Face au mur

Geloven?

Waarom geloven wij eigenlijk nog? Ik spreek niet van de gewoonte die velen onder ons naar de zondagsmis doet gaan. Ik spreek over het geloof in de mens en in al die dingen waarvoor ze ons als kind eerbied en vrees hebben ingejaagd en dat vertegenwoordigd was door de sjerp van de burgemeester, de vanen van een processie, de handdruk van een minister en de toga van een magistraat. Voor dat alles is in ons geen eerbied overgebleven. Wij geloven niet meer in de mens met een M.

Maar is het geloof in de mens niet de grond van alle geloof? Wij geloven nog in onze kameraden en staan wantrouwig tegenover degenen die buiten zijn. Wij geloven in de ellende die over ons is gekomen, wij geloven niet meer in christelijke barmhartigheid want het hart van de gelovigen is even hard als dat van hen die de godsdienst in hun

[p. 161]

leven hebben vervangen door de cultus van het een of ander etiket.

Wonden genezen en ook deze wonde zal genezen. Maar zij zal steeds een litteken nalaten. Bij velen zal ze verkankeren. Zij is te diep ingevreten. Is het een kenteken van minderwaardigheid als men blijvend in zich het bewustzijn draagt van de minderwaardigheid der mensen? Ik geloof het niet. Het is een nieuwe soort vrijheid, een zich los voelen van vele banden die uw leven aan dat van anderen ondergeschikt maakte. Een pijnlijk bewustzijn dat men verkeerd heeft bemind, en zich op zichzelf terugtrekt om de weinige waarden van het leven in zich op te sluiten.

Voor wie zijn leven kan afsluiten met het experiment is het niet zo erg: hij kan verwijlen in het rijk der herinnering en zich wijden aan de vreugden der aarde en des geestes die hem steeds geboden worden. Maar de duizenden jonge mannen die met een edel hart voor het offer van hun leven zijn opgetrokken worden zonder houvast gelaten. Naar welke wederopvoeder kunnen zij opkijken om er de menselijke kwaliteiten van goedheid, gerechtigheid en barmhartigheid te ontdekken?