Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

[p. 488]

Het neghenste capitel.
Van d'eere ende jonsten die de Societeyt vande vvereldtsche Princen ontfanghen heeft.

Niet mindere gheneghentheyt tot onse Societeyt en hebben ghehadt Keysers, Coninghen ende andere wereltlijcke Princen.

⁺Ioannes den III. Coningh van Portugael (om dien het voordeel te gheuen, den welcken den eersten gheweest is die onse Societeyt versocht heeft) is in sulcker voeghe d'onse toegedaen gheweest, dat hy gheerne die allegaeder tot hem soude ghetrocken ende onderhouden hebben. Hoe menighe Collegien, kercken ende scholen en heeft hy ons in Europen ende Oost-Indien niet ghesticht? Wat ghevoelen en heeft hy van onse onderwijsinghe in de deught en letteren niet ghehadt, als hy soo uyterlijck eenen vande Societeyt voor meester van sijnen soon versocht heeft? Sijne liefde ende sorghvuldigheyt voor d'onse dreef hem somwijlen soo verre, dat hy selue in persoon d'onse die sieck⁺waeren quam besoecken. Sijnen broeder Ludouicus hadde sulck een behaeghen in onse instellinghe ende maniere van doen, dat hy met den Salighen Borgia wel rijpelijck ghehandelt heeft, van sy seluen in onse Religie te begheuen: ende soude sijn voornemen volbraght hebben, 'ten waere den H. Ignatius gheraedsaemer ghevonden hadde tot de meerdere eere ende glorie Godts, dat hy sijnen Heer broeder tot raedt ende hulpe soude byblijuen.

⁺Dierghelijcke, oft misschien noch meerdere, dinghen soude ick konnen verhaelen van verscheyden Keysers, Coninghen van Spaignen, Vranckrijck, Polen; vande Archs-

+ Van Ioannes den III. Coningh van Portugael,

+ vviens broeder Ludouicus vande Societeyt vvilde zijn.

+ Van andere Coninghen en Princen,

[p. 489]

hertoghen van Oostenrijck, Hertoghen van Beyeren, Loreynen, Keur-vorsten van Duytslant, die van't huys van Medices, Parme, ende vele andere Italiaensche Princen. Met een woort, de ampten daerse ons menighmael toe ghebruyckt hebben, ende noch daghelijcks ghebruycken: soo vele Collegien, Seminarien, Vniuersiteyten, daer sy ons inghestelt hebben, gheuen ghenoegh te kennen, wat ghevoelen sy van onse diensten, ende wat gheneghentheyt sy tot onse Orden hebben. Voor exempel ende bevestinghe van alles magh dienen Ferdinand den II.⁺Roomsch Keyser van hoogh-loffelijcker ghedachtenisse. Alle de wereldt weet ghenoegh, hoe seer dat desen aen onse Societeyt toeghedaen is gheweest: meer dan thien Collegien heeft hy voor d'onse ghesticht, meer dan twael soo vernieuwt als vermeerdert. Heel Duytslant door was't bekent, dat soo wie de Societeyt in het minste hinderde, dien aen Ferdinandus den appel van sijn' ooghe raeckte: soo wie hem te vriende wilde hebben, dat hy sich moest voor vriendt vande Societeyt houden. Dit en kan men niet beter uytlegghen, als met sijn' eyghen woorden, die hy aende seste Congregatie schreef den xv. Februarij in't iaer m.dc.viii. Ick sal mijn beste doen, seyde hy, dat volghens⁺ de goetjonstigheyt ende liefde, die ick van mijn' eerste iongh-heyt tot uwe uytnemende Religie ghedraeghen hebbe, nerghens aen en kome t'ontbreken, in het beschermen ende vervoorderen van uwe welvaert: want ick beminne u op eene besondere maniere, soo dat ick niet min uwe onghelucken ende teghenheden, als mijn' eyghene ghevoele. Ouersulcks uwe Collegien, die ghylieden eensdeels van mijnen Heer vader Carolus, eensdeels van my, in mijne landen ghekreghen hebt, sal ick niet min als mijn eyghen goedt trachten te behoeden ende te vermeerderen. Dese toeghedaenheyt heeft metter tijdt soo aenghenomen, dat hy nu

+ naementlijck van Ferdinandus den II. Roomsch Keyser,

+ inhoudt van sijnen brief aen onse seste Congregatie,

[p. 490]

Keyser zijnde, niet alleenlijck met wondere ghemeynsaemheyt⁺ met d'onse handelde, maer voorder somwijlen daer by seyde: VVaer ick vry, en mijns selfs, ghelijck mijne broeders zijn, ick soude noch heden vande Societeyt willen worden. Ende soodanigh is hy ghebleuen totter doodt toe: want nae dat⁺sijn testament ghemaeckt hadde, soo heeft hy daer by ghevoeght: Bouen al beuelen wy wel rijpelijck ende bescheydelijck aen onse erfghenaemen, de seer Eerweerdighe Societeyt Iesv, ende haere Patres, &c.

⁺Om dit capitel te sluyten, ghelijck wy in Europa niet alleenlijck vijanden en hebben, maer oock hertelijcke ende treffelijcke vrienden, desghelijcks in andere ghewesten der wereldt en hebben wy niet alleen vervolghinghen ende wreedtheyt onder de Barbaren beproeft, maer oock groote eere ende goetjonstigheyt ontfanghen. Vele wondere dinghen soude ick tot desen propooste konnen verhaelen, maer om kort te maken, hier van en wil ick niet meer dan⁺een staelken voorhouden. Eenighe Coninghen van Iaponien hebben Xauerio ende sijne mede-ghesellen sulcke eere aenghedaen, als sy oyt aen iemandt van hunne vernaemste edelmannen plaghten te bewijsen. Den Coningh van Bungo dede hem neffens sijne sijde op het selue⁺tapijt sitten. Hoe deerlijck datmen in China met P. Matthaeus Riccius ghehandelt heeft, schrijft in't wijdt ende breedt P. Nicolaus Trigault. De ionghste brieuen vanden Oosten mellen dat den Coningh van China d'onse heeft willen opperste bedienders des Rijcks maecken: maer verstaen hebbende, dat wy ontseyden sulcke weerdigheyt ende maght t'aenveerden, en sich ouer de deught verwonderende, heeft ons in meerdere eere ende achtbaerheyt ghehouden.⁺In Abassien of Preste-Ians landt Zela-Christus broeder en Stadt-houder der Coninghs, was aen onse Socie-

+ souden vvillen inde Societeyt komen,

+ beueelt de selue aen sijne erfghenaemen:

+ van verscheyden Coninghen en Princen buyten Europa,

+ in Iaponien,

+ in China,

+ in Abassien.

[p. 491]

teyt soo toeghedaen, dat hy somwijlen ons kleedt aenghetrocken heeft, om de iaerlijcksche ghedachtenisse haerder bevestinghe te vereeren. In't selue landt zijn noch eenighe andere Stadt-houders des Rijcks gheweest, die met den heelen legher, wereldtlijcken Magistraet ende Gheestelijckheyt, d'onse, soo sy in't Rijck quaemen, te ghemoete ghetrocken zijn: welcke eere alleen aen hun opperste Keysers pleegh te gheschieden. Andere hebben door eerbiedinghe d'ouerbleuelinghen onser tafel vergaedert en opghe-eten. Den Keyser selue verstaen hebbende dat de moeder van P. Petrus Paëz ouerleden was, heefter rouwe ouer ghedraeghen, niet min dan of het sijn' eyghene moeder gheweest hadde.