Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

Het tvveede capitel.
Hoe de Societeyt Iesv langhe iaeren te voren voorseydt is. Verscheyden historien hier toe dienende.

Gheliick Godt somwijlen met schroomelijcke teeckenen, soo in de locht, als op der aerden, d'aenstaende plaghen ende straffen te kennen gheeft; alsoo doet hy oock menighweruen sijnen toekomenden seghen ende gheluck voorseggen, oft door heylighe persoonen die hy hier toe verlicht, oft wel door eenighe andere figueren ende vertooninghen. Dit blijckt al mede inde Religie van onse⁺ minste Societeyt: van de welcke indien wy gheloouen willen datter eenighe voorboden gheweest zijn onder d'oude ende nieuwe Propheten, sullen gheenssins afwijcken van't ghevoelen der uytleggers ende leeraers. Den H. Prophete⁺ Dauid seght hy niet? sy is kranck ghewoorden, maer ghy hebtse volmaeckt: uwe dieren sullen daer in woonen: Den Hebreuschen⁺ text leest, Uwe compagnie, oft regiment der soldaten sal daer in woonen: door welcke woorden Velasquez leert dat de Societeyt Iesv beteeckent wordt. Den Prophete Isaias noch klaerder: Gaet henen ghy rassche Engelen tot het afghebroken⁺ ende ghescheurdt volck, tot het vervaerlijck volck

+ Verscheyden prophecijen vande Societeyt.

+ Psal. 67. 10. 11.

+ Tom. 1. in Epist. ad Philip. cap. 2. annot. 9.

+ Isai. 18. 2.

[p. 47]

nae het welck gheen ander en is. Welcke prophecije Benzonius, Lummius, Bozius, iae de gheheele werelt bekent in de Societeyt Iesv volbroght te wesen. Den H. Euangelist Ioannes, aen den welcken de toekomende tijden der H. Kercke kenbaer ghemaeckt zijn, stelt in sijne Openbaringhe dese woorden: Ende den vijfsten Engel heeft met het⁺ trompet gheblasen, ende ick hebbe ghesien datter een sterre van den hemel gheuallen was op d'aerde, ende haer is den sleutel van den put des afgrondts ghegheuen. Waer door Thomas Anglicus, Osorius ende Bellarminus bemercken dat claerlijck voorseydt is, dat nae de vier biddende Ordens, beteeckent door de vier voorschreuen Engelen, ten laetsten een' andere soude comen, om haer teghen een nieuw-oprijsende ketterije te stellen. Ende wie isser, oft hy en siet niet dat de sterre uyt den hemel gheuallen, die daer open doet de wijde poorte der hellen, den afgheuallen Luther beteeckent? teghen den welcken den H. Ignatius met sijne Compagnie van Iesvs den strijdt opghenomen, ende het trompet van 't H. Euangelie ghesteken heeft. Den H. Vincentius ende⁺ Ioachimus Abt hebben in hunne tijden 'tselue beuestight, te weten, datter in dese seste eeuwe der H. Kercke een nieuwe Orden van Doctoren onder den naem Iesv soude opstaen: wantse spreken aldus: Datter een nieuwe Orden ende Religie onder den naem Iesv sal komen, die eensdeels Clercken, eensdeels leecke Religieusen sal begrijpen, die in de seste eeuwe ende het eynde der werelt sal uytschijnen: dat dit een Apostolijcke Orden sal wesen, ende op een besondere maniere aen des Paus ghehoorsaemheydt onderworpen: de welcke d'opgheblasene meesters (t' zijn de woorden van de voorghemelde Leeraers) door hare studien soude doen swijghen. Men soude gheen claerdere woorden, oft die beter op de Societeyt passen, connen by-brenghen. Voeren wy niet den naem Iesv? zijn wy gheen

+ Apoc. 9. 1.

+ Tract. de Vitâ spirit. c. 19.

[p. 48]

Orden van Clercken? besluyten wy niet mede Religieuse leecken, die wy tijdelijcke Coadiuteurs noemen? Maer wie van ons soude derren segghen, 'tghene de selue Auteurs verclaren; dat die Orden sonderlingh om de vrijicheyt des gheests, en besondere ionste Godts tot haer, ghepresen sal worden? door volmaecktheydt alle andere te bouen gaen, ende als eenen Beniamin meer dan d'andere van Godt bemint sal worden? dat de Pausen door haer hulpe vrede sullen genieten? dat dit een Orden der Rechtverdighe sal wesen, aen de welcke geiont is't leuen van den Sone des mensch volmaecktelijck naer te volghen, en den laetsten⁺ oogst in de schuere des Heeren te vergaderen? diemen seght datse om de contemplatie op eene wolcke sitten; en dat dit een Orden van volmaeckte mannen wesen sal, die 't leuen Christi ende der Apostelen onderhouden? Dese en dierghelijcke meer dinghen, hoe heerlijck ende loffelijck sy oock zijn, schickt nochtans Benzonius ende andere der Societeyt Iesv toe; wiens voornemen ende sorghe, soo wy hopen, altoos meer sal zijn om soodanighen lof door ouertreffelijcke daeden te verdienen, als door ijdele woorden haer van d'aenghewesene eere vermetelijck te beroemen.

⁺Omtrent vijfthien iaeren eer de Societeyt begonste, is Archangela Panigarola Ouerste gheweest van't Clooster vande H. Martha te Milanen, een vrouw-persoon van soo groote deughden, datse seer dickwils van Godt toekomende dinghen verstondt, ende selue voorseyde; onder andere, soose sorghvuldighlijck badt voor den grooten noodt der H. Kercke, heeft haer Godt te kennen ghegeuen, dat den tijdt naeckte, in den welcken hy soude Apostolijcke Priesters van de Societeyt Iesv tot hulpe van sijne H. Kercke seynden. Nae hare door volghende in't officie Maria Arconata heeft aen alle de Religieusen sekere ghebeden daghelijcks belast, waer mede sy versoecken souden, dat

+ Benzon. ex Ioachimo Abb. c. 10. & 14. in Apoc. & c. 1. in Ierem.

+ Hist. Soc. tom. 2. l. 7. n. 36.

[p. 49]

dien tijdt doch moghte verspoedt worden, en de Godts belofte ghequeten: de welcke sy soo langh onderhouden hebben, tot dat P. Benedictus Palmius met noch eenighe vande Societeyt, door 't versoeck van den H. Carolus Borromaeus, inde stadt van Milanen tot hulpe van sijnen Bischoppelijcken last ghekomen is: wanneer die Religieusen 't selue aen hem verhaelt hebben, ende nae-der-handt met brieuen oock aen den Seer Eerw. Generael der Societeyt P. Claudius Aquauiua bevestight.

Als den H. Franciscus Xauerius sijne studien inde Vniuersiteyt⁺ van Parijs vervolghde, hadde sijnen vader Iassus nu gheschickt, om de groote onkosten, den seluen wederom t' huyswaerts t' ontbieden: 'twelck sijne suster verstaende, die alsdan Overste was in't Convent vande Discalzen heeft door brieven haeren vader ghebeden, dat hy hem sijne studien soude laeten voleynden: want hy van nu af van Godt gheschickt was om apostel van Indien te wesen.

In de stadt van Arnhem is eene treffelijcke weduwe⁺ gheweest met naem Reinolda, seer vermaert om hare heyligheydt. Soo Godt aen dese alle de straffen der oorloghen veropenbaerde, die ouer Duytslandt hongen, ende over ons Neder-landt souden komen, heeft hy haer mede vertoont datter een nieuwe Orden van Religieuse Priesters soude komen, die de H. Kercke teghen de ketterije soude beschermen: 't welck alsse by sekere gheleghentheydt inde teghenwoordicheydt van Petrus Canisius vertelde, ses iaeren voor den aenvangh der Societeyt, seyde sy, dat hy een van die wesen soude.

In de woeste Prouincien van Paraquarien is dese sekere ouerleveringhe ghevonden: dat den H. Apostel Thomas, die in't beghinsel der H. Kercke 't ghelooue aldaer gheplant hadde, voorseydt soude hebben, dat in navolghende

+ Tursell. Vitae S. Xauerij lib. 1. c. 2.

+ Raderus in Vita P. Canisij lib. 1. c. 1.

[p. 50]

tijden tot dese landen Apostolijcke Priesters souden komen,⁺ draghende in hun handt een cruys, die hunne naekomelinghen 't selue ghelooue souden leeren, 't welck hy hen alsdan verkondighde. Dus als d'onse hier van niet wetende, door Gods schickinghe in die landen eerst ghekomen zijn met het cruys in de handt, hebben d'inwoonders eendraghtelijck bekent, dat dit de mannen waeren die den H. Apostel Thomas belooft hadde.

⁺Onder het barbarisch volck van AEthiopien, diemen de Galen noemt, is sommighe iaeren eer de Societeyt daer ghesonden wierdt, eenen ghemeynen roep gheweest, (soo eenighe die bekeert zijn betuyght hebben) datter binnen corten tijdt witte Priesters souden komen, die het landt souden van dolinghen suyveren, ende de waerachtighe wet der saligheydt leeren.

Soo de H. Teresa op eenen tijdt in haer ghebedt opghetrocken was, heeftse ghesien de ghedaente van vele Religieusen der Societeyt Iesv die in de handt schoone witte vendelen droeghen: 'twelck soose met groote vreught⁺ aenschouwde, seyde Christvs tot haer: Of ghy wist Teresa, hoe grooten bijstandt mijne H. Kercke van dese ontfanghen sal! Welck visioen ouer een komt met het ghene de Abt Ioachimus voorsien, ende in sijne schriften achter-ghelaten heeft, tot troost ende verwecksel van een ieghelijck van d'onse, om ghetrouwelijck Christo in sijne Societeyt te dienen.

+ Ann. Paraq. 1626. & 1627.

+ Ann. AEthiop. 1625.

+ Ribera in vita S. Teresiae lib. 4. c. 5.