Geschiedenis van België. Deel 2

Van het begin der XIVe eeuw tot den dood van Karel den Stoute

[p. 155]

Tweede boek
De vereeniging der Nederlanden

[p. 157]

[Inleiding]

Nauwelijks hebben de verschillende vorstendommen der Nederlanden hunne volle politieke zelfstandigheid bereikt, of zij komen, door eene plotselinge vervorming, onder de macht van eene zelfde dynastie, om, vereenigd in een stevigen monarchalen bond, tusschen Duitschland en Frankrijk dien tusschenstaat te vormen, die hedendaags nog op de kaart van Europa door België en Nederland vertegenwoordigd is. Met den aanvang van het Bourgondisch tijdvak, eindigt het eerste deel hunner geschiedenis en begint een nieuw tijdvak. De velerhande staatsregelingen maken plaats voor eenheid van heerscher en van regeering; aldus verlaten die vorstendommen de middeleeuwen om het nieuwere tijdvak in te treden.

Doch hoe snel die groote verandering ook gebeurde, toch verrast zij den geschiedkundige niet. Zij verschijnt hem, inderdaad, als het natuurlijk eindpunt eener eeuwenlange ontwikkeling. Een dag moest komen, waarop Vlaanderen en Lotharingen zich zouden vereenigen in dat middelgewest, dat zij tusschen de Romaansche en de Germaansche volkeren innemen. Rassenonderscheid kon geen hinderpaal tot eenheid wezen in gewesten, waar Vlamingen en Walen volgens dezelfde politieke en godsdienstige grondslagen naast elkander leefden, aan denzelfden beschavenden invloed onderworpen waren, met dezelfde economische bedrijvigheid bezield waren, aan hetzelfde recht deel hadden en gelijkaardige staatsinstellingen bezaten. Sedert het Frankisch tijdvak was de taalgrens nooit met eene Staatsgrens samengevallen en had geen van beide menschengroepen, die door die grens gescheiden waren, ooit getracht de andere op politiek of economisch gebied te onderwerpen.

Ongetwijfeld hebben die volkeren, die te gelijk zoo zeer en zoo weinig op elkander geleken, nimmer, door een beredeneerden toenaderingszin, van zelven aan zulke vereeniging gedacht, maar

[p. 158]

toch dient er op gewezen, hoe gewillig zij zich schikken naar de omstandigheden, die hen bij elkander moeten brengen. Limburg verzet zich niet, in de XIII^e eeuw, tegen zijne inlijving bij Brabant; in de volgende eeuw wordt het graafschap Loon even gemakkelijk bij het bisdom Luik gevoegd; de overgang van Holland en Zeeland, in 1299, op het huis van Avesnes geschiedt op de vreedzaamste wijze. Want de streving, die de vorsten tot grondgebiedsvergrooting drijft, werkt de belangen der bevolking in de hand. De staatkundige gemeenschap, die zij tusschen de verschillende vorstendommen tot stand brengt, is niet alleen een waarborg van veiligheid, doch ook eene bron van kostbare voordeelen, omdat zij de economische betrekkingen bevordert. Het toeval der erfenissen en het uitsterven van vorstenhuizen bewerken dus vroegtijdig eene samentrekking, door het toedoen der locale dynastieën, die overal door de bevolking goed bejegend wordt.

Het was den hertogen van Bourgondië voorbehouden, in de eerste helft der XV^e eeuw, het lang vóór hen begonnen werk van vereeniging te voltooien. Wel is waar, werden zij door de politieke omstandigheden geholpen. Frankrijk, dat door den Honderdjarigen Oorlog uitgeput was, noch Duitschland, waar het monarchaal gezag alle macht en alle aanzien verloren had, konden zich tegen de verwezenlijking hunner plannen verzetten. Toch mag men hun buitengewoon geluk niet enkel aan bloot toeval wijten. Alleen de duurzaamheid van den nieuwen Staat, dien zij gesticht hebben, getuigt dat hij op stevige grondslagen gevestigd is, dat hij geenszins het broos en kunstmatig gevolg van gelukkige omstandigheden is. In der waarheid hebben de hertogen van Bourgondië de Nederlanden voortgedreven naar hunne lotsbestemming. De staatkunde van hun huis werd door de openbare meening begunstigd. Nergens, behalve in het bisdom Luik en in het graafschap Gelder, was de bevolking geneigd tot verzet. Meer nog! Hoewel soms de hertogen slechts zeer betwistbare rechten kunnen doen gelden, of tegenover mededingers staan, verklaren de bewoners zich toch in hun voordeel. De overgang van Brabant aan Philips den Goede, zonder welken de taak der hertogen van Bourgondië onvoltooid moest

[p. 159]

blijven en die terzelfder tijd de laatste banden brak, die de Nederlanden aan het Duitsche Rijk hechtten, geschiedde met de uitdrukkelijke toestemming der Brabantsche Staten. Het huis van Bourgondië werkte dus niet alleen in zijn eigen voordeel, toen het de vereeniging der Nederlanden bespoedigde en de door de Schelde gescheiden Fransche en Duitsche leenen in een zelfden Statenbond bijeenbracht, en de sedert lang voor eenen als anderen bestemde onafhankelijkheid bezegelde. Zijn belang heeft zich met dat van het land versmolten; Justus Lipsius gaf Philips den Goede dus terecht den titel van conditor Belgii. Eene zonderbare spotternij der geschiedenis heeft gewild, dat de Nederlanden juist door een Fransch huis voor immer van Frankrijk gescheurd werden. In dien zin kan men aannemen, dat de hertogen het werk van de strijders van Kortrijk voortzetten. Dank zij hunne bemoeiing, is de Schelde nu geene staatkundige grens meer; de laatste sporen van het verdrag van Verdun verdwijnen, en de streek tusschen Maas en Noordzee maakt nu maar één enkel land meer uit.