Logo DBNL
Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu (1640)

Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

(1640)–Adriaen Poirters–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Af-beeldinghe van d'eerste eevwe der Societeyt Iesv.
Het viifde boeck, de vereerde Societeyt, oft vande glorie met de welcke sy nae veel liidens ghekroont is ghevveest.

Het eerste capitel.
Vereeringhe der Societeyt, uyt de doorluchtighe heyligheyt van haeren Vader Ignatius, ende haere kinderen door Italien.

Nae dat nu het deughdelijck leuen vande Societeyt, haeren onvermoeyelijcken arbeydt, kloeckmoedighe verduldigheydt, ende onwinbaere volstandigheydt in doen ende in lijden, voor ooghen is ghestelt; wat moetter anders volghen, dan

dat wy in't kort, ghelijck met eenen vingher, de vereeringhe raken, die de Godtlijcke voorsichtigheyt, oock in dese wereldt, aende Societeyt heeft willen toeworpen? Door+wel te leuen ende veel te lijden heeft de heylighe Kercke van alle tijden 'thooft ouer-eynde ghedraeghen; soo zijn vermaerdt gheworden alle de Religien, die oyt inde heylighe Kercke waeren; soo heeft van haer beghinsel ghegroeyt, ende groeyt noch heden 'sdaeghs, dese minste Societeyt. Gheestelijcke palm-boomen ende laurieren en willen op gheen' andere gronden milder wassen, dan die dickwils met sweet, traenen ende bloedt bereghent zijn.

D'eerste glorie vande Societeyt is haeren instelder Ignatius: met den welcken Godt ende sijne Heylighen in dit sterffelijck leuen soo ghemeynsaem zijn gheweest, dat het ghene wy van Moyses lesen, van Ignatius oock moghen segghen: Den Heere sprack tot Ignatius aensicht aen aensicht, ghelijck+ een mensch pleegh aen sijnen vriendt te spreken. Als hy+ met die gheluckighe wonde in sijns vaders huys lagh, soo heeft hem den H. Petrus besocht, ende ghesondtheydt mede ghebraght. Soo hy korts daer nae inwendigh benauwdt was, sorghvuldigh ouer sijne volherdinghe inden Godtlijcken dienst, is de H. Maghet tot hem ghekomen, ende heeft hem victorie in allen strijdt belooft, tot pandt ende versekeringe haer lief kindeken hem ouerleuerende, dat sy op den arm droegh. Sedert welcken tijdt hy den vijandt, die hy meest vreesde, dat is de sinnelijckheydt vande bedoruene natuere, soo ghetemt heeft, dat hy haer niet eens en heeft derren roeren. Als hy nu inden Godtlijcken dienst versterckt, besigh was met de Constitutien vande Societeyt te schrijuen, is sy by hem komen staen, als voor-lesende dat hy schrijuen soude.

Gheene mindere beleeftheydt en heeft onsen Saligh-

maker+aen Ignatius willen bewijsen, als sijne Moeder: want heeft syseluen dickmael onder sienelijcke ghedaenten, soo wel in't sacrificie der Misse, als elders, aen hem vertoont, ende sijnen leydtsman in't reysen nae Padua ende Venetien gheweest. Maer soo Ignatius in't besoecken vande beweghelijcke plaetsen des Heylighen-landts sijne deuotie wat te langh maeckte, ende daerom van sijnen trouwant onbeleefdelijck onthaelt wierdt; heeft hy hem ghetroost, ende gheduerigh voren-gaende, tot in sijn herberghe vergheselschapt. By Roomen, soo den Hemelschen Vader aen Ignatius ende sijne mede-ghesellen een goedt woordt verleent hadde, heeft den Soon sijne Godtlijcke trouwe ghegheuen, dat hy hen te Roomen soude bermhertigh zijn.

+Wie soude meynen dat dese arents ooghen noch hoogher souden konnen vlieghen? Euen-wel zijnse voorder gheraeckt tot de H. Dryvuldigheydt, ende de Godtlijcke natuere toe, immers soo verre, oft oock verder, als het doorgaens aen den mensch in dit ellendigh leuen gheoorloft is.+Want Ignatius selue, een man van soo diepe ootmoedigh-heydt, by gheschrifte beleden heeft, dat hy 'tGodtlijck wesen meer als eens ghesien hadde. Dan, soo dese vriendelijcke besoeckinghen schenen ouer handt te gaen, ende ghelijck Godt tot Ignatium om leegh quam op der aerde, alsoo Ignatius op d'andere sijde oock om hoogh tot Godt inden hemel klom, en acht daghen langh aldaer met opghetoghen gheest in sijn eyghen huys met hem verkeerde; soo deylde Ignatius een deel van dit faueur al mede aen andere sijne vrienden, die hy dickmael by verschijninghe soo+wel leuende als doodt heeft komen besoecken.

Nae sijne doodt heeft hy sich onder andere aende Saelighe Magdalena de Pazzis, van d'Orden der Carmeliten

vertoont. Want alsoo sy eens inden gheest opghetoghen+was ('twelck haer dickwils ouer-quam) heeftse de Coninghinne der Enghelen, met den Saelighen Angelus Martelaer van haer Orden, ende den H. Ignatius sien nederdaelen. De H. Maghet ende Angelus sweghen; Ignatius als eenen hemelschen predikant hiel in't breede aen Magdalena voor de hooghe noodtsakelijckheydt van eene grondthertighe ootmoedigheyt. Insghelijcks in sijn leuen, alsoo+Leonardus Kesselius te Ceulen bevanghen was met een' onblusschelijcke begheerte van Ignatium te sien, daer hy soo veel af ghehoort hadde; is hy oock te Roomen blijuende niet in den droom oft schemel, maer beyde den anderen siende ende wakende, by hem ghekomen, ende heeft hem met een' hemelsche vreughdt vervult. Nae eene soo ghemeynsaeme+verkeeringhe met Godt ende sijne Heylighen, wat wonder is't, dat hy dickwils met straelenden aensicht vele voeten vander aerde verheuen, ghesien is gheweest? Soo sagh hem te Barcelona Isabella Rosella, te Roomen Alexander Petronius, menighweruen Oliuerius Manaraeus, Ludouicus Gonsaluius, en selue den H. Philippus Nerius.

Men soude vry moghen twijfelen, watter van beyde meer te verwonderen staet, of de groote liefde van Ignatius die hy tot de Godtlijcke Maiesteyt, ende 'tgheduerigh aendringhen vande vermeerderinghe sijner glorie droegh; oft wel de Godtlijcke sorghvuldigheyt die daer altoos ouer 'tleuen ende d'eere van Ignatius waeckte.

Ignatius toonde ghenoeghsaem sijne liefde, als hy uytter+herten seyde, dat hy in de keur', oft van te steruen met sekerheyt, oft te leuen op sekere hope van Godts glorie noch te vervoorderen met onsekerheyt sijner saligheyt; de saelighe doodt voor 'tellendigh leuen soude laeten vaeren. 'tIs groote liefde, aen Godt sijn leuen te schencken: maer hoe

veel meerdere, sijn' eeuwighe saeligheydt voor sijn' eere te+pande te stellen? Wederom Godt van sijnen kant, hoe ghetrouwelijck heeft hy toeghesien voor Ignatius, en sijn' eere? Wy sullen voorby gaen hondert gheschiedenissen in sijn leuen ghebeurt, ende alleenlijck een oft twee van verscher daede raecken. Ouer weynighe iaeren, een edelman door blinden haet ghedreuen, seyde dattet al ghedichte versieringhen waeren 'tghene vande heyligheyt+Ignatij gheschreuen was; hy loegh met sijne mirakelen; sprack schandelijck van hem, ende al dat hem aenghingh. Hier op vertoonde sich Ignatius op eenen nacht aen desen spotter, met eenen onuytsprekelijcken glans, ende groot gheselschap van hemelsche gheesten. Ter wijle dese hem eene diep' eerbiedinghe bewesen, soo keerde hy sich tot sijnen lasteraer, en bleef hem wel een vierendeel urs met een lieffelijck ghelaet ende lacchende ooghen sterrighlijcks staen aensien: waer mede den lasteraer als met straelen van liefde doorschoten, ten laetsten opsprongh ende met vele traenen om ghenaedighe straffe riep: O heylighen, ô godtlijcken Ignati, die noch sterffelijck zijnde pleeght oock aen ùwe ghesworene vijanden te vergheuen, spaert my doch nu onsterffelijck ouer mijne vermetelijckheyt. O eeuwighen Godt, wat rasernije heeft my vervoert, om mijne vuyle ende lasterighe tonghe teghen den ghenen te lossen, die uwe hemelsche gheesten soo vereeren? Dat my doch voor eene soete straffe van mijn misdaet ghegunt worde, te moghen den lof-verbreyder van desen Heylighen te worden, wien ick niet en hadde moeten versmaeden.

+Ergher was op hem (die't immers niet en betaemde) eenen sekeren Religieus ghesindt. Desen met gheen' ouervloedigheyt van woordt-blaemen vernoeght, neemt de penne inde handt, en beghint (soo hy meynde) y gheschrift te stellen al het quaedt dat hy teghen Ignatius kon-

de verdencken. Maer soo hem anderwerf en derdemael ghebeurde ghelijck aen Balaam, dat hy in plaetse van scheldinghen niet anders als deught van hem en konde schrijuen; ende dieshaluen nae het scheuren van dry soodanighe lof-schriften, een vierde laeck-schrift met opghesette hertneckigheydt ghingh beghinnen; soo heeft hem Godt by de lasterighe handt ghegrepen, ende eenen dapperen slagh daer mede in sijn aensicht ghegheuen. Waer door heel ontstelt zijnde, veranderde terstondt sijnen haet in liefde tot den Heylighen, ende begonst van stonden aen te verbreyden wat hem ghebeurt was, met soodaenighen lof van Ignatius (die hy van als doen af, en voortaen, niet anders als sijnen Heylighen en noemde) dat hy niet achter en liet van al dat eenighsins tot sijn' eere moght strecken. Betoonende alsoo met der daedt aen alle de wereldt, dat het quaedt is hem te vervloecken, dien Godt gheseghent heeft.

Indien dan de Godtlijcke voorsichtigheyt op dese maniere+den lof van Ignatius uyt de monden van sijne vijanden uytgheperst, ende de selue in vrienden verandert heeft; wat sullen wy nu van sijne kinderen ende dienaeren verwachten? Franciscus Xauerius, die de vrienden Godts tot inden grondt des herten kende, en plagh Ignatium noch leuende niet anders als heyligh te noemen; uyt eerbiedinghe schreef hy aen hem, ende las sijne brieuen al knielende: iae hebbende een' handt-teeckeninghe van sijnen naem elders afghesneden, droegh die gheduerigh ouer hem, in sijn wonder-daedigh crucifix.

Iacobus Eguia vele iaeren ghewesen biecht-vader van Ignatius, badt om hem ten minsten eenen dagh t'ouerleuen, om dat hy van sijne deughden 'tghene hy wist, vrymondelijck ('twelck anders aen hem scherpelijck verbo-

den was) soude moghen spreken. Maer stercker zijn gheweest de ghebeden van Ignatius; die verkreghen hebben dat Eguia dry daghen voor hem ghestoruen is. Petrus Faber den eerst-gheboren soon van Ignatius, om syseluen ende sijnen ondersaeten tot alle soorten van deughden eene spore te gheuen, plagh dit alleen te segghen, Soo doet Ignatius. Iacobus Laines, soo dickwils als hy verstondt datter erghens eenigh gheluck aen de Societeyt ouerkomen was, plagh op den staenden voet te besluyten, Dat heeft dan Ignatius verworuen. Franciscus Borgia nieuw-ghewijden Priester, heeft sijn' eerste Misse in't huys van Loiola willen doen, kussende hondermael die aerde, de welcke Ignatius noch weerlijck zijnde betreden hadde.

+Dit zijn wel ghetuyghenissen van sijne kinderen binnen 'shuyse, die hem best kenden, dan die vande uytheymsche vrienden en zijn niet mindere. Die den eersten biecht-vader van Ignatius nae sijne bekeeringhe was, plagh te segghen:+ Magh dien man leuen, 'tsal eenen stercken pilaer vande heylighe Kercke zijn, eenen naekomelingh van Paulus, een vat van verkiesinghe, tot bekeeringhe van heel de wereldt; ende is inder waerheydt die reyse Prophete gheweest.

Den Cardinael Franciscus Maria de Monte, ende nae hem Ioannes Ciampoli Pauselijcken Secretarius, uyt den mondt en door 'tbevel vanden Paus Gregorius den XV. hebben ghetuyghenisse in volle Consistorie der Cardinalen+ghegheuen, dat de selue Godtlijcke voorsichtigheydt, die hier voortijdts de heylighe Athanasium, Basilium, Nazianzenum, Cyrillum, Hieronymum, Augustinum, Bernardum, Franciscum, Dominicum, ende andere seer vele ghevonden heeft, om die teghen 'tgheweldt der ketterijen te stellen, oock in dese laetste tijden den gheest van Ignatius verweckt heeft, om syseluen ende sijn' Orden tot de bekeeringe der ketteren ende Heydenen gheheelijck te begeuen.

Den Paus Marcellus den II. sprekende vande Societeyt,+ heeft inde teghenwoordigheydt van vele beleden, noyt ghelesen te hebben (al hadde hy veel ghelesen) dat nae de tijden van d'Apostelen iemanden gheiont was, dat aen Ignatius was ghegheuen, te weten, dat hy binnen sijn leuen sien soude soo grooten aenwas van't werck, daer hy als instrument toe ghedient hadde. Den seluen Paus plagh te segghen, dat hy meer steunde op't goedt-duncken van Ignatius alleen, dan op alle de redenen die men daer teghen moght aenwenden

Alsoo Ioannes den III. Coningh van Portugael aen Ludouicus Gonsalus, die nae Roomen ghingh, belast hadde, dat hy nauw-pointigh op alle de trecken van Ignatius aensicht soude letten; soo heeft hy van daer gheandwoordt, dat hy door gheene vierigheydt van ghebedt, oft gheestelijcke lesse, soo tot de Godtlijcke liefde, als door't aensien van Ignatius tronie verweckt en wiert. Inder voegen dat het niet vremt en is, datter vele treffelijcke persoonen nae sijn+beeldt (hoe wel te vergheefs) ghestaen hebben, naedemael sijn' oodmoedigheyt, die sulcks niet en wilde ghedooghen, onderwijle van Godt door mirakel is goedt ghevonden gheweest: want soo den Cardinael Pacieco Ignatium kranck te bedde ligghende was komen besoecken, en teghen ouer hem eenen konstighen schilder hadde ghestelt, om als dieftelijck en in't verholen sijn aensicht te bespien, ende met eene gauwigheydt nae te contrefeyten, wierden de verwe en de ghestalte van sijn wesen gheduerigh soo verandert, dat den schilder beleedt, dat hy die met gheene konste en konde vatten oft achterhaelen.

Wie sal in't kort oock al-loopende konnen raken 'tghene+ vele groote personagien van Ignatius gheseyt hebben? Ioannes den III. Coningh van Portugael, hebbende de tijdinghe ghekreghen vande doodt vanden Paus Iulius den III.

heeft Godt ouer eene sake ghedanckt, dat immers nu de Cardinalen niet sorghvuldigh en behoefden te zijn, ouer het kiesen van eenen nieuwen, daer Ignatius by der handt was. Den Cardinael Gaspar Quiroga Archsbischop van Toledo plagh te vermaenen, dat soo wie een onberoerlijck ende onveranderlijck man wilde sien, sijn oogh-ghemerck op Ignatius moeste nemen, aen wien eyghen was dat hy noch in voorspoedt verijdelt, noch in teghenspoedt verslaghen en wierdt. Den Cardinael Palaeottus seyde dat hy van Godt ghegheuen was, om de slaepende goede manieren heel Christendom door te verwecken. Den Cardinael Ludouicius sluyt sijne lof-reden, die hy ter eeren van Ignatius ghedicht heeft, met desen wensch: Ick wensch en ick bidde alle goede lieden, datse den H. Ignatius, als eenen ghemeynen schat der wereldt, met eene teere deuotie in hun herte willen sluyten, ende tot versekeringhe van hunne saligheydt den seluen voor eenen patroon verkiesen, ende hen onder sijne bescherminghe stellen.+Ioannes Vega, wel eertijdts Gouuerneur van Sicilien, maer doen Ambassadeur vanden Keyser Carolus den V. te Roomen, hebbende de heyligheydt ende vrome daeden Ignatij nauw besien, plagh hem den tijtel te gheuen van eenen kloecken veldt-heere, wiens vendelen inden hemel stonden by die van Dominicus ende Franciscus. Ludouicus de Granada aensagh hem als eenen suyueren spieghel van wijsheydt en alderhande deughden, voor d'ooghen der wereldt van godt ghestelt.

Vele Prelaten by een vergaedert inde Prouinciale Synode van Tarragona in't iaer 1612. hebben al-te-saemen ghestemt, dat Ignatius de laetste vrucht ende gheest van saligheyt is, die de heylighe Kercke in dese bedruckte tijden tot haere bescherminghe ghebaert heeft; eenen Godtlijcken Hercules, om alle monsters der hellen te muyl-banden; eenen Atlas, om de heylighe

Kercke met sijne twee schouderen van gheleertheyt ende godtvruchtigheyt t'ondersetten, den wonderbaeren Enghel van Apocalypsis; en meer dierghelijcke.

Met de stemmen komen oock ouer-een de pennen van+de beste schrijuers deser tijden. Den eenen ghetuyght dat hy gheschapen is tot eenen Capiteyn om Luthers heyrkrachten te verslaen; den anderen noemt hem Eenen Godtlijcken mensch, die door den drift vanden H. Gheest alle sijne dinghen volbraght heeft; den derden, Een voorbeeldt van heyligheydt; den vierden, Den oprechter van't vervallen gebruyck der heyligher Sacramenten; den vijfden, Den voor-vechter vande H. Kercke en vande Pauselijcke maght; den sesten, wat anders. Hier toe hebben al mede aenghespannen de goede ionsten van Godts beste vrienden, die met groot verlanghen nae sijne Canonizatie ghehaeckt hebben eerse gheschiedde, ende nae der handt de selue met groote blijdschap geviert. Den hemel selue en is niet in ghebreck ghebleuen van aen d'aerde in goedt exempel voor te gaen: want verscheyden ghetuyght hebben, datmen ter plaetse, daer het doodt lichaem van Ignatius lagh, den sangh der Enghelen ghehoort, ende lichten als sterren uyt den hemel sien daelen heeft.

Op dese wijse heeft Ignatius heel Christendom ter eener sijde vereert, ende is ter andere wederom van 'tselue, principaelijck te Roomen, vereert gheweest. Doch hy en is't+alleen niet, die met den glans van sijne glorie dese stadt bestraelt heeft; daer hebben noch al vele lichten vande Societeyt, al hoe wel mindere, gheschenen. Om vande ionghste te beghinnen, den eersten die ons ontmoet, is Stanislaus Kostka, in't Rijck van Polen van edelen stamme+ in't iaer 1550. gheboren. Hy en heeft het inde Societeyt niet langh ghemaeckt: want soo hy tusschen de Noui-

tien oft proeuelinghen te Roomen quaelijck een iaer gheleeft hadde, is op Onser Lieue-Vrouwen Hemel-vaert-auendt in't iaer 1568. inden Heere gherust. Hy hadde misschien langher moghen leuen, hadde sijne liefde tot Godt ende sijne soete Moeder (want soo plagh hyse doch te noemen) wat minder gheweest: want men meynt, dat hy van liefde ghestoruen is: iae liefde die soo groot was, dat het dickwils van noode is gheweest, gheduerende noch sijne ghesondtheyt, met koudt waeter sijne borst te verkoelen, op dat sijn herte inden brandt niet en soude versmachten. Wt de liefde groeyde sijne sterckte. Soo hy noch kindt te Ween studerende sieck lagh, heeft hem den duyuel drymael onder de ghedaente van eenen swerten hondt bespronghen; maer drymael heeft hy hem, oock sonder de minste vervaertheyt, met het teecken des cruys veriaeght. Nae sulck een ghevecht, bleef hy met eenen hongher, die hem nae 'tbroodt des leuens ioegh, 'twelck als hem van sijnen huys-meester (die eenen ketter was) gheweyghert wierdt, soo heeft Godt dan d'Engelen ghesonden, die hem, met 'tbystaen vande H. Barbara, het broodt der Enghelen hebben uytghereyckt. Hy wierdt menighweruen vande Moeder Godts met haer lief kindeken besocht, maer noyt met meerder vernoeghen, dan alsse hem een weynigh voor de doodt d'eeuwighe saligh-heyt beloofde.

+Na Stanislaus volght Aloysius Gonzaga, al mede uyt een doorluchtigh gheslacht der Marquisen van Castillion. Soo desen noch een sprakeloos kindeken was, d'eerste woorden die hy begonst te babbelen, waeren schier de soete naemen van Iesvs ende Maria. Van dien tijdt af heeft hy Mariam bemindt, ghelijck sijne moeder; tot haere eere alle Saterdaeghen, oock in sijne teerste iaeren,

ghevast, in't opgaen vande trappen op elck een' Enghelsche groetenisse ghelesen; iae moedts ghenoegh ghehadt, al en was hy maer acht iaeren oudt, om aen haer, ende door haer aen Godt, met belofte sijne maeghdelijcke suyuerheyt op te draeghen. Hy heeft Iesvm ghevolght, als vader en Capiteyn, sluytende eyndelijck onder sijn vendel inde Societeyt te leuen ende te steruen. Dan, soo den Marquis sijnen vader, volghende de wetten der wereldt, dit voor-nemen van sijnen oudtsten soon in alle manieren socht te beletten; heeft den volstandighen ionghelingh, met langh smeecken en bidden, daer by in't heymelijck daghelijcksche lijf-kastijdinghen tot den bloede toe ghebruyckende, nae veel worstelen 'therte van sijnen vader ghewonnen; ende is alsoo met sijnen goeden wille ende seghen inde Societeyt, uyt de wereldt (daer hy noyt vast aen en was) ghekomen. Hy heeft sijn heel leuen sonder vlecke van doodt-sonde ouerghebraght, gheduerende de Religie schier sonder daeghelijcksche. Dus en heeft Gode niet langh ghelieft soodaenighen Enghel onder de menschen te laeten: hy stierf te Roomen in't iaer 1591. het 23. van sijn leuen.

By dese magh Ioannes Berghmans, aen d'andere twee+seer ghelijck, byghevoeght worden. Hy was te Diest in Brabandt gheboren, maer stierf te Roomen in't iaer 1621. sijns ouderdoms 22. nae dat hy derwaerts uyt Neder-landt versonden was, daer hy inde Societeyt te Mechelen was ghegaen. Sijn' onnoosele seeghbaerheydt uytwendigh, sijnen ijuer ende innighen gheest, sijne hemelsche reynigh-heyt, niet alleen van herte, maer oock soodaenighe van lichaem, dat hy niet eens vande sinnelijckheyt inde bloeme der ieught beroert en wierdt, sijne nauw-keurighe onderhoudinghe van alle de reghelen der Societeyt (van de

welcke hy nimmermeer, oock de minste, ouertreden en heeft) maeckte hem soo aensienelijck, dat hy oock vande wijste ende gheestelijckste mannen, noch leuende, voor heyligh ghehouden wierdt.

Dit zijn al ionghe bloemen gheweest (willen wy de iaeren aensien) wel-rieckende in haeren eersten geur: laet ons nu aensien de ghespeende, iae de rijpe vruchten.

+Nae Ignatius hebben vijf Generaelen de heele Societeyt gheregeert, Iacobus Laines een Castillaen, Franciscus Borgia, voor desen Hertoghe van Gandien, Euerardus Mercurianus Neder-lander uyt het Hertoghdom van Lutzemburgh, Claudius Aquauiua Neapolitaen, ende die teghenwoordigh noch leeft Mutius Vitellescus Romeyn. Deses, als noch leuende, deught moeten wy voorby gaen: vande doode maghmen metter waerheyt schrijuen ('twelck al mede op den leuenden past) datse altoos oock voor den minsten schijn van eere, als van eene peste ghevloden hebben.+Iacobus Laines, die sijn verstandt ende gheleerdtheyt in't Concilie van Trenten tot hooghste voldoeninghe van alle de Princen en Prelaeten der H. Kercke ghetoont hadde, liep groot perijckel van Cardinael te worden: soo hadde het den Paulus den IV. nu ghesloten; ende was de sake soo verre ghekomen, dat hy Laines uyt het Profes-huys tot in het Pauselijck paleys hadde doen verhuysen, om aen sijne Heyligheydt in alle saken met raedt ende daet behulpigh te zijn. Maer nu aldaer ghekomen zijnde, heeft soo langh ghesmeeckt, ende soo krachtigh ghebeden, dat hem den Paus 'sanderen-daeghs uyt mede-lijden nae huys liet keeren. Hy heeft by wijlen van syseluen oock schriftelijck ghetuyght, dat hem in dit leuen gheen swaerder kruys, als staet van Gheestelijcke weerdigheyt, en soude konnen opgheleght worden. Dit voornemen is hem wel te passe ghe-

komen, om op eenen anderen tijdt de Pauselijcke weerdigheyt, daer hy mede ghedreyght wierdt, t'ontvlieden?

Franciscus Borgia, aen den welcken de walghe van eere+hadde sporen ghegheuen, om sijne toe-vlucht tot de Societeyt te nemen, die soo weynigh wercks hadde ghemaeckt van Hertoghe te wesen, al was hy oock uyt Coninghs bloedt van Arragon ghesproten; heeft dickwils heel naer gheweest, door het gheduerigh praemen vanden Keyser Carel den V. om eenen Cardinaels hoet t'huys te krijghen. Maer sijne traenen ghemenghelt met die vanden H. Ignatius alsdan noch leuende, hebben voor hem ghelijck een riuiere ghemaeckt, om dat perijckel t'ontvaeren. Hebbende dickmael te vergheefs sijn beste ghedaen, om het Generaelschap oock af te legghen (daer in de voetstappen volghende van sijne twee voorsaeten Ignatius ende Laines) is te Roomen in't iaer 1572. ghestoruen: heel uytghemerghelt, meer door gheduerighen aerbeydt ende lichaemelijcke strenghigheden, dan door ouderdom ghebroken. Ende schoon hy nu de sestigh iaeren passeerde, soo schijnt het noch euen-wel, dat sijne doodt door den laetsten dienst, die hy aen den Pauselijcken Stoel bewees, verrascht is geweest; ter wijle hy doch de sieckte ghehaelt heeft uyt sijne laetste reyse, die hem tot de Coninghen van Spaignen, Vranckrijck ende Portugael (om die teghen den Turck op te wecken) by laste van Pius den V. in't gheselschap vanden Cardinael van Alexandrijen, opgheleght was.

Wy moetender hondert andere voorby seylen, om ouer+de paelen van een kort begrijp niet te loopen: maer eenen Robertus Bellarminus houdt ons noodelijck staende. Hy was te Monte-Pulciano in Italien gheboren; hadde Cardinaelen voor neuen, ende voor oom. den Paus Marcel-

lus den II. Soo dat het voor hem eenen wijsen raedt is gheweest, de Societeyt te kiesen, om daer te schuylen, ende met meerdere sekerheyt syseluen voor d'aenstaende gheestelijcke staeten, ende hoogh-weerdigheden te bevrijden. Maer soo haest als hy door den glans van sijn' ouertreffelijcke schriften heel de wereldt door heeft begonst te schijnen; is van alle kanten ouervallen gheweest van die perijckelen die hy meest vreesde. Hy is't eens ontloopen onder den Paus Sixtus den V. tweemael onder Innocentius den IX. d'eerste reyse door bidden ende schreyen voor de voeten van Innocentius; de tweede, door des selfs doodt. Onder Clemens den VIII. en heeft hy't niet konnen ontworstelen; hy moeste onder 'tbeuel vanden Pauselijcken Stoel buyghen, ende den Cardinaels hoet aenveerden. Sijne droefheyt ende beschaemtheyt was dies te meerder, om dat+Clemens ouer-luydt ghetuyghde, dat hy niemandt inde H. Kercke ghevonden en hadde, die aen Bellarminus in wijsheydt te verghelijcken was. Zijnde nu Cardinael ende Archs-bischop van Capua, is alle sijne schuylende deught en volmaecktheyt in't openbaer ghekomen. Sijn inkomen was voor de behoeftighe, sijn' auctoriteyt voor de verdruckte. Hy en liet niet toe, datmen de mueren van sijn paleys met purpere tapijten soude behanghen, soo langh alsser te Roomen aerme ghevonden wierden, die kleederen van doen hadden. Alle de renten van sijn Archs-bischdom wierden in't cieraet vande kercken, ende onderhoudt van schaemele menschen besteedt; te nauwer noodt quam in sijn keucken datter van doen was. Door dese ende andere deughden is hy vermaert gheworden tot d'uyterste paelen der wereldt, ende lief-ghetal aen alle soorten van menschen gheweest. Hy was in hooghen aensien by de Pausen Gregorius den XIII. Sixtus den V. In-

nocentius den IX. Clemens den VIII. Gregorius den XV. by de Keysers Rudolphus, Matthias, Ferdinandus den II. ende andere Princen van 'tverheuen huys van Oostenrijck: by de Coninghen van Spaignen, Vranckrijck, Polen: by de Hertoghen van Loreynen, Beyeren, Florenzen, Parme: by de heylighe Borromaeus ende Philippus Nerius. Henricus den IV. Coningh van Vranckrijck heeft aenghedronghen, dat Bellarminus inde plaetse van Clemens den VIII. tot Paus gekosen soude worden. Oock vijanden+vande H. Kercke en hebben sijnen lof niet konnen swijgen. Den Coningh van Engelandt en heeft niet alleenlijck geduerigh sijne boecken ghelesen, maer oock openbaerlijck ghetuyghenisse ghegeuen, dat de deught van Bellarminus soo hooghe stondt, datter noch haet, noch nijt aen en konde. Eenen Iode, die als Prince onder de sijne was, ghevraeght+zijnde wat Bellarminus te Roomen dede, heeft gheandwoordt (ghelijckmen verhaelt) Waer't dat doorgaens de Catholijcke, en naementlijck de Princen, leefden als Bellarminus; daer en soude haest in de wereldt niet eenen Iode te vinden zijn. Die van alle menschen soo ghepresen wierdt, viel alleen inde versmaedinghe van syseluen. Het gheduerigh ouerdencken vande verborghen' oordeelen Godts, en d'onsekerheyt van onse saligheyt, dede hem altijdt wandelen als inghekrompen van vreese; ende is hem oorsake gheweest, van dickmael te bidden ende t'eynden eens te verweruen vanden Paus, dat hy in sijn' oude daeghen sich moght nae het Nouitiaet vande Societeyt te Roomen vertrecken, om tusschen de kinderen Godts noch eens, ghelijck een kindt, aende borsten van sijne lieue moeder te gaen ligghen. Alwaer de rekeninghe van sijn heel leuen ouerloopen ende effen ghestelt hebbende (hy hadde licht werck) is binnen korten tijdt gheluckighlijck

inden Heere gherust, oudt wesende 79. iaeren: bynae van heel de stadt van Roomen is sijne begrauenisse, maer meer van Godt selue, door den luyster van menighvuldighe mirakelen, vereert.

Het waere langh werck vele andere alleenlijck te noemen, die te Roomen ende heel Italien door in gheleertheyt ende Religieuse manieren doorluchtigh gheweest zijn. Hoedaenighe waeren Petrus Faber, Alphonsus Salmeron, Martinus Olauius, Hieronymus Natalis, Antonius Posseuinus, Andreas Frusius, Cornelius Vischauaeus, Siluester Landinus, Michaël Metaualle, Iulius Mancinellus, Sectarius Caputius, Simon Bucerius, Fabius de Fabiis, en hondert dierghelijcke. Eenen alleen sal aen Bellarminus gheselschap+houden, en dit Capitel sluyten, Bernardinus Realinus, te Carpi in Italien gheboren, een man van seer vermaerde heyligheyt. Hy heeft de Societeyt eerst inde stadt Lecco ingheleydt; ende 'tschijnt Godts wille gheweest te zijn, dat hy van daer niet vertrecken en soude, noch om leuen noch om steruen. Dickwils hebben hem sijn' Ouerste van daer gheroepen, ende voor hem was eenen winck ghenoegh; maer altijdt is Godt met mirakeleuse middelen tusschen beyde gheschoten. Hy heefter dan gheleeft heele veertigh iaeren, tot hulpe van ontallijcke sielen, van een ieghelijck gheduerigh aenghesien, niet als een mensch, maer als eenen Enghel. Hy isser ouerleden oudt wesende 86. iaeren. Maer en heeft oock door de doodt sijne kinderen niet konnen vergheten: want door d'autoriteyt vanden Bischop ende Magistraten ghekoren wesende tot eeuwighen Patroon vande stadt, en houdt niet op van uyt den hemel met mirakelen te bewijsen, dat sijne kinderen diep in sijne memorie staen, ende aen eene ghetrouwe bescherminghe gheraeckt zijn.


Vorige Volgende