Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

[p. 179]

Het viifde capitel.
Vande verbreydinghe der Societeyt door Africa.

Africa is eertijdts niet min door de Catholijcke⁺ Religie als door de wapenen vermaerdt gheweest. De Heydenen bewoonen de landen omtrent de groote Atlantische ende Ethiopische zee, de Sarasijnen de binne-waerste, ende die nae by Europa gheleghen zijn: Abassien en Egypten, die Christvm kennen, zijn schismatijck. Tot dese volcken te gaen, was alsoo veel als teghen hen d'oorloghe aen te nemen: nergens en vondy vrienden, dan die ghy en maeckte: iae van vele en moght ghy niet meer beleeftheydts verwachten, dan ghy daer selue in en stampte. Doch dit is eyghen aende iaeghers, sy moeten de leghers vande hasen gaen soecken, ende om het wildt te vanghen, hunne holen ende bosschen niet alleen doorsnuffelen, maer oock by wijle bewoonen. Hoe ghelijck waeren aende wilde dieren d'inwoonders van Guinea, aen de welcke de Societeyt de sachtmoedigheyt gheleerdt heeft? Op datter inde gebuerte gheene werck-lieden en souden⁺ ghebreken, heeftse haere wooninghe inde Eylanden van Cabo Verde verkoren. In andere Rijcken van Guinea heeftse van verre landen 'tEuangelie inghebraght, eerder oyt de nae-by gheleghene Sarasijnen met hunnen Alcoraen conden in gheraken. 'tIs ghebeurt datter op eenen tijdt twee maghtighe Coninghen ghedoopt wierden, en vier andere huns ghelijcke het doopsel versochten.

'tLandtschap van Benino en heeft het Euangelie soo⁺ wel niet waer ghenomen: dan de liefde loont haer seluen, en weet oock op eenen onvruchtbaeren acker, ouervloedighen oogst van verdiensten te vinden.

+ De volcken van Africa meest al ongheloovigh.

+ De Societeyt plant haer in Guinea,

+ Benino,

[p. 180]

⁺In Congo en Angola heeftmen verscheydelijc, nae verscheyden ghesteltenisse der Coninghen, nu meer, nu min vruchts ghedaen: teghenwoordighlijck zijnder t'alle canten Collegien als schueren, waer in het Mooren-landt voor den hemelschen acker-man sijn ghewas vergadert.

⁺Wt Monomotapa soude groot profijt gekomen hebben, hadde't maer sijn welvaeren en onse ghediensticheyt connen ghedooghen: wat is't dan te verwonderen, dat, ghelijck het gheene deught en gunt aen sijn inwoonders, het alsoo oock ondanckbaer is gheweest aen Godt, en onbeleeft teghen sijnen Apostel P. Gonsaluus Silueria? Om gheen' andere sake is dit landt meer vermaerdt tot onlof, als om het onnosel bloedt van desen heylighen man die van d'edelste huysen van Portugael was. Nae dat hy inde Indien veel ghearbeydt hadde, is ten laetsten tot de Cafres ghecomen, een rouw en onghesnoeyt volck, dat den menschen meer van wesen uytwendigh, als inwendigh van aerdt ghelijck is. Hy hadde nu den Coningh en dry hondert edelmans soo onderwesen, datse tot het doopsel bequaem waeren ghevonden: maer den Coningh, ghelijck doch de Cafres seer licht van sinnen ende meyneedigh zijn, 'tzy door lichtveerdigheyt, 'tzy door ghiericheyt, oft anderssins, is vande Mahometische uytstrijckers soo verre verleydt, dat hy hem wreedelijck dede vermoorden, van wien hy corts te voren ghedoopt was.

Gheluckigher zijn de landen die bouen Cabo de Buena esperança haer tot de cromte vande Roo-zee bestrecken. Ouer al siet men op de kusten de banieren des Cruys blincken, ende het saedt des gheloofs, 'twelck de Societeyt daer ghesaeyt heeft, in't heet sandt uytspruyten en aengroeyen.

⁺In Mozambico en hebben wy niet alleen wooninghe,

+ Congo, Angola,

+ Monomotapa,

+ Mozambico,

[p. 181]

maer oock scholen: inder voeghen datse nu oock tot de wetenschappen worden bequaem ghevonden, die te voren niet en schenen verstandts ghenoegh te hebben om de manierlijckheyt der menschen te vatten.

In Abassien hadde de Societeyt al mede verscheyden⁺ woonsteden, die als casteelen dienden om die volcken onder de ghehoorsaemheyt vanden Roomschen Paus ende eendraghticheyt der Catholijcke Kercke te houden. Maer dese zijn onlanghs door de meyneedigheyt des Keysers allegader ghestoort. Die euen-wel onvermindert, en salmen d'Abassinen niet laeten te besorghen, de welcke de Societeyt van S. Ignatius tijden af, met soo groote liefde beneerstight heeft.

Dierghelijcke Missien hebben wy vele in Egypten inghestelt,⁺ om de Cophten tot de H. Kercke te brenghen: waer uyt anders gheene vruchten ghesproten en zijn, dan die soodanighen arbeydt voor Christus ghedaen, ende de verduldigheyt der werck-lieden verdient heeft.

Nae Barbarijen is uyt Sicilien ouerghesteken P. Laynes,⁺ uyt Spaignen P. Nunnius, Gonsaluius, en meer andere, die op verscheyden tijden ghevolght zijn, en hebben daer groote vruchten onder de Ioden en Mauritanen ghedaen: welcker ongheloouigheyt dies te meer te beklaghen is, hoese vande Christene Princen min beherdt wordt. Och of dese eens hunne oneenicheyt met een goedt verdragh nederleyden, ende, spaerende 'tChristen bloedt, dat daer wraecke roept teghen malckanderen, t'samender handt de wapenen nae dese Barbarische landen droeghen, daer d'oorloghe, behaluens datse rechtveerdigh waere, dies te bermhertigher soude vallen, hoe het saeligher waere aende vijanden ghewonnen te worden, als te winnen. Derwaerts henen behoordy uwe maght te wenden die lust hebdt van

+ Abaßien,

+ Egypten,

+ Barbarijen.

[p. 182]

krijghen: daer sullen de lauwer-kranssen van uwe victorien vereerdt worden niet alleen met de naemen der landen die ghy onder v ghebiedt brenghen sult, maer oock berijckt met den costelijcken schat van ontallijcke sielen, die ghy Gode en sijn H. Kercke sult onderworpen.