Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

[p. 312]

Het tweede capitel.
Hoe den duyuel door het lasteren van den H. Ignatius de Societeyt socht in haer hooft heel te verdrucken, eerse noch bevestight vvas.

⁺Om dese nieuwe vergaederinghe (voor de welcke den boosen vijandt soo schroomde) in haere eerste beghinselen gansch te vernielen, heeft hy haeren instelder den H. Ignatium door laster en blaeme ouer al ghesocht in haet en misachtighe te brenghen: ten eynde hy nu eerloos zijnde, van niemandt ghevolght en soude worden. Soo langh als hy sich te Manresa oft elders in sijne eenigheyt stil hiel, soo wierdt hy van een ieghelijck voor goedt ende heyligh gheacht; maer nauwelijcks hadde hy begonst van't bekeeren der sielen te handelen, en sijnen euen naesten tot de deught te voorderen, of het wasser al in roere, op dat een ieghelijck van hem eenen afkeer soude krijghen. 'tScheen dat hem de lasteringhen volghden al waer hy henen trock.

⁺Te Alcala is hy op korten tijdt drymaels beticht voor ketter, ende ondervraeght als toouenaer, ende eens wel veertigh daghen in den kercker ghehouden. Van daer reysende nae Salamanca, vondt wederom de ghevanghenisse voor hem bereydt, en wordt andermael als ketter in de boeyen gheworpen. Maer soo wel hier, als te voren te Alcala, wordt hy met alle eere ontslaghen, ende voor onnoosel verklaert; hoe wel niet sonder merckelijck naedeel ende verachtinghe van sijn goedt voornemen; alsoo hem wettelijck verboden wierdt binnen den tijdt van vier

+ Troubelen teghen Ignatium,

+ te Alcala, en te Salamanca,

[p. 313]

iaeren niemandt in't gheestelijck t'onderwijsen: 'twelck eene vande redenen was die hem uyt Spaignen dede nae Parijs vertrecken. Maer hy en hadde qualijck hier oock sijnen⁺ijuer te wercke ghestelt om de menschen tot de godtvruchtigheyt te brenghen, of en leedt wederom dierghelijcken opval van alle kanten, te meer om datter dry studenten van goeden huyse door sijne vermaeninghe de wereldt wilden verlaeten. Waer van by den gheestelijcken rechter Matthaeus Ori beschuldight zijnde, ende als een verleyder der ionghheyt ghescholden, soo hy vrywillighlijck ende ongheroepen syseluen vertoonde, is d'opsprake seer lichtelijck als eenen roock verdwenen.

Dit waeren tot noch toe al woorden; maer in't Collegie⁺van S. Barbara, daer hy studeerde, wilde men hem openbaerlijck castijden met eene schandelijcke geesselinghe, die men d'oproerighe studenten plagh aen te doen. Wie en siet hier niet klaerlijck den nijdighen vondt van't helsch serpent? Want hadde dit gheluckt, al sijn credit ende achtbaerheyt by de studenten, hadde voor niet gheweest. Maer Godt heeft het verkeert. In plaetse van castijdinghe vallen hem de meesters te voete, en bidden verghiffenisse, met soodanighe vermeerderinghe sijns goeden roems en naems, dat 'tghene verdocht was om alle de ionghheyt afkeerigh van hem te maken, 'tselue grootelijcks ghedient heeft om die aen te locken, ende vaster hem aen te hechten; als't bleeck in Petrus Faber, Xauerius, en d'andere die naemaels de grondt-steenen van dit bouwsel der Societeyt gheweest zijn.

Doch, dese kalmte en moght niet langh dueren, besonder als den boosen vijandt nu merckte dat Ignatius sijn volck ghingh teghen hem weruen, en allenghskens uyt Pariis te velde nae den strijdt leyden. Daer volghde ter-

+ te Parijs,

+ daerse hem schandelijck vvillen castijden,

[p. 314]

stondt ⁺een nieuw onweer teghen het boecksken van sijne gheestelijcke Exercitien: waer mede 'tselue dies te waerschijnelijcker by d'onbedreuene beticht wierdt van ketterije, hoe alle nieuwe boecken meer duchtens ende achterdenckens gauen om de bedoruene tijden. Hier scheen het datmen hem den appel van sijn' ooghe raeckte: waerom, schoon hy in ander verkort van eere syseluen meer met stil-swijghen ende ghedult, als met gherucht van pleyterije, verweyrde, is hier in niet te vreden gheweest met het goedt ghevoelen datter den rechter af hadde; dan heeft by den seluen aenghedronghen om vonnisse, waer by wettelijck d'oprechtigheyt van sijne leeringhe aen alle de wereldt moghte blijcken. Men soude segghen, dat hy van doen af voorsagh, hoe noodtwendigh hem nae der handt dese ghetuyghenisse te Roomen soude wesen.

⁺Diesghelijcks heeft hy niet langh daer nae te Venetien ghedaen: want soo de leughenachtighe maere hem voor eenen ketter scholdt, die in Spaignen uyt de ghevanghenisse ghebroken in sijn beeldt verbrant, en nu onlanghs uyt Vranckrijck als eenen verleyer der ionghheyt ghebannen was; is hy vrymoedighlijck tot den Apostolijcken Nuntius aenghetreden, en heeft ernstelijck op hem versocht, dat hy hem vande sake soude doen berichten, ende d'uytsprake nae de waerheyt daer van doen, niet om sijn' eyghene eere, maer om die vande mede-ghesellen, die metter tijdt sijn leuen souden willen volghen.

⁺Dit euenwel niet teghenstaende, dat hy te Venetien soo eerlijck van alles ontslaghen was, zijnder andere gheweest, die de selue lasteringhe te Roomen noch eens vernieuwt hebben, sonder twijfel om den laetsten slagh te gheuen, waer aen d'uytroeyinghe oft bevestinghe dan dit gheselschap soude hanghen. Het gheweldt van dit grouw-

+ bevechten het boecksken der Exercitien.

+ te Venetien,

+ te Roomen,

[p. 315]

saem tempeest heeft aen onse voorouders sterckelijck inghebeelt, dat het doen die tijden waeren, van de welcke den Heere Iesvs, hem onder weghe openbaerende aen onsen H. Vader, belooft hadde, dat hy hem te Roomen ghenaedigh ende behulpsaem soude wesen. Den oorsprongh van⁺desen storm was eenen sekeren valschen predikant, wiens woluen-aerdt soo wel niet en hadde konnen schuylen onder het Religieus schaepen-kleedt dat hy droegh, of hy en wierdt van d'onse als Lutheraen ontdeckt. Dit vrongh desen bedrieger bouen maten seer, en dede uyt spijt ende wraeckghiericheyt niet als verdencken, waer mede hy Ignatium met de sijne moghte laken. Dus stroyde hy uyt, dat Ignatius ende sijn mede-ghesellen vol van alle boosheyt soo in Spaignen, als Vranckrijck, iae oock onlanghs te Venetien verwesen, ende de handen der Rechteren ontloopen, te Roomen ghekomen waeren, om onder den deck-mantel van godtvruchticheyt de ionghheyt te bederuen. Dese ende dierghelijcke dinghen met vollen mondt, door sy seluen en die van sijn habijt, ouer al verbreydende, heeft in korten tijdt den H. Ignatium met d'eerste Patres soo versmaedelijck ghemaeckt, datter vele eenen schroom van hen-lieden kreghen, als van ondeughdighe en vluchtighe menschen: welcker ghemeynschap gheschouwt diende, iuyst ghelijck den boosen vijandt konde wenschen. Iae den roep wierdt niet alleen onder het volck in de stadt, maer oock in andere steden ende landen door brieuen ende post-tijdinghen der weder-partije verbreydt, dat Ignatius ende sijne mede-ghesellen waeren van openbaere boosheden ende ketterije plichtigh bevonden, ende ten laetsten te Roomen eens voor al souden betaelen. Maer siet de wondere voorsichtigheyt Godts, ende de sorghe voor d'eere van sijnen Heylighen.

+ door eenen bedeckten Lutheraen,

[p. 316]

Ter goeder ure, alsmen d'uytsprake vande sententie soude gaen doen, waeren te Roomen teghenwoordigh (sonder d'een van d'ander te weten, elck in't besonder om sijn' eyghene saken daer ghekomen zijnde) schier alle de rechters die voor desen elders ouer sijne vonnissen hadden gheseten. Wt Spaignen Ioannes Figueroa, Matthaeus Ori uyt Vranckrijck, van Venetien Gaspar Doctius. Dese dan zijn allegaeder by Godts ghehenghenisse voor de Heeren ghekome, ende hebben de leughenen vanden lasteraer ouertuyght, met grooten lof vande deught ende godtvruchticheyt des Heylighen. Dus heeft den Stadt-houder van Roomen door ghebodt van den Paus openbaere sententie tot ontlastinghe voor sijne onnooselheyt uytghesproken.

Wel anders zijn die lasteraers ghevaeren: eenen vande valsche ghetuyghen wierdt in ballinghschap ghedreuen: den anderen soo hy oock op ketterije bevonden was, ontliep wel in tijdts de doodt, maer niet de schande, van dat hy in sijn contrefeytsel verbrandt wierdt: den derden is tot eeuwighe ghevangenisse verwesen gheweest: den vierden stierf korts daer nae van eene deerelijcke sieckte, met opentlijck beklagh ouer de valscheyt teghen Ignatium bewesen.⁺Ten laetsten, den roer-vinck van al, dien heymelijcken ketter, ende valschen predikant heeft sich ontmomt, en ('twelck wel voor de meeste straffe gherekent magh worden) sijn kappe uytgheschudt, ende soo de reyse nae de Broeders van Geneue (daer doch de vergaederinghe van dit afvalligh ghespuyt is) aenghenomen.

Indien wy nu willen insien, wat de Societeyt hier mede ghewonnen heeft, sullen moeten belijden, dat haer dit tempeest te wenschen was. Doen heeftse eerst haere bevestinghe van den Paus derren eyschen, als nu meester zijnde ouer al het opstel vanden boosen vijandt: de welcke sy

+ die naemaels openbaerlijck afvalt.

[p. 317]

ten laetsten verkreghen heeft, oock door het toedoen van den Cardinael Guidiccionius, diese te voren een iaer langh belet ende verachtert hadde, als breeder in't eerste boeck gheseyt is.