Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

[p. 308]

Af-beeldinghe van d'eerste eevwe der Societeyt Iesv.
Het vierde boeck, de liidende Societeyt, oft vanden teghen-spoedt der selver.

Het eerste capitel.
Hoe de Societeyt door Godts ghehengenisse, ende vaderlijcke liefde in teghenspoedt gheoeffent is ghevveest.

⁺Indien't altoos voor Godts beste vrienden gheacht zijn gheweest, welcker deught aenden toet-steen der opvallen ghekeurt zijnde, dies te ghetrouwer is bevonden in liefde, hoese harder wierden aenghetast, en swaerlijcker besocht; soo

+ Godt oeffent altijdt sijne vrienden,

[p. 309]

moghen wy ons wel laeten voorstaen, dat de Societeyt al mede van Godts vrienden is, de welcke (ghelouet moet hy zijn) gheduerende dese eerste eeuwe in't stuck van ouerlast redelijck haer deel ghehadt heeft; en niet te min soo ghetrouwe is ghebleuen in haeren ijuer tot alle ghewesten der werelt te verspreyden, datter sommighe aen twijfelen, welck van twee meerder mirakel zy, datse't heeft konnen houden staen teghen soo vele aenstooten; oft wel, datse binnen soo korten tijdt van iaeren soo wijdt en verre verbreydt is. Dan, dese dinghen gaen t'samen, ghelijck Seneca inden boom bemerckt hoe dien meer bewaeyt⁺wordt, hoe hy vaster staet, dieper sijne wortelen schiet, en wijder sijne tacken t'alle kanten uytspreydt. Die Godt met verloop van tijdt wilt groot maken, die verdruckt hy in't beghin, op datse gheljckelijck met sijnen Soon Iesvs souden aengroeyen, die eerst nae de vernederinghe verheuen is gheweest. Hoe veel te meer dan⁺moeste dit lot op de Societeyt vallen, die hy sijnen naem hadde doen voeren, ten eynde datse van sijne nederigheyt en verheffinghe, door lijden en glorie, ghelijck-maetighljck soude eruen? Immers soo schijn'er, dat onsen fondateur den H. Ignatius dat wonder visioen (waer uyt den naem vande Societeyt Iesv ghesproten is) verstaen heeft, als hy den Sone Godts wel hoorde segghen, dat hy hem te Roomen soude ghenadigh zijn; maer daer en tusschen hem gheladen sagh met een ouergroot cruys op sijne schouderen, tot een teecken dat wy dit al mede moesten draeghen. Hier van quam het, dat hy 'tlijden van laster en opsprake, en alderhande quellinghe, met den heerlijcken naem van Christvs liureye plagh te vereeren, waer mede hy wenschte dat alle de sijne bekleedt moghten worden. Den nieuwen velt-heere nam sijn oogh-ghe-

+ De prouid. c. 4.

+ oock de Societeyt,

[p. 310]

merck⁺op den ouden krijghs-handel dien hy gheploghen hadde, wel wetende datmen de voortocht ende sorghlijcke aenvallen aen gheen' andere en betrouwt, als aen de vroomste mannen ende kloeckste soldaeten. Noyt en beklaeghde hem 'tMacedonisch heyr dat het van sijnen Coningh Alexander ouer al gheleydt wierdt inde meeste slaghen⁺ende perijckelen; noch de dry hondert uytghelesene mannen van Gedeon, om datse onder soo vele duysenden alleen weerdigh ghevonden wierden om teghen de gansche⁺maght der Madianiten te staen. In teghen-deel soo beklaeghde sich Xauerius, en was beladen, als voor een teecken van onghetrouwigheyt aen sijnen Capiteyn Iesvs, soo wanneer hy sich eenen tijdt langh sonder lijden bevondt, achtende dat hy niet en verdiende, vanden seluen in swaere gheleghentheden ghebruyckt te worden.

Hier van en heeft haer de Societeyt, mijns dunckens, in dese eerste eeuwe niet seer te beklaghen. Haeren oppersten leydts-man, wiens naem sy voert, heeft ghetoont dat hyse voor de sijne hiel, als weerdigh om vervolghinghe voor hem te lijden. Doch, dese vervolghinghe wat isse anders⁺gheweest, als het edel saet waer uyt soo schoone ende ouervloedighe vruchten ghesproten zijn? Slaet uwe ooghen rondom op de Societeyt, soo wijdt alsse door de wereldt verspreydt is, ghy sult de prophetije van den H. Ignatius waerachtigh vinden, die sulcks voorseyt heeft: want ghewisselijck d'ondervindinghe wijst het uyt, datse noyt voor desen, oft oock noch heden-sdaeghs, ergens meer toeghenomen heeft, dan daer het lijden ouervloedigher was.⁺Met danckbaerheyt moeten wy't bekennen, dat ons d'opsprake tot noch toe ghedient heeft tot lof, ende 'tverlies tot winste. Die ons meest meynden te beschaedighen, hebben ons gheholpen; ende 'twerck datse meynden om te

+ de kloeckste soldaeten staen voor aen inde perijckelen:

+ Iudic. 7.

+ Dit vvenschte Xauerius:

+ Hierdoor groeyt de Societeyt,

+ dat vvy Gode danck vveten,

[p. 311]

stooten, hebbense vervoordert, iae met al hun schocken eenen vasteren handt ghegheuen. Wie en sal sich ouer de Godtlijcke voorsichtigheyt hier niet verwonderen? gheenen beteren middel en kondese ghebruycken, 'tzy om de Societeyt altoos te bewaeren, ende op haere hoede te houden, 'tzy om de selue te vervoorderen ende te vermenighvuldighen. Door quaede tonghen is sy kenbaerder gheworden; door kerckers ende vier-schaeren is haer onnooselheyt in't openbaer ghekomen; iae door 'tveriaeghen ende bannen selue isse ten deele op andere plaetsen verbreydt, ten deele tot haer oude wooninghe nae der handt noch eens soo vriendelijck en eerlijck (de Godtlijcke voorsichtigh-heyt alles keerende tot ons profijt) wedergheroepen.

Dit is de weldaet, die de Societeyt Iesv met sulck eene⁺vreught ende blijdschap in dit hondertste iaer belijdt, dit is d'oorsake van haer triomphe en Iubilee: dit is 'tghene sy aen de werelt wilt doen blijcken, datse d'opvallen ende d'aenstooten (daer haer de ketters ende andere onbedachte menschen schande af spreken) als sonderlinghe jonsten van Godts handen neemt, ende als eenen sekeren pandt van sijne vaderlijcke liefde acht, iae dat den waerachtighen oorsprongh van haeren wonderlijcken voortgangh ende vermeerderinghe is: op dat alle naekomelinghen, soo langh alsse den naem Iesv sullen voeren, hunne hope meer in teghenspoedt als in voorspoedt leeren stellen.

+ met vreught van ons Iubilee.