Face au mur

Ellende

Er is een blinde in de ‘préau’ gekomen. Een jonge Waal die aan de arm van een andere jonge man rondstapt. Zijn dode ogen zijn naar boven gericht; eigenaardig hoe blinden het hoofd opgericht houden alsof plots de genade van het licht voor hen verschijnen zal.

Deze blinde jonge man is mager; zijn voeten gaan in de gewoonte van de onzekerheid. Hij werd blind toen hij zeventien jaar was; toen werd bij een overval zijn gezichtszenuw vernield. Zijn vader ging in Duitse politiedienst om de daders te vatten. Hij werd na de oorlog gefusilleerd; zijn blinde zoon kreeg vijftien jaar.

Hij zit sedert jaren in de cel. Hij heeft nooit een cel gezien.

[p. 162]

Hij weet alleen of het er warm of koud is en kent de reuk van de potten en van het eten. Hij heeft als gezelschap het zwijgen of babbelen van zijn celgenoten. Men heeft hem nog niets geleerd om de tijd door te brengen of zijn handen en zijn geest bezig te houden. Hij kan niet lezen in de boeken in Braille-schrift die door andere gevangenen in de cel worden gemaakt. Het is een zenuwslopend werk dat zij vrijwillig hebben aanvaard. Binnen deze muren wordt zoveel voortgebracht aan Braille-schrift als in de rest van het land. Voor een blinde student daar buiten wordt zelfs een Griekse spraakkunst in de dikke carton geprikt.

De blinde jonge man stapt door de ‘préau’ in de zuivere lucht. Er is niets op zijn gelaat te lezen; dat is als een dood water.

En achter hem gaat een andere jonge man met een handkruk. Hij heeft een been verloren, ginds ver in Rusland. Hij is opgeruimd, hij bezit de onvervangbare kracht van de jeugd. ‘Wij zullen hier wel eens uit komen’ zegt hij. Hij loopt in de ronde met onze ‘fatiek’ Jan, een Limburger. Jan heeft in de Septemberdagen zijn deel meegekregen: hij werd zo geslagen dat zijn moeder hem niet herkende; men verbrandde zijn vingertoppen met sigaretten en lucifers en liet hem dan met bakstenen in de handen, met de armen omhoog staan. Dan kwamen Amerikanen, geurend naar whisky, en boksten hem van de ene naar de andere tot hij bewusteloos neerviel. Als vertroosting werd in de mis een herderlijke brief voorgelezen dat de bevrijding een geschenk van de hemel was.

Ik weet niet welk houvast deze jongens in hun verdere leven zullen meedragen. Zullen zij hier terugkomen bij de mannen van het gemeen recht als de nood en het misprijzen voor de wet der mensen hen tot diefstal heeft gedreven? Voor velen ligt het beslissende deel van hun leven tussen de Russische steppe en de Oder. Is dat een droom geweest die het leven kan vullen? Een avontuur dat begon met de harde drillen van een Duits instructeur en eindigde in de cel. Wat blijft daar van over?

Zij wandelen door de ‘préau’. Straks wordt de deur van de

[p. 163]

cel op hun rug dichtgeslagen.

Tot morgen, en dan weer iedere dag, tot binnen drie, vier, vijf jaar. Want hier tellen niet de dagen, maar de jaren.