Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

[p. 483]

Het achtste capitel.
Van d'eere ende goede ionsten die de Societeyt van verscheyden Pausen, ende Gheestelijcke Princen ontfanghen heeft.

WY souden voorwaer niet sonder laecke van groote ondanckbaerheyt, aen onse meeste weldoenders en vrienden onghelijck doen, indien wy 'tghevoelen van soo vele ghekroonde hoofden, en allerleye Gheestelijcke oft wereltsche Princen (datse vande Societeyt hebben) onder soo verscheyden lof-schriften niet mede voor den dagh en braghten, om hunne ghedenckenisse daer door vanden verghetelijcken ondergangh te bevrijden. Want ons voornemen doch hier in niet anders en is, als de jonsten van onse vrienden met behoorlijcke danckbaerheyt t'erkennen, ende de ghetuyghenisse diese mondelijck oft wel daedelijck vande Societeyt ghegheuen hebben, met betaemelijcke heuscheyt tot Godts glorie voor onse naekomelinghen te vertellen.

Den eersten Paus, onder wien de Societeyt opghestaen⁺ende behert is gheweest, was Paulus den III. Van den welcken wy moghen met een woordt segghen, dat hy de selue bevestight hebbende, met sulcken liefde beminde, als of hy selue haeren instelder gheweest hadde. Nae hem Iulius oock den III. wel wetende datter te Loretten menighe swaere ende verwerrede biechten voor-vielen (uyt reden datter van alle ghewesten der wereldt allerhanden slagh van volck 'theyligh huys komt besoecken) en in ghevolgh van dien datter wijse ende gheleerde biecht-vaders

+ Gheneghentheyt van Paulus den III. tot de Societeyt; van Iulius den III. die ons de bedieningh van't H. huys te Loretten gheeft,

[p. 484]

van noode waeren, heefter onse Patres ghestelt, verhopende dat sylieden dit ampt bequaemelijck souden bedienen.⁺Hebbende te Roomen met groote onkosten een Collegie ghesticht, al waer de ionghelinghen van Duytslandt in gheleertheyt, godtvruchtigheyt, ende Christelijcke seden onderricht souden worden, om naemaels in hun vaderlandt, ende de ghewesten vanden Noorden, weder-standt teghen d'opgheresene ketterijen te bieden, ende de godtvruchtigheyt der Catholijcke te vernieuwen; heeft dit Collegie in handen vande Societeyt ghestelt, haer toe betrouwende datse de iongheydt alderbequaemst teghen de vijanden des gheloofs soude wapenen, ende de deught⁺daer in planten. Den seluen Paus hadde oock in sin d'onse nae't eylandt van Cyprus, ende te Constantinopelen te seynden, laetende sich voorstaen, datse onder de Turcken het ghelooue souden konnen planten, en d'alderfelste vijanden der Christenen, oock in't midden van hun landt, afbreucke doen. Welck voor-nemen hy oock ten eynde ghebraght soude hebben, 'ten waere hem de doodt verrascht hadde.

⁺Marcellus den II. midts hy luttel daeghen Paus was, en heeft de Societeyt niet veel ghebruyckt, doch heeft ghenoegh te kennen ghegheuen wat hy van sinne was: want soo Ignatius korts nae sijne verkiesinghe hem ghingh besoecken, ende veel ghelucks bieden: VVel aen, Ignati, seyde hy, werft ghy al veel kloeck volck; wy sullen't ghebruycken.

⁺Pius den IV. nae de doodt vanden doorluchtighen Cardinael Carpensis, den welcken Protecteur, oft besonderen beschermer der Societeyt gheweest was, versocht wesende dat het sijne Heyligheydt soude belieuen onse Orden van⁺iemandt anders te voorsien, heeft gheandwoordt: VVy nemen op ons, ulieden te beschermen, wy sullen uwen Protecteur

+ ende van't Duyts Collegie te Roomen:

+ vvilt ons nae Cyprus en Constantinopelen seynden.

+ Van Marcellus den II.

+ Van Pius den IV.

+ die onsen beschermer vvilt zijn.

[p. 485]

zijn. Den seluen Paus seyde eens inde teghenwoordigheyt vanden doorluchtighen Cardinael Moronus, ende den Hertoghe van Ferrarien, naedemael de Societeyt soo goeden dienst aen de H. Kercke dede, dat hyse oock tot het verghieten sijns bloedts soude vorstaen.

Pius den V. behaluen andere besondere goede jonsten,⁺heeft onse Societeyt alle de priuilegien der biddender Ordens medeghedeylt, ende beuolen datmen haer soude als een van die houden: hy heeft oock onse Patres inde Pauselijcke Penitentiarie van Roomen ghestelt, met volkomen maght van t'onslaen van alle soorten van sonden ende gheestelijcke bannen.

Aen Gregorius den XIII. lagh onse Societeyt t'eenemael⁺in't herte: want soo waer iet ter eere ende glorie Godts te doen quam, terstondt vielen sijne sinnen op d'onse. Hy wierdt versocht om tusschen den Coningh van⁺Polen ende den grooten Hertoghe van Moscouien den vrede te versekeren; van stonden aen stierde hy P. Antonium Posseuinum daer henen. De Maroniten, een volck niet wijt vanden bergh Libanus gheleghen, eyschten⁺ van hem eenighe die hen in't oprecht ghelooue souden onderwijsen, ende wederom tot de vereeninghe met de H. Roomsche Kercke brenghen; terstondt heeft hy hen eenighe vande Societeyt toeghesonden. 'tSelue dede hy ghestaedelijck in alle andere voor-vallen. Om kort te maken, nae dat hy met ouergrooten kost dat wijdt-beroemt ende treffelijck Roomsch Collegie ghebouwt hadde, in't⁺welck alle soorten van wetenschappen gheleert moesten worden, om hier door van alle kanten der wereldt een ieghelijck derrewaerts aen te locken; heeft dat, niet teghenstaende d'ouervloedigheyt van soo treffelijcke ende gheleerde mannen die't alsdan uyt alle Ordens te

+ Van Pius den V.

+ Van Gregorius den XIII.

+ die Posseuinum nae Moscouien seyndt,

+ andere nae de Maroniten:

+ gheeft aende Societeyt 't Roomsch Collegie,

[p. 486]

Roomen waeren, aende Societeyt, soo iongh als sy was, ghegheuen. In dit Collegie, bouen alle wetenschappen die daer gheleert worden, heeft hy onder andere godtvruchtighe oeffeninghen, de Sodaliteyt van Onse⁺Lieue Vrouwe Boodschap bevestight, ende die met vele schoone Aflaeten vereert, maght gheuende aenden Seer Eerwerdighen P. Generalis, van ouer al andere Sodaliteyten van Onse Lieue Vrouwe, met dese van Roomen te vervoeghen, ende deelachtigh vande selue priuilegien te maken.⁺Maer dese goedtjonstigheyt des voornoemden Paus heeft merckelijck aenghenomen, als onse Patres uyt Iaponien, van d'uyterste palen der wereldt, tot Roomen toe die twee ionghe Princen aengheleydt hebben, die als ghesanten ende neuen van dry Coninghen van Arima, Omura ende Bungo, uyt hunnen naem quaemen aen sijne Heyligheyt eere ende onderdanigheyt bewijsen.

⁺Clemens den VIII. ende Paulus den V. achteden de Societeyt soo veel, als eenen stercken muer teghen de ketterijen ende alle ongheloouigheyt te wesen: ouersulcks hebbense die op het ernstelijckst behert; den eenen, datse wederom in Vranckrijck ende eenighe steden van Polen ontfanghen soude worden, daer de ketters ende andere vijanden haer hadden uytghedreuen: den anderen, datse in Turckijen ende het Rijck van China soude moghen gheplant⁺worden. Van Gregorius den XV. sal de canonizatie van onse heylighe Vaders Ignatius ende Xauerius lof ende danckbaerheyt in alle eeuwigheyt spreken.

⁺Ten laetsten, 'tis kennelijck ghenoegh aen alle de werelt, hoe dat onsen alderheylighsten Vader Vrbanus den VIII. soo door syseluen als door sijne twee neuen Cardinalen Franciscus ende Antonius Barberini te Roomen het iubel-iaer onser Societeyt vereert heeft, een ieghelijck

+ beuestight de Sodaliteyten,

+ ontfanght de Iaponische ghesanten.

+ Van Clemens den VIII. en Paulus den V.

+ van Gregorius den XV.

+ Van Vrbanus den VIII.

[p. 487]

door sijn exempel tot een' al-ghemeyne blijdschap verweckende. Den seluen langh te voren eer hy Paus wierdt, ghesonden zijnde nae Parijs, om den Coningh Henricus⁺den IV. ouer sijnen ionghen soon Ludouicus den XIII. teghenwoordigh Coningh van Vranckrijck, veel ghelucks te bieden, siende noch voor het stadt-huys van Parijs de pyramide staen, de welcke onse vijanden nae 'tverdrijuen uyt het Rijck teghen ons opgherecht hadden, en heeft niet laeten aen te dringhen, tot datse by des Coninghs bevel gheweyrt is.

'tWaer onmoghelijck een eynde te vinden, al wilde ick oock maer op 'tkortste verhaelen, wat eere ende goedtionstigheyt dat ontallijcke Gheestelijcke Princen en Heeren ons bewesen hebben: naementlijck de doorluchtighste Cardinalen⁺Borromaei, Vrsini, Lotharingi, Truchsesij, Barberini, Ludouisij, Farnesij, Aldobrandini, Boncompagnij, ende andere soo Bischoppen als Prelaten: in sonderheyt de ghene die in't al-ghemeyn heyligh Concilie van Trenten gheweest, ende aldaer den ijuer ende gheleertheyt van P. Laines, Salmeron ende andere bemerckt hebben: onder de welcke ghelijck uytstekelijck waeren Otho den Cardinael Truchses, ende Carolus den Cardinael van Loreynen, soo hebbense (naementlijck desen laetsten) dickmael bescheydelijck gheseydt, datse in't beminnen ende beschermen der Societeyt selfs aen onsen Generael niet wijcken en wilden; iae hun beste soude doen, van die op hunne schouderen in Vranckrijck en elders nae vermoghen te draghen.

+ die noch Cardinael zijnde de pyramide te Parijs doet vveyren.

+ Van verscheyden Cardinaelen.