Af-beeldinghe van d'eerste eeuwe der Societeyt Iesu

[p. 42]

Af-beeldinghe van d'eerste eevwe der Societeyt Iesv.
Het eerste boeck, opgaende Societeyt.

Het eerste capitel.
Om vvat reden vescheyden Religieuse Ordens op verscheyden tijden inde H. Kercke vervveckt zijn, ende namentlijck die vande Societeyt Iesu.

DE groote ooghe van d'alghemeyne voorsichtigheyt Godts, ghelijckse hare sorghe bestreekt tot alle gheschapene dinghen, alsoo neemtse eyghentlijck en in't besonder haer ghemerck op de regeringhe van het schoon bouwsel der H. Kercke. Tot wiens behoudt en weluaren sooder van noode is datse

[p. 43]

op sulcke tijden ende plaetsen onderset worde, daer-se⁺ dreyght te vallen, soo wordt men ghewaer by ondervindinge, datter noyt ghebreck en is van soodanighe steunselen als den noodt soude moghen vereyschen. Onder dese zijn wel altoos de vernaemste gheweest de Religieuse Ordens, die onder het beleydt, al is't van verscheyden instelders ende reghelen, dit eenigh wit nochtans soecken te betreffen, datse, soo waer oft wanneer erghens het Catholijck ghelooue oft de Godtsdienstigheyt comt te beswijcken, de selue oft teghen den val houden staen, oft met eenen nieuwen ijuer wederom oprechten. Eer de Societeyt⁺ opstondt, wasser schier de heele wereldt door soo groote onwetentheydt ende mis-achtinghe van Godlijcke dinghen, oock onder de Gheestelijckheydt (aen wie het toestondt de sielen te bewaeren) datter niet anders uyt volghen en conde als ketterijen en dolinghen: de welcke nu hebbende het veldt ghewonnen met een iammerlijcke nederlaghe van alle de Noordsche landen, heeft Godt ter goeder ure den H. Ignatium verweckt om een nieuwe bende te weruen: door welcker voortgangh en stichtbaeren handel soo in Godts-dienst als in de studien en wetenschappen, niet alleen de schaepen, maer oock de herders selue binnen spoor souden blijuen, oft, in-gheval sy daer uyt gheweken waeren, wederom inkeeren. Dus heeftmen ghesien terstont in't beginsel vande Societeyt, soo waerse haeren voet stelde, eenen nieuwen luyster ouer alle Kerckelijcke diensten comen, de welcke nu niet meer ongheschicktelijck als voren, maer met behoorlijcke seeghbaerheyt ende eer-biedinghe ghedaen wordende, quam den glans voorder tot de leecken toe: die allenghskens het exempel van hunne ouerigheydt navolgheden, ende in plaetse van ontucht de deught met de vreese Godts begonsten te

+ Eerste reden vvaerom de Religien inghestelt vvorden, den onderstandt vande H. Kercke.

+ Florimundus de Orig. het l. 2. c. 18.

[p. 44]

aenveerden: soo datter vele met traenende blijdschap hier van den almoghenden Heere danckten, ende voor ghewis hielen, dat dese nieuwe Religie van Godt tot dien eynde was inghestelt, op datse de Gheestelijcke t'samen ende de weereltsche persoonen van dese bedoruene eeuwe tot hunnen schuldighen plicht soude brenghen.

 ⁺Andere waeren van ghevoelen, dat, ghelijck den Soon Godts in't vercieren van sijne bruydt de H. Kercke vermaeck neemt in hare lustbaere verscheydenheydt van allerhande staeten ende ampten, alsoo door d'instellinghe der Societeyt den Geestelijcken staet met dese nieuwigheyt heeft willen vereeren, datter een Religieuse Orden soude wesen, die noch in kleedinghe, noch in uytwendighe manieren van doen soude ouer-een-comen met eenighe Monicken, ende euen-wel soude zijn een biddende Orden, om de Christelijcke ghemeynte in't besorghen van haere saeligheydt om niet te dienen. Het was eenen beklaeghelijcken tijdt, inden welcken dien heylighen naem van Monicken door d'ouerhandt vande quaede tonghen vry wat versmaedelijck luydde, ende dies-haluen soo ghevoegelijck niet en scheen te zijn om met beual inde herten vande ketters ende sondaeren te vloeyen. Daerom achtender vele, dat de Societeyt tot dese gheleghentheyt van Godt bewaert was, om sonder na-dencken van dierghelijcken naem ende professie, met meerder ontsagh ende vrijigheydt soo wel de sonden, als de dwalinghen aen te tasten. Soo veel isser af, dat, ghelijck menighe Religieusen in gheen Orden en souden ghegaen hebben, hadde'r niet gheweest, de welcke sy metter daet hebben verkosen: alsoo menigh man inde Societeyt ghecomen is, die, sonder dat dese inghestelt waere, noch inual noch ghedachten en soude ghehadt hebben van Gode in eenighe Religie te dienen.

+ Tvveede reden: verscheydenheydt van vele staeten.

[p. 45]

Den meesten hoop gaf voor reden van onse instellinghe⁺ het nieuw ghewelt der ketterijen, van de welcke de H. Kercke door d'afvallicheydt van Luther ende meer anders sijns ghelijcke sterckelijck beuochten wierdt: want alsoo pleegh de soete beschickinghe ende wakende voorsichticheydt Godts teghen nieuwe ghebroetsels van Satan nieuwe leghers te beschrijuen, ende die onder 't beleydt van kloecke leyds-mannen onder d'ooghen van sijne vijanden te stellen, om den schilt aen de selue te bieden. Soo heeftse den H. Augustinum met de sijne in't velt ghestelt, min noch meer als eenen Paulum, om dat hy de Manïcheen (waer uyt hy ghesproten was) ende de Pelagianen soude verwinnen: op de selue maniere heeftse in verscheyden tijden verweckt nu den H. Athanasium teghen d'Arianen, nu den H. Cyrillum teghen de Nestorianen, nu den H. Hieronymum teghen Iouinianus, Heluidius en Vigilantius; nu den H. Norbertum teghen Tanchelinus, nu de HH. Dominicum en Franciscum met hun uytghelesen volck teghen d'Albigoisen. Wat soudese min doen in onse tijden, als Luther, Caluin, Menno, Zuinglius, Bucereus, en al dat helsch ghespuys ghewapent met ontucht ende ongodtlijckheydt onder den schijn van Godts louter woordt (datse nochtans ouer al vervalschten) het hooft ende de leeringhen vande H. Kercke quamen bespringhen? Hoe wel daer gheen ghebreck en was van verscheyden Prelaeten, Religieusen, ende andere gheleerde, achtbaere, godtvruchtighe mannen, die hen souden wederstaen: euen wel, om dat de duyuel niet en soude schijnen meer maghts te hebben in sijne kinderen om de H. Kercke te bevechten, als de Godtlijcke wijsheyt in hare dienaers om die te beschermen; heeft teghen nieuwe vijanden eenen nieuwen legher ghemaeckt, ende dien on-

+ Derde reden: vvederstant der ketteren.

[p. 46]

der het beleydt vanden H. Ignatius in't velt ghebroght, ghevende aen den seluen, ghelijck aen eene Compagnie-Colonelle, den naem van sijne bende, oft Societeyt Iesv, op dat se noyt vergheten en soude de sonderlijcke verbintenisse diese heeft, om onder sulcken hooft (als den Sone Godts is) kloeckelijck ouer al te strijden, ende sijne maniere van leuen nae vermoghen op het naeste ende volmaeckste nae te volghen.