Face au mur

[p. 13]

1. Gevangenis Dendermonde

En ik keerde mij tot iets anders en zag onder de zon, dat de loopprijs niet is voor de snellen noch de overwinning voor de dapperen, noch voor de geleerden het brood, noch rijkdom voor de verstandigen, noch gunst voor de kunstenaars, maar dat alles van tijd en toeval afhangt.
Prediker IX-V,-II/12.

De cel

Als ge zo een tijdje heen en weer loopt, acht pasjes, acht pasjes, acht pasjes, wordt ge suf. Een cel is er trouwens op berekend om u suf te maken. En het moet zijn dat zij aan de verwachtingen beantwoordt, want in elke gevangenis vindt ge dezelfde cel terug. Wat vuiler, wat gevlekter, met wat meer verwensingen of kreten van erotische verwachting op deur of wand. Maar overal vindt ge dit model van grafkelder, naakt, grijs.

Wie zoiets heeft uitgevonden, moest veel slechter zijn dan de meeste moordenaars die hier in de loop van vele jaren in gezelschap hebben geleefd van de nachtpotten en het troebele licht van het venster. De muren moeten naakt zijn, -en dat zijn zij. Het enige waarop het oog rusten kan is ‘De Ziekten des Dronkaards’, een waarschuwing tegen de gevolgen der dronkenschap voor mannen die misschien van hun levensdagen nooit meer tegenover een borrelfles zullen zitten. Ook een kruisbeeld hangt boven de lamp die naakt en flauw in de winteravond de stilte groter maakt. Een houten kruisje met een koperen Christusbeeld. Misschien is dat bedoeld als de laatste band tussen hen die

[p. 14]

veroordelen en hen die veroordeeld zijn. Het beeldje is zeer gehavend; het staat dichter bij ons dan bij hen die het hier ophingen.

Alles is grijs in een cel; de ene muur loopt in de andere over in ongebroken grauwheid. Het vermoeit de ogen en de geest. En als ge de blik afwendt naar het venster, staan tussen u en het licht schijven gegolfd glas tussen ijzeren staven, vóór ijzeren staven. Bij gewoon glas zoudt ge wolken zien, de kleur van de lucht, een vogel soms. Dit gegolfd glas misvormt ieder wolkje en geeft aan alles wat er door schijnt de uiteenvloeiende indruk die een bijziende opdoet als hij, op ongunstige afstand, een boek onder de ogen krijgt. Het doel van de cel is de mens te vernietigen.

En ge weet ook, ge voelt het meer dan gij het ziet, dat er een kijkgaatje is in de deur, een glazen oog van de grootte van een vijffrankstuk van vóór 1914. Aanhoudend wordt het klepje opgelicht: ge voelt u als een dier dat tot in zijn kooi wordt bespied. En onder dat spioneer-oog is het vierkante gat dat met een klep wordt gesloten. Daar krijgt ge uw eten door -als een dier. Het klapt dicht en gij zijt weer alleen met de grauwe wanden, het gegolfd vensterglas, de nachtpotten, de ‘Ziekten des Dronkaards’ en het verhakkelde Christusbeeld.