Het duyfken in de steen-rotse
(1657)–Adriaen Poirters–
Auteursrechtvrij
[pagina 1]
| |||||||||||
Het eerste Capittel.
| |||||||||||
[pagina 2]
| |||||||||||
ter lijden Christi bandeloos met een bloote ceremonie, by manier van spreken zijt overdenckende, ende eerende, neen seker dat en is niet ghenoech; ghy moet hem al naerder komen, daer wordt van u wat meer vereyscht, ghy behoort hem te volghen niet soo seer met de voeten, als wel met u wercken, en manieren, ende hier in bestaet de naervolginghe Christi. En onghetwijfelt verstonden dit alsoo die Godtvruchtighe Moeders daer ons Victor Uticensis af schrijft: Inde Wandalische vervolginghe seght hy, sachmen een ongheloovelijcke, ende ontelbare menichte der gheloovighen die de bergen afquaemen; en door de valleyen gonghen met brandende kersen volghende de ghene die voor de belijdenisse des Christen gheloofs tot de Martelie geleyt wierden, de welcke oock hunne kleyne kinderkens mede naemen, die selve ghedurich op-heffende, ende inde voetstappen der voorgaende Martelaeren nederstellende op dat sy in jaeren, en kloeckmoedicheyt souden opwassen om in dierghelijcke belijdenisse des Gheloofs dierghelijcke standtvastigheydt oock te betoonen. Op sulcke maniere ist o Siel dat ghy de voetstappen Christi moet naervolghen, dat is te segghen om noch klaerder te spreken, ghy moet treden soo hy ghetreden heeft, lijden soo hy gheleden heeft; droefheydt des herten voe- | |||||||||||
[pagina 3]
| |||||||||||
len, ghelijck hy ghevoelt heeft; van u eyghen vrinden verlaeten worden, ghelijck hy verlaeten is; valsche beschuldinghe hooren, ghelijck hy ghehoort heeft; begeckt, beschimt, bespot worden, ghelijck hy begheckt, beschimpt, en bespot is; hert-pijn, en hooft-sweir te verdraeghen, ghelijck hy sijn doorne kroon verdraghen heeft; u leven in teghenspraeck, swaericheden, cruyskens overbrenghen, ghelijck hy't aen dien schandighen, ende pijnlijcken boom des Cruys gheeyndicht heeft. Wie Christum soo volght, die mach met recht een Christem mensch ghenoemt, en gheroemt worden. Doch om aen dit mijn segghen wat meer lichts te gheven soo moet ghy Siel eens open slaen den boeck vanden VVech des levens door den Eerw. P. Sucquet van de Societeyt Iesu beschreven, en daer een oogh-merck nemen op het beeldt van zijn 21. Meditatie, het welck dese naervolghinghe is vervattende. Voorwaer desen Godtvruchtighen Schrijver en kost gheenen aerdigheren vondt bedencken om het echtigh wesen, en de eyghen natuer van naervolghen ons in te scherpen als door de ghelijckenisse vande schilder-konste. VVant ghy siet daer in dat aengewesen beeldt hoe dien schilder besich is met den Cruys- | |||||||||||
[pagina 4]
| |||||||||||
draeghende Christum naer het leven af te malen, hy speelt ghedurich met de ooghen op het voorbeeldt, en met de handen, en pinceel op sijnen doeck om de ghelijckvormicheydt tusschen d'een en d'ander te vinden, treckende Christum naer Christum; Cruys naer Cruys; doorne croon naer doorne croon, druppelen sweets, en druppelen bloets naer zijn druppelen sweets, en druppelen bloets, ende dat met overeenkominghe van verwen, met de selfste verdiepinghe, ende verhooghinghe van coleuren. Doet nu alsoo o Siel in u hert ghelijck desen schilder doet op sijnen doeck, ende de naervolginghe Christi is ghevonden. Hoe veel en zijnder niet o Siel die jaer, en dach ghemediteert hebben, en naer veel ghevordert te hebben in tijdt, hebben weynich ghevoordert in deuchden. Sy zijn, en blijven even sinnelijcke in hun ghepeysen, even spijt-woordich in het samen spreken, even flaeuw in gheestelijcke Oeffeninghen, even onghesnoert van sinnen, even wtghestort in manieren, even onverduldigh in lijden, om dat sy niet schilderwijs en wercken, en niet besorght en zijn de copije naer het principael, dat is, haer wercken naer Christi wercken, haere verstervinghe naer sijne ver- | |||||||||||
[pagina 5]
| |||||||||||
stervinghe te schicken. Ghy moet u in meditatie voor Christum stellen ghelijck den H. Franciscus voor den ghekruysten Seraphin is knielende, als hy wort be-ghenadicht met die lichtekens vande H. Wonden, dat is, ghy moet u passen op Christus, u handen op sijn handen, u voeten op zijn voeten, u zijde op zijn zijde, u hert op zijn hert, u siel op sijn siel, ende overdenckende, en doorgrondende soo zijn wt-wendighe pijnen, als sijn inwendighe smerten sult ghy in u ghebedt een kloeck en sterck opset maecken om dien dach in u wt te beelden dat ghy door uwe Meditatie in Christo aenschouwt hebt. Dat is, ghy sult sien, en naervolghen zijn wercken. Ghy sult sien dat de aendachtichheydt des ghebedts in het hofken, en die naervolghen in uwe gheestelijcke Oeffeninghen, ghy sult sien die volle overghevinghe sijs wils stellende die in de beliefte sijns Vaders, en die naervolghen in uwe gheestelijcke Oversten te ghehoorsaemen, ghy sult sien die sachtmoedighe groetenisse die hy tot Iudas heeft ghesproken, ende die naervolghen in een vriendelijck antwoordt, en beleeftheyt van woorden, ghy sult sien zijn groote verduldichheydt als hy nu is gheknevelt, ghesleurt, en ghestooten, en sult u beste doen om die naer te volghen in't ghene u dien dach sal overkomen, werckende ghe- | |||||||||||
[pagina 6]
| |||||||||||
durich naer het aendachtich voor-beeldt van Iesus Christus om soo sijn wercken in uwe wercken naer het leven wt te drucken. Hier en mach ick mijne penne niet voorder laeten loopen sonder uwen lof o H. Elisabeth daer mede aen te raecken Ick en sal u niet prijsen om dat de Coninghen van Hongarijen zijn gheweest uwe ouders, noch om dat ghy gheboren sijnde in een goude wieghe, als een alder-weerdichste vrucht des houwelijckx hebt gheleghen, veel min om uwe schoonheydt ende gratien, oft oock om dat ghyGa naar margenoot+ Landt-gravinne van Thuringhen sijt gheworden, maer ick sal u prijsen om dat ghy u weerdich ghemaeckt hebt te sijn een dochter vanden Koninck der Koninghen, dat ghy Christum ghevolght sijt, dat ghy als een waerachtich kindt naer hem gheaerdt hebt in bidden, vasten, lijden , versmaedtheyt, ende naecktheydt. Seght my eens o alderdoorluchtichste Princesse, wat Hooghtijdt dat het was, want het kan u ghedencken, doen ghy soo rijckelijck en ijdelijck ghepalleert als een Goddinne naer de kercke quaemt ghetreden, doch dese costelijcke moede is u haest afghewaeyt soo ras ghy het voorbeeldt van Christus in het ghesicht heb ghekreghen; want van binnen met een goddelijcke straele gheraeckt kreeght | |||||||||||
[pagina 7]
| |||||||||||
ghy terstond de suchten int hert, de traenen in d'ooghen, en dese klachten op uwe tonghe:
Hangt gy hier mijnen God doorhakelt, en doorsneden
Vol dorens in u hooft, vol wonden in u leden?
En ick gae stijf van gout, vol perlen, vol van pracht.
Hoe veere zijn van een u VVonden en mijn dracht?
Sa als een Christen mensch laet volgen Christi paeden.
Adieu gout, perl, gesteent, hier wil ick my ontlaeden.
O Siel t' geen datse sey dat heeftse strax volbrocht.
Och had het Crucifix in u soo eens ghevrocht!
Voorwaer een treffelijcke wtwerckinghe, en veranderinghe in sulck en edele Princesse, de welck naderhandt haer leven overghebrocht heeft in veele vervolginghen, in wercken van bermhertigheydt onder de siecken, in de oodmoedichste diensten by de ghene die met sweiren, of seer, of melaetsheydt waeren overgoten, die wiesch sy, die kuysten sy, die reynichde sy, die diende sy, die troost sy in een slechte stil kleedt, soo datse mocht ghebruycken de worden vande Siele in de Lof sanghen. Nolite me considerare. En wilt u niet verwonderen dat icker soo bruyn en onbehanghen wt sie, want de Son, dat is de liefde van mijnen ghekruysten Salichmaecker die heeft my mijnen glans verduystert, die heeft Elisabeth aen Elisabeth ontnomen. Doch onder veel andere die ons voor ee- | |||||||||||
[pagina 8]
| |||||||||||
nen spieghel souwen konnen dienen, of die ons als leydts-mannen tot het naervolghen ChristiGa naar margenoot+ souden konnen brenghen dunckt my dat den H. Stephanus Abt wel eenen vande bequaemste te wesen: want dese altijdt zijn ooghen, ende zijn ghedachten op het Crucifix had gheslaghen. Op sekeren tijdt wierdt hy besocht van dry gheestelijcke mannen die welcken met hem van hemelsche saecken sprekende, ende, merckende dat hy teenemael als spraeckeloos bleef sitten, hebben sy hem gheseyt: wel eerwerdighe Vader, t'schijnt dat onse redenen u of niet, of weynich en bevallen, het zijn nochtans Godtvruchtighe saecken daer wy af spreken. Waerop den H. Abt antwoorde: Ick bid u verschoont miin langh stil-swijghen, ick en heb van u lieden segghen, niet een woordt verstaen, want dach ende nacht bekommer ick my nerghens mede als op den ghekruysten Iesus te peysen. Och hoe ghelijck-voormich moest dese Siele wesen aen haeren Salichmaecker, ghelijck het oock met der daet heeft gheblecken. Want soo op sekeren tijdt sijnen broeder vas ghekomen om hem te besoecken, heeft hem eenen Enghel ver-openbaert en gheseyt: vilt ghy uwen broeder sien, en hoe dat sijne Siele ghestelt is. Siet daer, sey den Enghel, daer is hy, en terstont verscheen daer een groot | |||||||||||
[pagina 9]
| |||||||||||
Cruys aen welckens eene sijde honck Christus, en aen d'ander honck den H. Stephanus. VVaer op ick noch voorder segghe.
VVaer ick soo Stephane als ghy in u ghedachten,
Soo waer ick aen het Cruys gehecht met alle krachten,
Om daer met mijnen Godt te smaecken suer op suer
VVaer by die bitter gal noch soet was op die ur,
O Cruys, o lasteringh, o koude duysterheden!
O Doot, o Moeders hert waer door hy heeft geleden!
Ach Siel volght desen naer, siet dit inwendich aen,
Daer is noch plaets voor u om aen het Cruys te slaen:
Maer hoort eens o Siel een loffelijcke ghewoonte, die ons vande alder-doorluchtighste Infante Elisabetha eertijts onse ghenaedighe Hertoghinne van Brabandt is achter-ghelaeten. Sy dede den lesten nacht van't jaer voorGa naar margenoot+ haer ledikant een crucifix (daerse van haeren Heer Vader Philippus den II. mede ver-eert was) stellen met een brandende lampe, op dat sy inden vroeghen morghen den eersten dach van't iaer wt haeren slaep ontwaeckende, haer eerste ooghen, ghedachten, en hert sou slaen op den ghekruysten Iesus, hem biddende datse den selven den heelen loop van't jaer wel mochte naervolghen, en in hare wercken wtdrucken. Och deden wy alle daeghen, t'gene sy dee den eersten dach van alle iaeren! | |||||||||||
[pagina 10]
| |||||||||||
O Edelste Princes gaet ghy u iaer beghinnen
Met Iesum aen het Cruys te sien, en te beminnen?
Gheluckigh ist ghesicht dat ghy op Iesus slaet
Als op den eersten dacht u oogh eerst open gaet.
Dees u Godtvruchtigheyt die moet voor waer ontwecken
Ons' ooghen, en ons hert en die tot Iesus trecken.
Volght Siel dit Coninxs bloet, volght dees ghewoonte naer
Geeft Iesus aen het cruys u hert voor een nieu jaer
En behalven dese isser noch een onghelooflijck ghetal van treffelijcke Sielen die haer aenghewackert hebben door het lijden Christi, het welcke haer diende voor eenen spoor-slach om door het overdencken zijnder pijnen, in pijnen van ghelijcken te volherden. En dese hebben sich door dit voo-veeldt gheerne ghedult in te verdraeghen alderhande soorten van kruycen, als zijn het kruys van armoede, het kruys van sieckte, het kruys van quaden tijt, het cruys van verlies van vrienden, het cruys van banckeroeten, het cruys van eenen quaeden dienst, het cruys van ghemelijcke gebueren, het cruys van prosessen, het cruys van jalousie, het cruys van lasteringhe, het cruys van vervolginghe, Iae veel het cruys van tormenten, en de doot selver. O dat in naer de schilderkunst stuck naer stuck en cruys naer cruys wt trecken. | |||||||||||
[pagina 11]
| |||||||||||
Ende al waeren dese cruycen teghen de sinnelijckheyt, en teghen de ghemackelijcke natuere, nochtans zijn sy daer mede deur-ghegaen sonder te klaeghen, wetende dat als den onnooselen Heere voor aen treedt, dat dan den plichtighen knecht niet en mach achterwaerts deysen; of wel hy sou met reden moghen verwachten de antwoordt die Ioannes Baptista Fauentinus van Christus aen het Cruys heeftGa naar margenoot+ ontfanghen. Desen had de werelt verlaeten, en sich inde Orden van den H. Franciscus by de PP. Capucinen begheven. Hier hadmen hem op sekeren tijt een vinnich en groen capittel gegheven soo tot Oeffeninghe vande deucht, als tot beproevinghen vanden Persoon, ende mits hy inde werelt al wat rouw gheleeft hadde soo wast hem saelich wat hert gheschaeft te worden. Hy hoorende datmen van hem graeuw en blaeuw sey, heeft dit voor een onver-douwelijck verwijt opghenomen, en soo ter herten ghetrocken, dat hem een ader is gheborsten, soo dat hy daer van een becken vol bloet heeft ghespoghen, ende nemende daer van een handt vol gheronnen bloedt is teenemael kleyn moedich daer mede ghegaen naer de Kercke voor het Crucifix, ende dat aensprekende sey hy: Siet eens Heere Iesu, hoe sy, daer mijne onnooselheydt u bekent is noch- | |||||||||||
[pagina 12]
| |||||||||||
tans met my leven. Op welcke woorden Christus sijn rechterhandt ontdaen heeft, ende met die sijn dierbaer Bloedt ghehaelt wt sijne ghebenedijde zijde, ende gheseyt: Siet eens Ioannes, en wat had ick ghedaen, als sy my soo deerlijck ghetracteert hebben. Of hy wilde segghen; Ioannes en weet ghy niet dat alle de menschen, en besonder de onnooselsten hun cruys moeten draeghen, Ioannes siet of sy my verschoont hebben, Ioannes in u kruys keert u tot mijn kruys, en door de grootheyt van mijn cruys toont verduldicheydt in u kruys. Weet ghy niet Ioannes dat den Sone Godts heeft moeten lijden om in sijne glorie te gheraken? Den wech die derwaerts leydt en is niet bestrooyt met liefelijcke roosen, maer van beyde kanten wel dicht beplant met kruycen. Hier lanx ben ick voor ghegaen, hier lanx volghen mijne dienaeren, hier lanx moeten sy komen, die de kroon hopen te verkrijghen. Dese woorden ley Ioannes aen sijn hert, en heefter niet alleen dit, maer alle toekomende cruycen in verduldicheydt mede ontfanghen. Ende met dese en dierghelijcke redenen hebben sich alle kloecke Sielen ghewapent. Nochtans om dat dese altemael overtreft worden vande bedruckte Moeder Godts Maria, soo | |||||||||||
[pagina 13]
| |||||||||||
gae ick de selfste als eenen spieghel, van lijden, medelijden ophanghen. Het welck ick dies te liever doe, om dat ick by de H. Brigitta vinde dese haere klachten: Ic[k]Ga naar margenoot+ hadde mijn ooghen altijt vol tranen als ick overpijsde de gaeten der naghelen in de leden van mijnen ghebenedijden Soon, en als my sijne toecomende passie voor ooghen speelden. Ick sie dickwils wt den Hemel naer de aerde, ende naer de gheene die medelijden met my hebben, ende voorwaer dierghelijcke zijnder seer luttel te vinden. Over sulckx ghy mijne Dochter wilt ghetrouwer zijn, ende overleght dickwils myne droefheyt, ende groote pyne, volghtse naer, en laet myne traene hanghen voor uwe ooghen. O medelijdende Siel: Quis est homo qui non fleret?
VVie van ons en soud' niet klaeghen
Soo wy Christi Moeder saeghen
In tormenten over groot?
VVie soud sonder druck en rouwen
Dese Moeder doch aenschouwen
Om haer Kindt in desen noot!
| |||||||||||
[pagina 14]
| |||||||||||
Droefheydt van Maria.
Het sweirt van droefheydt sal door-snijden uwe siele. Luc. 2. | |||||||||||
[pagina 15]
| |||||||||||
Sin en bediedsel Van het beeldt.KOmt Siel en siet eens dese Maeght
Die pijn op pijn in t'herte draeght,
En die meer lijdt in haer ghemoet,
Als een die stort en siel, en bloedt:
Siet eens hoe dat sy is beswaert
Die door een Zee van tranen vaert,
Sy vindt dat daer de Droefheyt staet.
De Son van haren schijn berooft,
En silu're Maen hier door verdooft,
Die beelden wt den grooten rouw
Van dese alderdroefste Vrouw;
Sijn pijnen zijn haer pijnen groot,
Sijn sterven dat is haere doot,
En al wat hem wort aenghedaen
Dat voelt sy haer om t'herte slaen.
Maer ghy o Enghel die dit siet
En sluyt ghy uwen boeck noch niet!
Ghy toont tot haerder pijn voorwaer
Het een blat voor en d'ander naer:
Ah peyst dat sy beswijcken sal
Doort lesen van dit droef ghetal;
De minste cijfer diese siet
| |||||||||||
[pagina 16]
| |||||||||||
Veroorsaeckt haer het meest verdriet.
Maer als sy duysenden siet staen,
Dan moet haer siel van druck vergaen:
Alleen dit blaeyken, dit alleen
Dee scheuren t'hert al waert van steen.
Neemt Enghel dan den boeck van haer
Dees rekeningh die valt te swaer.
Doch schoon ghy hem ter snyden doet,
't Staet al ghedruckt in haer ghemoet:
Siet op t'gheveste van het swiert
Daer siet ghy wat dees Moeder deirt,
Daer siet ghy den ghekruysten Heer,
En die wondt haer, en doet haer seer
Ah sweirt wie heeft u soo ghenaeckt!
Ah sweirt hoe diep is dat ghy raeckt!
My dunckt dat ghy haer Siel doorwondt
Tot op het laetste vanden grondt.
O Hert, o droef, o Moeders hert!
O Hert altijdt vol bitter smert,
O Hert waer in ghesneden is
VVat van haer Kindt gheleden is,
O Hert vol myrrhe, en vol gal!
O Hert dat altyt suchten sal!
O Hert seght my waer dat ghy zyt,
Of zyt ghy Hert u herte quyt?
Och iae, ick hou dat voor ghewis
Haer Hert in haer Soons Herte is?
Dat t'is in alwat dat hy lee,
| |||||||||||
[pagina 17]
| |||||||||||
En dat het voelt nu seven wee.
O Siel dat ghy u soo verloort
Als ghy de Meditatie hoort!
Dat dan u hert eens wt u gonck,
Dat dan u hert eens buyten spronck,
En kost in Christi wonden gaen,
En met hem in sijn pijnen staen.
Ten minsten Siel dat alle dagh
En blaeyken u voor d'ooghen lagh,
En cijferden sijn groote pijn
Daer d'oorsaeck van u sonden sijn;
Dus stelt eens diep in u ghemoet
Sijn Cruys, sijn doot, sijn dierbaer Bloedt,
En t'sweirt dat hier Maria draeght,
En lijdt, maer lijdt, en niet en klaeght,
En draeght voor Iesus, hy ist weirt,
Draeght in u hert een passie-sweirt.
Het minste puntje dat u wondt
Is eenen steeck die maeckt ghesondt.
Och dat ick sulcke wonden droegh!
Soo dickwils ick mijn ooghen sloegh,
En Iesus pijnen over-ley
Met suchten, en met droef gheschrey!
't SY dat hy in het Hofken knielt,
Of met de roeden wort vernielt,
Of sit met doorens heel verscheurt,
Of met het Cruys wordt wech ghesleurt,
Of sterft voor ons die bitter doodt,
| |||||||||||
[pagina 18]
| |||||||||||
Dat elck op my een vlamme schoot,
En lee gelijk Maria doet,
En storten traenen roodt als bloedt,
En had, als sy ghemediteert,
My dunckt dan waer ick eerst geleert.
|
|