Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

Het sevenste capitel.
Hoe den H. Franciscus Xauerius den tvveeden pilaer vande Societeyt is.

⁺Indien't gheoorloft is mindere saken met meerder ende ghewightighere te verghelijcken, soo dunckt my dat 't ghene Ignatius en Xauerius in de Societeyt ghedaen hebben, seer ouer-een-comt met het ghene d'Apostelen Petrus ende Paulus inde H. Kercke ghedaen hebben. Petrus was van Christus 'thooft vande H. Kercke ghestelt, Ignatius vande Societeyt. Aen den eenen en aen den anderen is Christus sijn cruys draghende omtrent de stadt Roomen verschenen, met belofte van hen aldaer behulpsaem

+ Ignatius en Xauerius in vele dinghen ghelijck aen Petrus en Paulus.

[p. 65]

ende ghenadigh te wesen. Als Paulus Gode wederspannigh was, heeft hem de kracht Christi op den wegh van Damascus dweegh ende buyghsaem ghemaeckt: als Xauerius teghen den Godtlijcken roep spertelde, is hy door Ignatius ghetemt gheweest. Godt heeft aen Ananias veropenbaert dat hy Paulum tot de bekeeringhe der heydenen gheroepen hadde: insghelijcks heeft hy te kennen ghegheuen aende suster van Xauerius, dat hy hem tot de bekeeringhe vande nieuwe wereldt wilde ghebruycken. De Ioden hebben Paulum willen om hels brenghen, alsoo wilden d'afgodische priesters de Bonzij aen Xauerius oock doen. Paulus is in eene mande langhs de mueren van Damascus afghelaeten, om de handen van sijne vijanden t'ontgaen: Xauerius heeft om de selue reden onder de bremen en tacken vande mosschen gheschuylt, teghen 'tgewelt vande wilde menschen. D'onder-kleederen van Paulus ghenasen de siecke, de roosen-hoeykens van Xauerius deden 'tselue. Paulus verweckte de doode, Xauerius al mede in groot ghetal. Paulus hadde eenen onuersadelijcken dorst van sielen te winnen: aenden ijuer van Xauerius was eene wereldt te kleyn. Paulus was aen den H. Petrus als de⁺ rechte handt in't verbreyden ende beuestighen vande H. Kercke: euen eens was Xauerius aenden H. Ignatius in't optrecken ende volmaken vande Societeyt. want hoe wel Xauerius noyt haere Constitutien ghesien en heeft, nochtans heeft hy in alle manieren van doen, de selue met een ghelijcksaem ouer-een-komen soo wel betroffen, datter maer eenen sin ende gheuoelen in hen beyde en scheen te wesen: als of Xauerius in Indien niet en dede sonder 't bestieren van Ignatius, en wederom Ignatius in Europen niet en berichtede sonder den raedt van Xauerius. Ignatius in Europen begeerde van sijne ondersaeten dat se hem

+ Ignatius en Xauerius komen in alles ouer een.

[p. 66]

rekeninghe souden gheven van hunne conscientie, 'tselue eyschte van de sijne Xauerius in Asien. Ignatius en verhief sich by sijne Religieusen niet als hunnen Ouersten, maer droegh sich ghelijck den minsten van alle, ende vernederde sich als hunner aller dienaer: Xauerius beual aen eenen Paulus, Recteur van't Collegie binnen Goa, dat hy der Christelijcker ootmoedigheyt by sijne ondersaeten wilde indachtigh zijn, ende ter oorsake van sijne Ouerigheyt geenen hooghen moet en wilde voeren, maer veel meer een nederigh herte. Ignatius versochte altoos bescheydelijck onderricht te wesen van de vruchten die sijn volck onder de gheloouighe ende ongheloouighe dede: Xauerius gaf oock ordre aen die hy inden wijngaert des Heeren sondt, datse hem beduydelijck souden ouerschrijuen al watter tot saligheyt der sielen uytgherecht wierdt. Hebben beyde hunnen onderdaenen opgheleght het dagelijcks ondersoeck van conscientie, en bouen al hertelijck beuolen de ghestadigheyt des ghebets. Hebben beyde niet alleen schriftelijck en by ghebodt, maer oock metter daedt en voor-gangh van hun exempel, d'onderwijsighe vande iongheyt, ende namentlijck de Christelijcke leeringhe, ten hooghsten vervoordert. Hebben beyde de ghehoorsaemheyt gheacht als eenen toets-steen, ende ghestelt tot een merck-teecken vande oprechte kinderen der Societeyt. Gheen van beyde en hebben geldt, oft iet anders willen ontfanghen, waer mede, als met arbeydts-loon, onse diensten souden schijnen vergolden te worden. Hebben beyde strengh verbodt aen hunne ondersaeten ghedaen van eenighe Kerckelijcke eere oft digniteyten t'ontfanghen. Ter wijle Ignatius in Europen schrijft aende Prouincialen, dat sy alle wederspannighe ondersaeten souden uyt de Societeyt seynden, is Xauerius besigh in Indien om P. Anto-

[p. 67]

nium Gomez, niet teghen-staende dat hy van de natuere een wel begaeft man, ende dadelijck Recteur van Goa was, om sijne onghehoorsaemheyt uyt te monsteren. In welck accoordt van sinnen en gheuoelen haer oogh-schijnelijck de voorsichtigheyt Godts vertoont heeft: de welcke aen dese twee edele sielen, soo verre vanden anderen gheseten, ghelijck als aen twee zee-compassen die aenden seluen zeyl-steen ghestreken zijn, den seluen gheest der Societeyt soo eenvormigh inghestort heeft, dat, al hoe wel de Constitutien vanden H. Ignatius noyt in Indien hadden ouer-ghevoert gheweest, de Societeyt nochtans aldaer soude int selue doen ende wesen, sonder onderscheyt, blijven staen hebben als in Europen, ter wijle sy in haren Xauerius den H. Ignatium niet en souden ghemist hebben.