Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

Het achtste capitel.
De Societeyt vvordt vanden Roomschen Stoel gheapprobeert.

Al bemerckten schoon de Patres eene swaere sake te wesen, dat d'Orden van de Societeyt soude beuestight worden, heeft dies niet teghenstaende den H. Ignatius,⁺ op Godt steunende (wiens ghenade hy te Roomen alreede gheproeft hadde) 't formulier vande instellinghe der seluer claer ende bescheydelijck in't cort ghestelt, verwachtende bequaeme gheleghentheyt om dat aenden Paus voor te houden, ende met eenen sijne begheerte aen te dienen. Den Paus Paulus den III. hadde sich by goede gheualle te Tiuoli vertrocken. Hy dan dese bequaemigheyt waernemende, presenteert hem 'tformulier door den Cardinael Contarenus, ootmoedichlijck biddende dat hem ghelieue

+ Ignatius presenteert aenden Paus het formulier van de Societeyt

[p. 68]

'tselue met Apostolische maght ende autoriteyt te beuestighen. Den welcken dat ontfanghende, doet het ouersien door Thomas Badia, die meester was van't H. Paleys, ende naemaels Cardinael wierdt. 't Welck ghedaen zijnde, ende den Paus selue dat neerstelijck aenmerckt hebbende, seyde terstondt, 'tzy door verwonderinghe van't inhoudt, 'tzy door eenighe Godtlijcke inwendigheyt ghedreuen, Den gheest Godts is hier: waerom hy 't godtvruchtigh werck ende voornemen vande Patres seer goet gheuonden ende ghepresen heeft; voeghende daer by, dat hy inden gheest voorsagh dat hunnen aerbeydt in dien tijt seer behulpsaem ende profijtigh aende sielen ende den grooten noodt der H. kercke soude wesen. Dese ghetuyghenisse den elfsten September in't iaer des Heeren 1539. vanden Stadthouder Christi ghegheuen, is quantsuys d'eerste approbatie⁺ gheweest: om de welcke met een Bulle (ghelijck Ignatius op hem versocht hadde) te beuestighen, op dat hy niet en soude schijnen onuersichtelijck met eenen onbescheyden drift in desen sorghelijcken staet der H. Kercke iet te ordonneren) heeft de heele sake aen dry verre-denckende ende nauw-speurighe Cardinaelen belast: onder dese was Bartholomaeus Guidiccionius wel een godtvruchtigh man, ende inde Geestelijcke ende wereldtlijcke Rechten eruaren, maer soo vijandt van alle nieuwe Religien, dat hy oock de menighte der Ordens die doen ter tijdt waeren, niet en conde ghelijden: iae was alreede soo verre door dese sijne vervremtheyt vervoert, dat hy oock eenen boeck gheschreuen hadde van die allegader op vier Ordens te brenghen. Wat soudemen van desen, die meer partije als rechter was, anders verwachten, dat eenen grooten Niet en af-slagh der sake? Men konde hem quaelijck met smeecken en bidden verwillighen dat hy het formulier eens sou-

+ den Paus doet het ondersoecken van dry Cardinaelen .

[p. 69]

de ouersien, ick laete staen, voor goet houden oft vervoorderen. Hy socht d'andere twee, die van selfs luttel tot Ignatius ghesint waeren, tot sijn gheuoelen te trecken, ende maeckte by henlieden soo veel, datse met hem stemmende de heele sake, diemen nu voor sekere ende vast hiel, bycans om verre stieten, ende te niet deden. Maer den moedt ende⁺ 't betrouwen dat Ignatius op Godt hadde, was bouen alle aenstooten: daerom en hiel hy niet op van aen te dringhen door verscheyden brieuen van Princen ende Republicken, ten dien eynde aenden Paus ende Cardinaelen geschreuen. Maer soo dit oock al mede te vergheefs viel, heeft sijne toevlucht tot Godt alleen ghenomen, ende ghetracht ten deele met gheduerighe ghebeden, ten deele oock met lichaemelijcke penitentien de hemelsch jonste ouer sijn voornemen te verdienen: belouende bouen dien, dat hy dry-duysent sacrificien der Misse Gode soude doen opofferen, soo wanneer het sijnen heylighen wille beliefde, dien vande menschen te beweghen. Sijn ghebedt is verhoort gheweest: want vol van betrouwen is hy wederom tot de Commissarissen ghegaen, met groote seeghbaerheyt ende eerbiedinghe de redenen van sijn versoeck voorhoudende aen die't sochten te beletten, Ende siet, ghelijcker noch raedt noch vernuft teghen den Heeren en is, sy veranderen allegader onuerwachtelijck van sin, nemen anderwerf en derde-werf in naeder achtinghe het formulier, doorsien het grondelijck: ende verklaren t'samenderhandt, dat de Societeyt onder 'tghetal vande Religieuse Ordens behoorde gherekent te worden, soo nochtans datter bouen de sestigh niet en souden moghen professien, tot ter tijdt tot datmen sien soude by ondervindinghe, wat dies aengaende aen De H. Kercke 'tnutste ende 'tdienstighste waere. Soo veel Guidiccionius belanght, is't kennelijck,

+ Ignatius dringht aen om de beuestinghe:

[p. 70]

dat hy naederhandt opentlijck bekende, dat, al hoe wel hy gheenssins de menighte der Religieuse Ordens en konde goet-vinden, nochtans aen dese (beweeght door den Gheest Godts, niet en derrede noch en moghte langer wederstaen. Heeft terstondt daerom met sijne mede-plichters begonst soo gunstigh aende Societeyt te wesen, dat⁺ niemant oyt ernstelijcker de selue by den Paus ghevoordert en heeft. Den welcken ouer dese onverwachte veranderinghe der herten verwondert, veroorsaeckt (soo hy het nam) door de rechte handt des Alderhooghsten, mede grootelijcks verblijt zijnde, dat hem dese sake van Guidiccionius selue wierdt aenghepresen; heeft met eene sonderlinghe affectie de Religie der Societeyt, ende den naem, diese verkoren hadde, den seuen-thiensten September in't iaer 1540. op den dagh van sinte Cosmas ende Damianus, volghens het goet-duncken ende wel-behaghen der Cardinaelen, gheapprobeert.

'T scheen datse nu door soodanigh onderstandt eenighsins versekert ende gherust was; soo wanneer daer nieuwe oorloghe is opghestaen, uyt de partije diese teghen de sonden maeckte: hoe wel haer dese vervolginghe tot eere ende lof ghedient heeft: want Paulus den ouer-last vande quaede tonghen siende, ende dat dien maer uyt enckele af-gunstigheyt en quam, heeft te meer sijn herte gheheelijck t'haerwaerts ghekeert, ende behaluens dat hy de Societeyt eerst (soo voorseyt is) onder de Religieuse Ordens hadde aenghenomen, heeft oock dry iaeren daer nae, den 15. Meert. anno 1543. aen Ignatius de maght ghegheuen om de Societeyt te vermeerderen, sonder restrictie van eenigh ghetal der Professen, ende ander-werf met eenen nieuwe Bulle verklaert, datse eene Religieuse Orden vande H. Roomsche Kercke was. Daer-en-bouen in't besonder

+ verkrijghtse van Paulus den III.

[p. 71]

aen dry Bischippen van Cesena, Albenga ende Parenzo beuolen, datse de betichters der Societeyt, oft die haer eenighsins moeyelijck vielen, in alle manieren met ontsagh en straffe soude inden bandt houden. Nae Paulus heeft⁺ Iulius den III. ander-mael de Societeyt beuestight in't iaer 1550. den 21. Iulij, ende 'tghene inde brieuen van sijnen voor-saet moght duyster wesen, oft immers een twijfelachtighe uytlegghinghe veroorsaken, met een wijdt-loopighe Bulle uytgheleght ende nae den sin van Ignatius beduydt. In't jaer 1571. den 7. Iulij heeft Pius den vijfden verklaert dat de Societeyt een Orden vande Mendicanten is, ende onder d'andere biddende Ordens med-ghenote van de selue priuilegien gerekent. Gregorius den XIII. (wiens groote toeghedaenheyt ende ghesintheyt tot de Societeyt blijcken kan uyt de priuilegien, ende den onuerghelijckelijcken lof daer hy de selue mede vereert) heeft in't iaer 1582. den 1. Februarij het instituyt der Societeyt met haere Constitutien ende priuilegien wederom beuestight, ende verklaert dat die waerlijck ende eyghentlijck Religieusen zijn, die de dry simpele beloften inde selue nae't verloop van hun proef-iaeren ghedaen hebben. Heeft insgelijcks met een andere Bulle, in't selue iaer den 25. Mey, goedt-gheuonden ende op een nieuw gheapprobeert, al wat de voorgaende Pausen aende Societeyt ghejont hadden: voorders oock met alle sijn' autoriteyt verboden, dat niemant eenighen opval aen haere instellinge doen en soude: bouen dien seer swaere straffen ghestelt voor de ghene die sijn ghebodt hier in souden ouertreden. Alle welcke penen ende beuestinghe vernieuwt noch eens met eene Bulle, ende leght breeder uyt Gregorius den XIV. in't jaer 1591. den 28 Iunij: al-waer hy sich niet en ontsiet te segghen dat het achter-deel vande Societeyt een nae-deel vande

+ vvordt naemaels vernieut van verscheyden Pausen.

[p. 72]

heele H. Kercke was, ghelijck 'tvoordeel van d'eene mede 'tvoordeel was van d'andere. Heeft oock gheordonneert, dat den naem vande Societeyt Iesv, dien van vele met opsprake ende bittere vijandtschap beuochten wierdt, daer in blijuen, ende ten eeuwighen daghe ghebruyckt soude worden, met uytdruckelijck ghebodt, datmen niet en soude veranderen van alle de dinghen die de nijdigheyt van sommige oproerige geesten, onder den schoonen deckmantel van Godts ijuer, socht te verkrencken. Ten laetsten Paulus den V. in't seste iaer van dese loopende eeuwe den 30. Augusti, heeft insghelijcks de Societeyt met hare priuilegien op een nieuwe beuestight, ende de selue penen, die sijne voorsaeten, tegen haere verstoorders verkondicht. Dese autoriteyt met soo grooten ouer-een-comen in't selue gheuoelen van soo vele Pausen, heeft de Societeyt soo versterckt ende ghewortelt, dat haer nu, Godt lof, gheenen haet oft af-gonstigheyt vande quaet-willighe, sonder verachtinghe vande Pauselijcke, iae oock vande Godtlijkcke Maiesteyt selue, en kan hinderen oft beschadighen.