Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu
(1640)–Adriaen Poirters– AuteursrechtvrijHet thienste capitel.
| |
[pagina 356]
| |
en ghingh, dat wierdt schandelijck gheblaemt. Onsen H. Vader ende instelder voor al, den naem vande Societeyt Iesv, ons habijt, onse reghels, onse maniere van handelen, leeren, predicken. Niet en isser, daer niet wat op te smallen en is gheweest. Den naem, wat te trots ende hooveerdigh; 'thabijt, was te ghemackelijck, ende sonder strenghicheyt; de maniere van handelen, politijck, valsch ende bedrieghelijck; de leeringhe, half kettersch; de scholen, de bederffenisse der iongheyt; de sermoonen, oproer van de ghemeynte; iae eene schoone aermoede, daer de huysen soo groot, de kercken soo kostelijck, d'autaeren soo rijckelijck verciert zijn; wonderlijcke soorte van beloften, die heden binden, ende morghen ontdaen worden. In't kort, alles vol bedrogh ende gheveynstheyt onder den deck-mantel van wetenschap ende deught. Ende of het misschien niet al waerachtigh en is, datmen den Iesuiten opleght, immers 'tis al te klaer, datse ghierigh, ghemackelijck, trots ende hooveerdigh zijn. Ga naar margenoot+Dese ende hondert dierghelijcke lasteringhen hoe dickwils zijnse beandwoordt van P. Richeome, Argenta, Gretserus, Contzen, Garassus, Forerus, Schondonchus, Costerus, Scribani ende menighe andere? hoe dickwils van Franciscus Montanus, Montholon, Steuartius, voorvechters der waerheyt? iae hoe dickwils van Coninghen ende Princen selue, van Bischoppen, Cardinaelen ende Pausen, die onse onnooselheyt hebben verweyrt? Indiender nochtans iemandt sich verwonderde, datter sommighe verstandighe mannen somwijlen iet van dese beuselen ghelooft hebben; die moet het voor veel wonderlijcker achten, dat de ghene die alles soo neerstighlijck van buyten en van binnen door-snuffelt hebben, ten tijde van hondert iaeren gheduerende, niet en hebben konnen vinden oft bybren- | |
[pagina 357]
| |
ghen, waer uyt soude blijcken dat de Societeyt sulck eene schaedelijcke secte was, alsse riepen. Dat hy eens aensie hoe de Societeyt nu hondert iaeren langh tusschen haet en liefde, tusschen gunste en ongunste, van verscheyden ghesintheden, ghelijck in een weegh-schael hanghende, van d'eene tot den hemel toe ghepresen, van d'andere veracht en tot in den afgrondt der hellen verdruckt wordende, niet alleen in haer gheheel is blijuen staen, maer oock soo wonderen voort-gangh t'alle kanten ghedaen heeft. En is't niet ghelijck'er van onsen Saligh-maker, al op eenen tijdt, sommighe seyden: Quia bonus est, 'tIs een goedt mensch; andere:Ga naar margenoot+ Non, sed seducit turbas, Neen, t'is eenen verleyder ende bedriegher? Hoe wiltmen't met de menschen maecken? Niet en isser soo heyligh of 'ten wordt ghelastert. 'tEn is van heden, noch van ghisteren niet, datmen verkeerdelijck aende godtvruchtigheyt ende godtsdienstigheyt den naem van dwaese superstitie, aen de Christelijcke ootmoedigheyt dien van kleynhertigheyt, aen de voorsichtigheyt dien van arghlistigheyt, aende bescheydentheyt dien van gheueynstheyt,Ga naar margenoot+ghegeuen heeft. Hoe dickwils heeftmen in't beghinsel van de H. Kercke, de Christene Religie voor eene nieuwe, boose ende schaedelijcke superstitie ghescholden? Wat schande is't dan, dat ons de ketters de selue naemen gheuen? Hoe dickwils ('tzijn de woorden van den gheleerden Tertullianus) hebben sy een Christen mensch alleen om dat hy Christen was, gheacht als plichtigh van alle boosheyt? als vijandt van de Goden, van de Keysers, van de Coninghen, van de goede seden, iae van de gansche natuere? En is't niet al ghelijckmen van de Iesuiten heeft gheroepen? dat sy vijanden Godts waeren, moorders vande Coninghen ende Princen, bederffenisse ende verwoestinghe vande Vniuersiteyten, ouertreders van alle godtlijcke ende wereltlijcke wetten? | |
[pagina 358]
| |
Hebben niet eertijts de Heydenen, om hunnen haet te verschoonen (nae het schrijuen vanden seluen Auteur) denGa naar margenoot+Christenen opgheleght datse oorsake van alle quaedt ende ongheval waeren? Hadde den Tiber aen d'eene sijde met ouerloop schaede ghedaen, aen d'andere de riuiere Nilus sijne vruchtbaere waeteren inghehouden: was daer ergens aerd-beuinghe, hongher, peste, kommer, terstondt riepmen, De Christenen nae de leeuwen, om verscheurt te worden. Heeft het daer niet oock alsoo in dese eerste eeuwe met de Societeyt ghegaen? Was Duytslandt door oorloghe verwoest, was Vranckrijck inde wapenen, hadde Portugael sijnen Coningh verloren, was Transiluanien vanden Keyser ende van het ghelooue afgheweken, waeren de Catholijcken in Enghelandt vervolght; was Schotlandt oft Polen in roer, ons Nederlandt in troubelen; heeftmen niet gheroepen, Iesuiten uyt, als oft wy d'eenighe oorsake van alle dese ellenden gheweest hadden.Ga naar margenoot+'tIs, ghelijck eenen sekeren Schrijuer seydt: 'tZijn de Iesuiten, die de doose van Pandora (daer de Poëten af versieren) hebben open ghedaen, ende de sieckte, oorloghe, peste, dieren-tijdt, alle quaedt inde werelt inghelaeten, oock dry hondert iaeren eerse te vinden waeren. Ende dit meynense, dat onnoodigh is van te doen blijcken, 'tis ghenoegh datmen 't soo seydt. Ghelijck eertijdts den naem van Christen ghenoeghsaem was om alle straffen verdient te hebben, alsoo nu den naem van Iesuit is ghenoegh om voor oorsake van alle quaedt ende straf-weerdigh ghehouden te worden. De Heydenen ghebruyckten den naem van Christen als eene vervloeckinghe: van ghelijcken onse ketters den naem vande Iesuiten. Iae soo verre is desen lust van ons te schelden ghekomen, dat, ghelijckmen eertijts de Christenen voor tooueraers hiel, alsoo oock nu van de Iesuiten gheseydt heeft, datse vande toouerije eene vrije | |
[pagina 359]
| |
konste maeckten, ende de selue aen hunne Nouitien leerden. Kan de boosheyt wel hoogher klimmen? Maer wat valt hier, nae d'exempelen van onsen Saligh-maker,Ga naar margenoot+soo seer te verwonderen? Si patremfamilias Beelzebub vocauerunt, quantò magis domesticos eius? Hebben sy den vader des huys-ghesin Beelzebub gheheeten, hoe veel te meer sijne huys-ghenoten? Den Sone Godts, die opperste wijsheyt, en heeft de valsche beschuldinghe niet moghen ontgaen. Hy hadde aen den Keyser den cijns-pennigh doen betaelen, ende selue oock betaelt; nochtans wordt hy beschuldight als of hy sulcks hadde belet ende verboden. Hy ontliep ende verstack sich alsmen hem Coningh wilde maken; en wordt euen wel ouerstreden dat hy nae het Rijcke ghestaen hadde. Hy was ghekomen om den peys tusschen Godt ende de menschen te middelen; en dies niet teghenstaende, seytmen dat hy oproer verweckte. Hy hadde ontallijcke mirakelen ghedaen, ende vele duyuelen uytgheiaeght; en voor sijnen loon wordt hy voor eenen quaet-doender en tooveraer ghescholden, die met den duyuel omghingh, ende selue vanden boosen vijandt beseten was. Hy leerde met woorden ende wercken alle maetigheyt ende gheschicktheyt; ende en wordt des niet te min voor eenen dronchaert ende suyper ghehouden. Hy dede deught aen een ieghelijck; en met alle sijne weldaedt, wordt hy tusschen twee moordenaers ghecruyst. Hy quam den menschen het eeuwigh leuen gheuen; ende dit al onvermindert, sterft eene seer pijnelijcke en schandelijcke doodt. Wat wonder is't dan dat de Societeyt soo bitterlijck ghehaet, gheblaemt, beloghen en vervolght wordt? Saligh zijt ghy, seyde Christus aen sijne discipelen,Ga naar margenoot+ alsmen v vermaledijdt en vervolght, ende alle quaedt teghen v-lieden seght, lieghende om mijnen wille. Verblijdt v, en ver- | |
[pagina 360]
| |
heught v, want uwen loon is seer groot inde hemelen: want alsoo hebbense de Propheten vervolght die voor v gheweest zijn.Ga naar margenoot+Alsoo hebbense vervolght, ende met de selue scheldinghen beticht, in hunnen tijdt, de Fondateurs van alle d'Ordens, den H. Benedictus, Norbertus, Dominicus, Franciscus, ghelijck uyt den H. Thomas van Aquinen ende Bonauentura breeder by onsen Gretserus te lesen is. Doch om den mondt aen sommighe onghesinde te stoppen, die op het onbehoorlijck ghekraey oock van eenighe Gheestelijckheydt hunne tonghe vry wat t'onbescheydelijck teghen de waerheyt roeren, versegghende datseGa naar margenoot+weten ende niet en weten, om ons met den naem van ghierigheyt, ghemack ende hooveerdigheyt by de ghemeynte te laecken; sal de penne wat ruymer hier in laeten spelen, om dese lasteringhen in't besonder te wederlegghen. 'tGaet om mostaert, en alle de wereldt wilt het doch soo hebben, dat de Iesuiten begheerlijck ende riickGa naar margenoot+zijn, ende euenwel (wie het lief oft leedt zy) zoo bekennense allegader soo wel vijanden als vrienden, dat op hun leuen niet en valt te segghen. Hoe kan dit t'samen staen, daer de begheerlijckheyt, nae 'tsegghen vanden H. Apostel, de wortelGa naar margenoot+ van alle quaedt is? Waer blijft dan d'onderhoudinghe vande belofte van aermoede? Oft kanmen, sonder sonde, met verlaetinghe van sijn eyghen goedt, aenden eenen kant aermoede aen Godt belouen, ende aenden anderen met eenen onbluschelijcken dorst (soomen ons nae gheeft) nae rijckdommen en groote schatten trachten? Voorwaer, die dit met eenen onpartijdighen sin wilt oordeelen, sal bevinden datmen groot onghelijck doet aen soo vele Hertoghen, Princen en Grauen, die nu beiaert zijnde (ick laete staen van ontallijcke dierghelijcke ionghelinghen) de Societeyt verkoren, ende in de selue tot den laetsten toe vol- | |
[pagina 361]
| |
herdt hebben. Zijn dese dan alle mede soo slecht oft verblindt gheweest, datse hunne groote middelen, diese met goede conscientie moghten blijuen besitten, om de liefde Godts verlaetende, den deck-mantel van ons habijt hebben willen tot ghierigheyt mis-bruycken, om eens anders goedt met besaernisse van hunne sielen en perijckel van d'eeuwighe verdoemenisse te begheeren? Doch om naerder aen den grondt van desen achter-klap te komen, waer by blijckt doch dese onse begheerlijckheyt? waer in vertoontse haer? Is't inde onvergolde ghedienstigheyt van Missen, predikatien, lessen, biechten, begraeffenissen, iaerghetijden? voor de welcke d'andere Ordens, oock die professie vande volmaecktste aermoede maken, haer laeten betaelen, ende de Societeyt door verbot van haere Constitutien niet eene mijte en magh ontfanghen. Zijn wy soo begheerlijck, waerom laeten wy dese profijten vaeren, die vry wat veel 'siaers inbrenghen, ende groot onderstandt aen sommighe cloosters doen? Is't inde besondere belofte die de Professen allegaeder doen, van nu noch immermeer te ghedooghen, dat d'aermoede van de Societeyt ruymer soude worden? Waer toe dees belofte, is't dat wy daghelijcks rijcker en rijcker willen zijn? hanghen wy misschien Gode eenen vlasschen baerdt aen, om ons seluen nu en ten eeuwighen daghe al streelende te bedrieghen? 'tIs, seght ghy, in't groot inkomen dat de Collegien hebben, inden costelijcken bouw van kercken en huysen, in't verscheyden cieraet van goudt en siluer-werck, en allerhande stoffe der seluer. Ick soude met een woordt hier op mogen andwoorden, dat ten hooghsten hier uyt ghespeurt magh worden de mildtheyt vande goede herten, die ons sulcks gunnen en gheuen, maer niet onse begheerlijckheyt. Ghelijck oock al mede uyt de testamenten, die onder-tusschen | |
[pagina 362]
| |
aen ons ghemaeckt worden, niet voorders ghesloten en kan worden, dan dat wy vrienden hebben, die onsen noot vrywillighlijck voorkomen. Ga naar margenoot+Dan ick sal dese sake wat nauwer bedieden, om aen een ieder te voldoen. 'tIs waer dat, schoon de Profes-huysen gheen inkomen noch van landen, noch van huysen, noch van renten, noch van eenighe fondatien (hoedaenigh die oock zijn) moghen hebben; de Collegien nochtans de selue metter daet ghenieten. Maer dit en strijdt met de Religieuse aermoede niet, ghelijck de Theologanten weten, voor soo veel daer gheenen eyghendom van besonder ghebruyck en zy; waer van de Societeyt alsoo vry is, niemandt te nae ghesproken, als eenighe Religie inde werelt: noch en kan eenigh naedencken van ghiericheyt gheuen, voor soo veel de middelen binnen de paelen blijuen van de redelijcke noodtdruft, en gheen' ouertollighe sorghe bevonden en wort om de selue te vermeerderen. Of wy hier in faute hebben, dat stelle ick ten vonnisse van alle die ons kennen, ende weten datter niet een Collegie in onse Neder-duytsche Prouincie en is, of het steeckt in groote schulden, noch eenigh huys oft wooninghe dat sijne persoonen sonder voordere belastinghe kan onderhouden. Die verstandt hebben van huys-houden, en weten wat daer tot den kost, kleedinghe, lijnwaet, vier, licht, huysraedt, boecken, kercke, reys-gheldt, gasten, medicijnen, reparatien, &c. voor soo vele persoonen noodigh is, sullen niet konnen gheloouen, dat wy met soo weynigh, als wy onbelast hebben, konnen toekomen. Dan d'aelmoessen, Godt lof, ende de voorsichtigheyt die den al-gemeynen Vader der aermen voor de sijne draeght, vervullen herwaerts en derwaerts onse behoeftigheyt, ende maken dat aen soo vele treffelijcke ende wel-gheboren mannen, het sober en ghewoonlijck | |
[pagina 363]
| |
onderhoudt van de Societeyt niet en ontbreke. Voorder soo magh ick met de waerheyt segghen, datter meer als een clooster in Neder-landt is, 'twelck alleen meerder inkomen heeft voor een ghetal min als van veertigh persoonen, als alle de Collegien ende huysen van onse Prouincie t'samen tot onderhoudt van bouen de acht hondert koppen. Waer toe dan soo gheroepen teghen onse rijckdommen ende begheerlijckheydt, daer wy ouer al in noodt zijn, noch bouen den soberen kost en noodigh onderhoudt iet en versoecken? Voor 'tlaetste, ick gae my hier in uyt, op het segghen vande uytghesondene selfs, onder de welcke soo al sommighe Professen en Recteurs mede zijn, die langh in officien gheweest hebben, ende deshaluen den tijdelijcken staet der huysen en Collegien wel kennen; nochtans niemandt tot noch toe (hoe af-keerigh daer oock eenighe van ons zijn) en is onder hen ghevonden, die de Iesuiten van soodaenighe rijckdommen ende begheerlijckheyt, als hen de wereldt naegheeft, heeft konnen ouertuyghen. Wat den bouw van kercken en huysen belanght, dieGa naar margenoot+van Princen en Republijcken, oft oock aelmoessen der gheloouigher kostelijck opghetimmert en verciert worden; wie kan dien laecken sonder onghelijck te doen aen Godt en aen de goede herten, die hunne middelen t'sijner eere daer toe besteden? Daer zijnder soo vele, die hun goedt, oft in ontucht door dronckenschap en hoererije verteeren, oft inde ijdelheyt der wereldt door pracht van staet en kleedinghe verquisten, oft oock aen ketters en ongodtlijcke erfghenaemen maken; ende al doense quaelijck, en lijden schier van niemandt opsprake; waerom en sullen dan de godtvruchtighe het hunne niet moghen voor de cloosters en godts-huysen, voor de kercken en cieraet der sel- | |
[pagina 364]
| |
uer ghebruycken? Te meer, is't dat sy het aen henseluen spaeren, om aen Godt te gheuen, ende den hemel daer mede te verdienen. VVy hebben hier en daer wel een schoon huys oft kercke, maer niet te verghelijcken by andere oock van biddende Ordens die elders ghebouwt zijn. Die het marberen clooster vande Minder-broeders te Seuillen in Spaignen, ende hunne kercke van Genua in Italien ghesien hebben, sullen segghen dat ons Profes-huys en marbere kercke van Antwerpen al maer vuyligheyt daer by en is. Maer of't schoon waere, dat wy hier in den meesten hoop te bouen ghinghen, wat schatten oft rijckdommen komen ons doch van dese bouwsels? wat gheniet oft ghebruyck hebben wy doch van al dit cieraet? komt daer wel eenen draet sijde van aen onse kleederen, oft eenen beet etens van op onse tafels? is't niet al ten dienste van Godt, aen wie niet te kostelijck en is; en der ghemeynte, die't gherief vande kercken, Sodaliteyten, scholen, spreeck-huysen, en wy in teghen-deel niet anders als de moeyte ende de sorghe en hebben? Ga naar margenoot+Het ander datmen ons met vollen monden opworpt, is het ghemackelijck leuen dat wy leyden. Maer waer is dit doch in gheleghen? Misschien inden legher die wy volghen? daer den seluen hongher en kommer, koude en hitte, reghen en onweer, die de soldaeten lijden, van ons al mede verdraghen wordt. Daer wy soo menighweruen, oft onder den blaeuwen hemel moeten slaepen, oft inde trencheen tusschen duysent perijckelen, met de doot voor d'ooghen, vernachten? daer wy op handen en voeten by de siecke (wat behaelijckheyt oft besmetheyt daer oock onder zy) door 'tmidden van stanck, ghewormte ende andere vuylicheyt, inde baracken kruypen, om de sielen tot d'eeuwigheyt te bereyden? Misschien inde schepen op | |
[pagina 365]
| |
de zee, ende de Coninghlijcke vlote? daer wy onder het grauw vande matroosen, de selue onghevallen van schipbrake en vijandt met hen uytstaen; daerse soo menighmael tot walghens toe nu het stinckende waeter, nu den onsmakelijcken kost moeten besighen; daerse de koordagien voor hun bedde, ende hier eenen ijseren ancker, daer een metaelen gheschut voor hunnen hooft-poluwe ghebruycken. Misschien onder de Heydenen ende Barbaren inde Nieuwe wereldt ende de Indien, daer voor 'tmeeste deel ghebreck is van alles, behaluen van arbeydt ende ellenden? daer bouen de sielen die wy inde wildernissen tusschen de wreede dieren ende mensch-eters gaen soecken, anders niet als venijnighe schichten, mat-koluen, ende brandende staken voor ons te vinden en is; daer wy buyten het soet gheselschap van onse alderliefste broeders, ende het ghemeynsaem leuen, meer schijnen met beesten als met menschen te verkeeren. Indien v dit ghemack en weelde dunckt te wesen, soo stae ick't v toe, dat de Iesuiten ghemackelijck en weeldrigh zijn. Soo neen: seght my dan, bidde ick v, waer in dat hun ghemackelijck leuen bestaet? Is't inden verduldighen aerbeydt vande kinder-scholen, Christelijcke leeringhen, biecht-stoelen, predikatien, studien, met den welcken sy hen voor den tijdt uytmerghelen, ende schier allegaeder hun leuen soo verkorten, datter in gheene Religie min ouderlinghen, als in d'onse ghevonden en worden? Is't inden dienst vande siecke, voor de welcke wy dagh en nacht bereedt zijn? in't besoecken van kerckers en gast-huysen, daer anders niet als swaere locht en vuyligheyt te haelen en is? in't bystaen vande haestighe sieckte, daer soo menigh iongh ende vroom man, die langher verdiende te leuen, sijne siele tot een' offerande van liefde voor sijnen euen-naesten aen Godt opghedrae- | |
[pagina 366]
| |
ghen heeft? Noemt ghy dat ghemack te zijn, soo zijn wy ghemackelijck; dit is ons leuen. Oft meynt ghy misschien, om dat onsen uytwendighen schijn ende habijt gheene besondere strenghigheyt uyt en gheuen, t'onsen huyse gheene penitentien oft lijf-kastijdinghen en gheschieden? Ick verkaere v, meer als ghy meynt, en alsser misschien elders ghedaen worden. Alsoo wel konnender hayre kleederen, ende ijsere ketenen, onder een Priesterlijck kleedt, (hoedaenigh het onse nae d'instellinghe der Pausen is) als onder groue sacken verborghen worden. De kap (soomen spreucks-ghewijse seyt) en maeckt den Monick niet, noch het uytwendigh kleet en gheeft de heyligheyt niet. Christvs en Ioannes sijnen Voorlooper, ghingen dies aengaende eenen verscheyden wegh in; Ioannes en at oft en dronck, ende droegh om sijn lijf een harde kemels huyt; Christvs at en dronck, en was ghewoonlijckerwijse ghekleedt: wie salder nochtans segghen, dat het leuen van Ioannes volmaeckter, als het leuen Christi was? Doch ghenomen het anders waere, en wy droeghen een grouer habijt, wy en aten maer visch oft kruyden, ghelijck eenighe ander Ordens seer heylighlijck (elck eene nae haere maniere van doen) onderhouden, souden wy daer mede de lasterighe tonghen ontgaen? Niet meer als Ioannes oft Christvs die ontgaen en hebben: want vanden eerstenGa naar margenoot+ seyden de Ioden, siende sijn strengh leuen: Hy heeft den duyuel binnen: maer vanden tweeden, die Godt selue was, siende dat hy uytwendighlijck een ghemeyn leuen volghde, derreden wel segghen, Siet den brasser, ende den wijn-suyper, der Publicanen ende der sondaeren vriendt. Ga naar margenoot+Den derden stronckel-steen, dien sy hen seluen verbeelden, om t'onbedachter aende Societeyt te stooten, is haere gemeynde eer-ghierigheyt, trotsheyt en hooveerdije, door | |
[pagina 367]
| |
de welcke men al om seght, datse d'andere t'haeren opsicht mis-acht, ende bouen alle wilt uytsteken. Erger vondt en konde den duyuel niet versieren, om ons haetelijck aen het volck te maken, ende den bandt der liefde, met de welcke alle Ordens onder malckanderen behoorden vereenight te zijn, ganschelijck te scheuren. VVant wat isser doch onverdraeghelijcker, als een trots ghemoedt met eersucht ende laet-dunckenheyt opgheblaesen? Maer hoe verre dit van ons zy, blijckt uyt d'afwendinghe van alle eere, die (gheene Religie te naeghesproken) nerghens met meerder toesicht, als t'onsen huyse, wordt uytghesloten, ende uyt d'ootmoedige diensten, inde welcke wy ons buyten en binnen oeffenen. Waer wordter doch besondere belofte ghedaen, als by ons, van gheene staeten oft Gheestelijcke weerdigheden t'aenveerden? waer wordter nauwer ghelet op de ghene die oock nae de minste digniteyt inde Societeyt staen? den minsten winck oft ghewach daer van ontdeckt, is ghenoeghsaem om ten eeuwighen daghe daer van te vervallen. Waer hebben d'Ouerste min voordeelen ende uytstekelijckheden, als by ons? Waer is de regeringhe soeter en vriendelijcker? Waer meerdere vereeninge van liefde tusschen het hooft ende de lidtmaeten? Waer ootmoedigher diensten? Wilt ghy voorder onse oeffeninghen aensien inde Republijcke? wat hooveerdigheyt isser doch oft inde kinder-scholen en Christelijcke leeringhe, daermen met een heel deel besnotte wichters, altoos besigh is; oft in't besoeck van kerckers en gast-huysen, daer de verworpelinghen vande ghemeynte maer te vinden en zijn, gheleghen? Hier toe sietmen nochtans daghelijcks dat hen oock de kloeckste verstanden, ende hoogh-gheborene Princen, nae datse de pracht vande wereldt met de voeten ghetreden hebben, vernederen. Wie wordt daer | |
[pagina 368]
| |
doch van ons versmaedt? Zijn't d'aerme menschen? waerom besoecken wy die dan soo vlijtigh in hunne sieckten, ende leeren die soo neerstigh, sonder hope van menschelijcken loon, in onse scholen ende Catechismussen? waerom loopen wy uyt op de dorpen en vlecken, om de landts-luyden t'onderwijsen? Zijn't d'andere Ordens, oft de Clergie, oft de Prelaeten, oft de Gheestelijcke oft de wereldtlijcke Ouerheydt? wie van alle en soecken wy niet te voorkomen met eere? van wie spreken wy anders als loffelijck, soo in't heymelijck als in't openbaer? wiens ampten, bedieninghen, oeffeninghen hebben wy laecksghewijse by d'onse vergheleken ende veracht? En of schoon hier oft daer iemandt vande Societeyt (inde welcke alsoo wel menschen als in alle andere vergaderinghen zijn) sich dies aengaende erghens in vergrepen hadde; wie van d'Ouerste heeft het goedt ghevonden? wie niet mispresen, ende nae kondtschap ghesocht te verbeteren? Voorwaer niet en isser, 'twelck aen d'onse hertelijcker beuolen wordt, als van een ieder, wie hy oock zy, Gheestelijck oft wereldtlijck, wel te spreken, waerom ghy oock niet lichtelijck en sult hooren, datter (niet teghenstaende soo vele steken en schimp-redenen, die daer als nu en als dan teghen de Societeyt vanden preeck-stoel vallen) iet versmaedelijcks teghen andere Ordens oft Gheestelijckheyt van d'onse voor den volcke gheseyt sal worden. Het ghetuyghen der conscientie, ende d'al-doorsiende ooghe van Godts voorsichtigheyt, die op sijnen tijdt alles voor den dagh sal brenghen, dient ons tot verweytinghe; iae d'uytkomste van alle dese blaeme betoont ghenoeghsaem d'onschult, als niet alleenlijck wylieden met danck-segghinghe, maer oock onse vijanden met herts-rouwe moeten bekennen, dat de Societeyt, hoe sy meer benijdt, ende met opsprake ver- | |
[pagina 369]
| |
druckt wordt, oock hoogher voor Godt en de wereldt in achtbaerheydt verheuen wordt. Dus om dese materie en capitel te sluyten, en salder voorders niet by voeghen, als die treffelijcke woorden van Henricus den IV. Coningh van Vranckrijck: den welcken, nae dat hy onsen heelen handel ende leuen scherpelijck ondersocht hadde: Mijne Patres, seyde hy, maeckt v maer kenbaer. Niemandt van alle die de Societeyts saken bekent zijn, salder quaelijck af spreken oft vermoeyen. Soo dan en vreest niet, ô kleyne vergaederinghe, noch en beswijckt niet, ô minste Societeyt, die nu hondert iaeren t'alle kanten met blaem ende laster bevochten, 'thoofdt euen-wel bouen houdt, ende onverwonnen dies te dieper uwe wortelen schiet, hoe ghy met meerderen storm en gheweldt vande onghesoute monden bewaeyt wordt. Hebt altoos uwen Capiteyn voor ooghen, die daer seght: Si me persecuti sunt,Ga naar margenoot+& vos persequentur: Is't dat sy my vervolght hebben, soo sullen sy v oock vervolghen. Waerom soude ghy het beter hebben, als hy't ghehadt heeft? Denckt dat den gheleerden Origenes dit voor v gheschreuen heeft: Qui amicitas expetitGa naar margenoot+Iesv, multorum sibi sciat inimicitias tolerandas: licet vltimi meriti sis in Ecclesia, tamen hoc ipso quia ad Iesvm pertines, impugnaberis. Soo wie de vriendtschap Iesv versoeckt, die magh sich vry laeten voorstaen, dat hy veler menschen vijandtschappen sal hebben te draeghen: al zijt ghy oock de minste van verdiensten inde heylighe Kercke, soo sult ghy, alleenlijck om dat ghy Iesvs aengaet, bespronghen en vervolght worden. |
|