Het duyfken in de steen-rotse
(1657)–Adriaen Poirters– Auteursrechtvrij
[pagina 155]
| |
IX. Capittel.
| |
[pagina 156]
| |
laet hem dan oock als eenen Koninck hulden, ende sy hebben tot dien eynde gevlochten een kroon vol langhe, en scherpe doorens, ende die met stocken op, en in het gebenedijt Hooft van onsen Salichmaecker ghedrongen. O! vreede beulen drucktse vry al diep in, want hy is eenen eeuwighe Koninck wiens croon nimmermeer geen eynde en sal hebben. Aen de H. Agatha à S. Cruce is veropenbaert dat de pijnen in dese crooninge soo groot waren dat den Heere Iesus sijn oogen toe sloot, en dat hy alsdoen soo droevich, en bitter suchten, gelijck den mensch doet als hem in sijn uyterste het hert is brekende. Ergo dan ó Siel Christus is ghekroont met een croon van doorens. Nu siet ghy dat noch den vijg-boom met alle sijne soeticheyt, noch den wijn-gaert met alle sijne druyven, noch den olijf-boom met alle sijne vetticheyt Koninck is, maer dat Rhammis, dat is den dooren-boom de Croon heeft ontfanghen. O Siel besiet uwen Koninck, en bemerckt eens wie daer op dien kouden steen is gheseten. Het is Messias die soo lanck belooft is; het is den grooten Propheet die soo lange tijt voorseyt is; het is den Salichmaecker die in Iosue ghefigureert is; het is den oppersten Priester wiens ampt inder eeuwicheyt sal dueren; Het | |
[pagina 157]
| |
is den waerachtighen Coninck van Israel die het rijck sal wederom oprechten. O! ghy Dochters van Syon, gaet eens uyt, en besiet eens hoe sy uwen Koninck Salomon ghehult hebben. Sijn croon is van doorens, sijnen scepter is van riet, sijnen purperen mantel is rooder van bloet als vande verwe, sijn goude ketens zijn koorden en banden, sijn diamanten sijn wonden, sijn hovelingen zijn de beulen, sijnen throon is een kouden steen. Och hoe wel roept ghy hier H. Bernarde: 't Is schande datmen een delicaet litmaet wil zijn onder een hooft gekroont met doorens; en dat de leden sullen staen naer glorie, als hun opper-hooft met schimp, en versmaetheden wort overladen. O ydele, ô hoveerdige Werelt! hoort ghy niet somtijts den gekroonden Iesus tot u spreken, en segghen: O werelt waerom soeckt ghy over al soo uwe blijschap, siet ghy niet hoe ick hier vervult sit met droefheyt? O Werelt waerom soeckt ghy over al uwe eer, daer ghy my hier siet sitten vol schande, ende versmaedinge! O Werelt waerom soeckt ghy over al soo uwen troost daer ghy my hier siet sitten vol van verdriet? O Werelt waerom soeckt ghy over al soo uwe soeticheyt, daer ghy my hier siet sitten vol van bitterheden? O Werelt waerom soeckt ghy over al soo uwe glorie, | |
[pagina 158]
| |
staet, en verheventheyt, daer ghy my niet als een doorne Croon en siet dragen? Och dat de wereltse menschen eens een sulcke ooge lieten vallen op den gekroonden Salichmaecker gelijck eertijts dede Philippa Dochter vanden Hertoogh van Loreynen. Want dit gesicht bemachtighden haer gemoet met sulcke soete krachten, dat sy uyt liefde tot dien waerachtigen Coninck, wiens dienaresse sy hoopten te worden, de Hertoghs Croon van hare wapenen heeft doen af nemen, ende in de plaetse doen stellen de doorne Croon van onsen Salichmaecker. Dat ghy ô Siel tot soo hooge wereltse weerdigheyt geraeckt waert, sout ghy wel tot soo diepe Christelijcke ootmoedicheyt u herte konnen laten dalen. O Siel ghy woont soo geerne in het groen glorieteken van mooyicheyt, van schoonheyt van ydel behagen, ghy staet soo wel in u eygen gratie, ghy zijt soo geerne gepresen, ghy heb soo goede gevoelen van u eygen selven, wordt ghy met het minste woort bejegent dat tot u verkleeninge schijnt te strecken, dat gevoelt ghy als scherpstekende doorens, maer soo u ymant in het minste komt te prijsen, en te verheffen, dat blijft u een heel jaer in uwe ooren tuyten, en gelooft dat terstont, en kit- | |
[pagina 159]
| |
telt u hert met die gepeysen. Maer Siel dat ghy wat dickwilder waert in het glorieteken van dese groene stekende doorens, dat ghy u wat meer liet vinden in het bosken van dese kroone, ick verseeckere u ghy soudt haest en ootmoediger gepeysen, en stilder manieren hebben. En daerom en kost u ô Keyserinne Agnes den doorluchtigen Cardinael Petrus Damianus noyt genoegh prijsen als hy sach dat ghy ter eeren van uwen Salichmaecker, ghy, segh ick, soo verheven van staet soo vernedert gonckt in uwe kleederen. Nos, seght hy, aliquando jejunamus à cibis sed tu jejunias à coronâ. Treffelijck gesproken, maer treffelijcker gedaen. Wy, seght hy, vasten somtijts van spijsen, maer ghy vast vande kroone. Vande kroon segh ick daerder soo veel eenen onversadelijcken honger naer hebben. Maer mits ick hier voor het doorluchtigh Huys van Loreynen aengeraeckt hebbe, soo ontmoet ick den Victorieusen Godefridus Boullonius die het H. Landt heeft gewonnen, en de nakomelingen heeft voor-gestelt een seldtsame ootmoedicheydt, die alle eeuwenGa naar margenoot+ sullen prijsen, ick sal hier in een kort dicht besluyten. | |
[pagina 160]
| |
STeeckt Fama de trompet, richt op u vreuchde-vieren,
Pluckt palmen voor den Helt, vlecht croonen van laurieren,
Ierusalem is in, de stadt die is vermant,
En op de vesten staen de vlag', en 't Cruys geplant.
De bergen daer ontrent, en al de groen valleyen
Die komen voor den Vorst den wech met kruyt bespreyen,
De boomen buygen haer, de tacken singen neer,
En wenschen aen Boullon geluck, en prijs, en eer,
Ia selfs de Cedron beeck die over rouwe steenen
Voor desen altijt liep vol suchten, en vol weenen,
Die schiet van silv're stroom ter eeren vanden Heldt.
Om dat hy door sijn Heyr het Cruys weer heeft herstelt.
Boullon die naeckt de stadt, een triumphanten wagen
Met kostelijck gespan sal hem daer binnen dragen,
Die met sijn rijck en glans sal vlick'ren achterstraet,
Ter-wijlmen trommels hier, en daer trompetten slaet,
Maer siet, o seldsaem saeck! als hem de Colonellen
De goude croon op 't hooft een-parich wilde stellen,
Soo viel hy weygerich aen gants het Oirlooghs-Hof,
En sloegh verr' vande handt soo grooten eer, en lof,
En sprack sijn Ridders aen met dees bestande reden.
Sal ick hier door de stadt met gouden croonen treden?
Hier, waer dat eertijts Godt een croon van dooren droegh,
Wanneermen over straet hem noch met klippels sloegh?
| |
[pagina 161]
| |
Ah wilt dees hovardy my gheensins overstrijden!
Hoe! sou den knecht de eer, den Heer gaen scande lijden!
Sou ick hier over al gaen met een hooch ghemoet,
Daert Iesus eertijts heeft geheylicht met syn Bloet?
My dunckt ik had verdient, soo ik dit gonck gedogen
Dat steenen vande straet my quaemen op ge-vloghen
En morselden dit hooft, dat sich soo had verstout,
Daer Christus doorens droegh, daer proncken gaen in 't gout.
Doch soo gy my een kroon wilt op het hooft gaen passen
Soo gheeft een die van braem, of doorens is gewassen
Op dat my elcken steeck daer van vermaenen magh
Hoe swaer hem kron, en kruys opt hooft en schouders lagh.
O Heldt, o kloecken Heldt! dit is een stuck ter eeren,
Daer gy aent Christendem sijn plichten mee sult leeren,
O kloeck, o vroom gemoet! gy hebt hier meer gedaen.
Dan als ghy d'eerst van al hebt op den wal gestaen.
Doen hebt ghy muer, en stadt, en s'vyants macht verslaeghen,
Maer dit roem-weirdich feyt sal ick al hooger draegen:
Laet u victorij sijn soo groot als sy verdient,
Het is, die sich verwint, den stercksten diemen vint,
Och dat nu mijne stem kost als den donder klincken!
Ik dee u faem, en naem door heel de werelt blincken
Ick gonck met uwen of soo verr de Sonne gaet,
Soo verr' als Oost, en west, en Suyt, en Noorden staet.
| |
[pagina 162]
| |
Siel die den Cruys-wegh gaet, wilt hier exempel nemen,
Hoe dat gy u van pracht alsdan moet gants vervremen,
Of ieder passie beelt, terwijl ghy besich zijt,
Dat is, gheloovet my, voor u een stil verwijt.
O! dat ghy desen wegh met Christo wist te treden!
Hier vlijtich naer den kelck, daer vierich in ghebeden,
En weenen daer hy weent, en suchten daer hy sucht,
En blijven hem ghetrouw als ieder van hem vlucht.
Kost ghy aen sijne Croon, en aen sijn doorens hanghen,
Het ydel gloriken dat u soo weet te vanghen;
En daer hy draeght sijn Cruys volght daer van achter aen,
En wilt doch met u, y wilt verduldich gaen,
Peyst dat het lijden-saet de schoonste vrucht sal winnen,
En wilt schimp, spots, en schande' om haeren oogst beminnen.
Het graen mist somtijdts wel, maer hier gaet gh' altijt vast.
T'is wonderlijck hoe mals hier door de glory wast.
| |
Historie.HIer moet ick u o Siel iet verhaelens-weirdich schencken dat by sommighe Rabbinen is beschreven, en als volght: De Coninginne Saba aen-ghelockt door den grooten roem van Salomons wijsheydt, die sich over alle nae-buerighe Rijcken verspreyde, ende naer een langhe reyse tot Ierusalem aenghe- | |
[pagina 163]
| |
landt, is in het Hof ghekomen om den Coninck met alle beleefden woorden-dienst te begroeten, ende met rijcke ende Conincklijcke schenckagien te ver-eeren. Soo sy nu besich was om sijn Majesteyt de handen te kussen, soo sach sy met een gauwe oogh dat hy eenen wonderen rinck aen sijnen vingher had steken ende in haer vermoeden en was sy niet bedrogen; want hy hadde door sijnen meesten konstenaer inden diamant doen snijden twee croonen, een goude, en een doorne met een aerdich om-loopken daer dese letteren in stonden begrepen: A.C.F.R.I.C. De Coninginne dan in het kussen sijnder handen dit ghewaer gheworden, wetende dat soo wijsen Coninck in alles had vernufte vonden, badt den selfsten vriendelijck, dat sy de eere mocht hebben, dat haer den sin, en de wtlegghinghe daer van te kennen ghegheven souw worden, Waer op sy vanden Coninck dese dry-voudighe bediedenisse heeft ontfanghen. Ten eersten: Aureâ coronâ fortissimus rignat in coelis. Dat is: Den alderstercksten die een goude croone draeght, regeert in de hemelen. Ten tweeden: Asperâ coronâ filius redimitus inferiora calcabit. Het welck bediedt: Den Soon die ghekroont is met een rouwe croon, sal de aerde betreden. Ende ten 3de: Amoris cognita fortitudo regalum insigniarum copulatio. Het | |
[pagina 164]
| |
welck wil segghen. De sterckte der Liefde is bekent door de vereeninghe vande twee Conincklijcke teeckenen, dat is, croonen. Dit is het verhael van sommighe Rabbinen, dan of den alderwijsten Salomon oock met de wetenschap der Latijnser taele begaeft is geweest, ghelijck hier wt schijnt te volghen, dat stell' ick ten laste, en ter verdedinghe van des Iootsche Leeraeren. Edoch ghenomen dit verhael ver-siert waer, even wel by ghelijckenisse ghesproken, kan het ons licht gheven van het ghene dat soo heeft konnen gheschieden. Onghetwijfelt dan o Siel sulck eenen rinck, ende sijn leer-rijck bediedsel is teenemael mijn voorgaende segghen bekrachtende. T'is buyten alle twijfel, dat de ghene die naer de goude croone van glorie willen steken, datse eerst de doorne croone moeten af-tournoyen. Ende daerom hebben de vrinden Godts altijt hier op ten hoochsten acht ghenomen, en hebben ons hier van treffelijcke voetstappen achterghelaeten. Een saelighe Rita de Cassia sal ons onder andere menichvuldighe door t'ghene haer ervaeren is, Ga naar margenoot+ exempels ghenoech konnen gheven. Sy had op sekeren tijt ghehoort een Sermoon waer in ghesproken wierdt van het bitter lijden Christi Iesu, De woorden daer van gon- | |
[pagina 165]
| |
ghen haer soo diep in ghemoet dat sy t'huys komende (leert hier o Siel hoemen de sermoonen met profijt moet aenhooren) haer datelijck in haer kaemer voor de voeten van een Crucifix heeft neder gheworpen, biddende met alle oprechticheydt, en viericheyt datse ten minsten de pijn van eenen dooren sou moghen proeven; om daer naer de grootheydt sijnder tormenten af te meten. Ende siet, o wondere saecke een blinckende strael met eenen dooren comen wt de croon haer in het voor-hooft gheschoten, alwaer hy een wonden vol pijnen in was maeckende. Welcke wonde naderhandt nimmermeer en is toeghegaen, iae laeyden ettêr, en wormkens, die sy haere Engheltjens placht te noemen. Siet soo hebben de kloecke Sielen den ghekroonden Bruydegom soecken eenichsins naer te volghen. Het sijn de gheluckichste die hem het dichtste by-komen. My dunckt o wereltsche Siel dat u de begheerte ende de wonde van dese Saelighe Rita maer ten halven en schijnt te behaeghen, dan seght my eens o Siel sijns wanneer zijt ghy soo delicaet, soo ghevoelijck, soo teer gheworden? want hebt ghy niet door alle bey uwe ooren laeten steken om daer twee pendanten aen te hanghen? Siet voor de werelt en de ydelheydt ismen sterck ghenoech, maer teer, en delicaet | |
[pagina 166]
| |
voor Iesus, en de heylicheydt. Doch wy sullent noch wel eens worden, ick en versoeck op u niet dat ghy u sult quetsen, of de Saelighe Rita naervolghen. Maer hebt ghy noyt gehoort van die Godtvreesende Iouffrouw die achter op den rug van haeren spieghel had doen schilderen het ghebenedijdt aensicht van onsen Salichmaecker met doorens ghekroont, en spetende een spelleken aen haer hooft, soo keerdensy den spieghel t'elcken keer om, en stacker oock een tusschen de doorne kroon vanden Saelichmaecker, ende als sy dit nu dickwils ghedaen hadde, soo begost sy de spellen van het Hooft Christi in haer hert te ghevoelen, en oordeelden dat het niet en betaemde soo veel ydelheyts aen syn hooft te hanghen, daer dat van Christus was vol doorens, wonden, ende fluymen. komt hier nu eens Siel, en bicht claer wt sonder het futselboecxken, te soecken of iet te ontveynsen. Hebt gy wel oyt iet sulcx gedaen op een heel rontiaer t'sy inden heylighen tijt vande vaste, iae dat meer is inde goede weke? hebt gy ter liefde Christi wel een strixken min ghedraghen? wel een faveurken min, wel een kantje min? wel een koleurken min? Ghenomen o Siel datter een van u naeste bloedt-vrinden waer ghestorven, die u een treffelijck erfdeel had achterghelaeten, sou u al de werelt | |
[pagina 167]
| |
niet met reden moghen lasteren, en laecken soo ghy u blijde kleederen niet af en leydt, en den swerten rouw gonckt aen-nemen? Godt die sterft voor u, en door sijn doodt laet hy u het hemels-rijck erven. En soudt ghy dan niet ter opsicht van sulck eenen Vriendt, jae Vader u ydelheydt wat moeten betoomen, ende een Christelijcke see-baerheyt ter eeren van Christus, wtwendich vertoonen? Dan my dunckt o Siel dat ick u den schilt sien op-nemen om u te beschermen, en te verdedighen. My dunckt dat ick u hoor segghen dat het uwen staet is, dat ghy van treffelijcke, en rijcken huyse sijt, dat het de Mode vereyscht. Wel in Godts naem dat het soo sy, als ghy immers meer naer den Vader die ghy op de aerde hebt, als die ghy inden hemel hebt, wilt aerden. Ten minsten moet ghy gaen met een hoovaerdich hooft, en gaet met gheen hoovaerdich ghemoet, sijt ghy een pauwken ban buyten, sijt een duyfken van binnen. Doet ghelijck die KoninghinneGa naar margenoot+ Ester die nimmermeer het minste sierken behaeghen en hadde, noch sich en verydelde als sy naer haere grootdaedicheydt En Reyne ghepalleert was. O Siel wie ghy sijt die dit leest, ghy sijt verre van haer cieraet, verder van hare gra- | |
[pagina 168]
| |
tien, en het alderverste van haere schoonheyt, en ootmoedicheyt. Doch het sijn goede kinderen die hun beteren. Daer ick hope en betrouwe dat ghy haest een af sult wesen. Laet ons nu dit mysterie vande Crooninghe met een droeve aire besluyten. 1. KOmt hier o Siel, komt eens aenschouwen,
En gaet Iesum in t' ghemoet,
Siet dit aensicht eens vol fluymen, en vol Bloedt,
Siet Iesum staen vol bitterheydt,
Om uwe sonden, en om uwe ydelheydt.
2. Is dit schoon root niet eenen appel,
Eenen appel van granaet,
Daer de groene kroon van doorens boven staet?
Iae desen appel in twee ghescheurt
Is Iesus aensicht die soo is ghesleurt.
3. O Siel als ghy u wilt palleren,
Laet die uwen spieghel sijn,
Spieghelt u in dese kroon, en in dese pijn,
Tis tijt den pracht adieu gheseyt.
Dus volght eens Iesum in ootmoedicheydt.
Hier komt my inden sin den klaeghenden Herder by Teocritus, den welcken in t'veldt bleef sitten overmits hy in sijnen voet met ee- | |
[pagina 169]
| |
nen dooren was ghesteken. Quantula, seyt hy, est punctura spinae, & quantum hominem domat? hoe kleyn is den steeck van een doortien, en wat eenen grooten man dan die nochtans dwingen? O Siel dat u hert eens ontsonck soo saelighe wonden vande doorne Croon Christi, hoe haest soudt ghy u ghevanghen gheven! hoe haest waren uwe ongheoorlofde drieften inghetoomt! hoe haest verdween den roock van de ydelheydt wt uwe ooghen! hoe haest soudt ghy buyten u, en Iesus in u leven, hoe haest sou al u soet bitter, en al u bitter soet worden! Seght ons eens hier van u ghevoelen o H. Augustine, en wat u dies aengaendeGa naar margenoot+ is overkomen. Ick haeckten, en snaeckten, seght hy, naer staet en eer, naer gelt en goet, naer houwen en trouwen, en ghy o Heer loeght al met my, en midden in dese begeerlijckheden wierde ick overvallen met de alderbitterste swaericheden. Ghy waert my soo veel te gunstigher als ghy my alle dinghen maeckten bitterder. Hoe ellendich was mijne Siel die ghy staeckt, en door wondedet om te verwecken, en tot u te trecken. Nu verwacht ons hier den bloedighen, en droevighen Ecce Homo. Waer in ick oock iet vanden keus tusschen Christum, en Barrabam sal hervatten. | |
[pagina 170]
| |
Ecce HomoVIVE IESV
Hy seght: Siet de Mensch. Sy roepen: kruyst hem, kruyst hem, Ioan. 19. | |
[pagina 171]
| |
Sin, en bediedtsel Van het Beeld.NV heb ick Iesu beter moedt
Als ick u heel sie in u Bloedt;
VVant naer soo vreede gheesselingh'
Hop' ick ghewis veranderingh':
Den vrijdom wordt u toe-ghestaen,
En niemandt kan daer teghen gaen,
Oock die op u ghebeten sijn,
Die moeten buygen door dees pijn
Iae sullen noch wel staen beschaemt,
Om 't Recht al wat te seer ghepraemt.
En soo Pilatus tot een paer
V voor-houdt met den Moordenaer,
Met Barrabas die met het bloedt
Van borgherij noch sit besproedt:
Dat ieder noch in t'hert ghevoelt,
Soo is den moet terstont ghekoelt:
VVant sulcke onghelijckicheyt
Steckt af door u onnooselheyt.
Ah wat dat ick mijn selven streel!
Sy roepen al met luyder keel',
Dat Barrabas is weder vrient,
Dat Iesus heeft de doot verdient,
Dat Barrabas is los, en vry
(O goddeloose raserny)
| |
[pagina 172]
| |
Dat Iesus naer soo vreede pijn
Aent Cruys noch moet ghenaeghelt sijn;
En dat hy hem noch heden al
Met d'ander Moorders Cruycen sal:
En hoet Pilatus weyndt, of keert,
't Ghepussel heeft hem overheert,
En aen den President van t'landt
Vringht het de roede wt de handt.
O Siel ghy leest al anders heusch,
Ghy sijs al wyser in den keus.
Een Titel die u herte draeght,
Doet blijck wie dat u meest behaeght:
En hoe dat Iesus boven al
V hert alleen besitten sal,
Alleen. O dat is kloeck ghedaen!
O dat is op de werelt staen!
Dat is versaecken jeucht, en vreucht,
En dat ons kittelt; en verheucht,
En wat ons streelt, en wat ons vleyt,
En wat ons inden dool-hof leyt.
Als dan Bekooring' oirloogh voert,
En teghen u de trommels roert,
En u met kracht bestormen sal,
Om u te trecken door den val,
Om u te scheuren en met ghewelt,
Van die ghy op u herte stelt;
Schept moet, bid ick, in desen strydt,
VVant Iesus ist die u bevrydt;
| |
[pagina 173]
| |
Daer Iesus light voor guarnisoen.
VVie sal, wie kan daer teghen doen?
Dies richt den standaert van het riet
VVaer op den yder Iesum siet,
VVaer op ghy Hooghe naemen voert.
VVaer door ghy stijf, en onberoert,
En hert sij teghen stael, en loot,
Iae trotsen soudt de bleecke doot.
Die maeckt dat ghy in alleen tijt
Getrouw aen uwen Koninck sijt;
En hem voor alle dingh' verkiest.
En liever al, als hem verliest.
Doch al is desen keus soo goet
Siet wat dat meenich mensch al doet;
Hoe veel en laeten Godt niet staen,
En bidden gulde karvers aen.
En t'hoochste goet daer al aen hanght,
Daer schijnt dat t'minste aen belanght.
Ah die voor Godt verkiest een beest!
Dat is een beest in sijnen geest!
Den eenen valt met sijn ghemoet
Op ghelt, en onrechtveerdich goet,
En schoon dit altijt knaeging geeft,
Tis hem ghenoch als hy het heeft.
Seght eens die naer sijn lusten jaeght
Hoe weenich dier naer Iesum vraeght?
Doch God die siet het speeltjen aen,
En nemt den slach waer om te slaen.
| |
[pagina 174]
| |
En ghy die noch met vraeck-sucht gaet,
En wordt ghehist door boosen raet;
Gaet, en vergiet u s'vyandts bloet,
V straf die volght op staende voet.
Ghewis wie met de sweirden slaet,
Dat die oock met het sweirt vergaet.
De eer, een handt vol roock, en windt.
Heeft oock al menich hert verblindt;
Hoverdich mensch, O paeuws ghemoet!
Ick bid siet eens op uwen voet
En wie ghy waert, en noch kont sijn.
O bobbel wat is uwen schijn?
VVat seep-op, en een haever-strooy,
Die maeckten u soo schoon, en mooy,
En met een windeken dat waeyt
Light ghy, en al u eer bekaeyt,
Kiest liever eer die dueren sal,
En daer gheen vrees is voor den val.
Y! seght my eens o Liefde soet
VVaer vindtmen soo bestandich goet?
Y seght my eens of ick dit al
In eenen Iesum vinden sal?
Doch waerom twijffel ick daer van?
VVant Iesus is alleen den man;
On-eyndelijck in alle goet,
Dat hy komt schencken met sijn Bloet.
En sijnen wensch is dat voortaen
Op t'hert sou Vive Iesus staen,
| |
[pagina 175]
| |
VVel aen o Siel in keus en strijt
Seght Vive Iesus tallen tijt,
Seght Vive Iesus over al,
Als u de sond' bekoren sal,
Seght Vive Iesus dach, en nacht
Als u sal vleyen eer, en pracht;
Seght Vive Iesus duysent keer
En dat ghy dient maer eenen Heer.
|
|