vlam in vlam vergaen?
Ghy smilt, en vloeydt in desen brandt,
Doch strax het waeter is ter handt.
V traentiens rollen even dicht,
En over-wolcken u ghesicht,
| |
[pagina 191]
| |
Maer hoe ghyt vierken meer besproeyt,
Hoe datter meer in vlammen groeyt.
O wat een hemels-soete smert
Moet wesen in dit saelich hert!
Och dat den mensch eens wel verstont
Hoet hert doorwondt is meest ghesont!
Hy sloot daer uyt gheloovet vry,
De VVerelt, met haer pomperij.
Nu sietmen dat de ydelheyt
By fout van dien t'hert verleyt.
Ick bid u sieter daer een staen
Met soo veel Moden om, en t'aen,
Die soo vol is van ydelheyt,
Als' ydel is van heylicheyt;
Die aen de werelt klaer betoont
Hoe datde werelt in haer woont,
En acht haer eyghen liefde meer
Als wel de liefde vanden weer;
Doch al wat ghy wtwendich siet
En heeft noch byt inwyndich niet.
O dat ghy eens haer herte saegh!
VVat slimme-rancken dat het draeght,
En wat sy daer al in verbeeldt,
En wat dat daer al binnen speelt!
En wat sy jaeght met die cieraet
Oock selfs als sy te kercken gaet:
VVant in Godts teghenwoordicheydt
Daer menich siel soo bitter schreyt,
| |
[pagina 192]
| |
Daer lockt, en loncktmen ander aen,
Is dat niet fraey te kercken gaen?
VVat wonder dat Godt dierghelijck
Verhaest met een ontijdich lijck;
En van t'schandael en eynde maeckt
VVaer mee den duyvel sielen haeckt!
Siet wat ick wt t'palleren sluyt,
(De vroome nem' ick altijt uyt)
O ydel Siel, o werelts kindt!
Ghy sijt met bey u ooghen blindt,
En blinder noch in u verstant;
Y siet eens op den and'ren kant,
En wat voor gasten dat daer staen,
VVat blijschap hun wordt aengedaen;
Gheloovet my, het doet hun deucht,
Iae dansen altemael van vreucht,
Als ghy u laet door nieuwicheyt
In blaasen al dees ydelheyt.
En peyst ghy niet dat ghy verslijt
Daer in soo veel, soo schoonen tijt?
Ah dat ghy maer het tiende paert
Voor uwen Iesus hadt ghespaert?
En u rosetten met sijn Bloet
Ghelijck als dese Siele doet;
En t'haeyr soo ydel ghepareert
VVaer op sijn doorens ghefriseert:
En waert met traenen gheblacket,
En droeght wat gal voor u cinet,
| |
[pagina 193]
| |
En somtijdts wel aendachtich saeght
Den spieghel die de Liefde draeght!
Ghy wiert al schoonder als ghy sijt.
Iae Coninghinne metter tijdt.
Dus conterfaict wel Iesum naer
In pijnen hier, en vreuchden daer.
En seght: O Iesu weirt van my
Deer ydelheydt, en popperij,
En in mijn hert soo groen, soo licht,
Druckt daer u bloedich aen-ghesicht,
Soo bangh, soo droef als ghyt nu draeght,
Op dat aen u mijn hert behaeght!
|