Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

X. Hoofdtstuk.
Van de Vierschaar der Inquisitie en de Voorrechten der Beampten van de Heilige Bediening; getrokken uit een Reisbeschryving van Spanje, te Parys in 't jaar 1669. gedrukt.

⁺ Tien Rechtbanken van de Inquisitie zyn 'er in Spanje, als een te Toledo, een te Grenade, een te Sevilje, een te Cordua, een te Murcia, een te Cuenza, een te Lo Grono, een te Lerena, en een te Valladolid; en waarvan de Opper-Vierschaar te Madrid is. Mariana zegt L. 24. C. 17. dat de oprechting van de zelven, toen, zeer onbeschaaft, en zelfs aan eenige onrechtvaerdig scheen; D. Fernand del Pulgar, een schryver van dien tydt, bewyst in zyne Doorluchtige mannen, dat de misdaaden, waarvan de Inquisitie het recht van onderzoek toegeëigent was, zich tot de Doodstraf niet mogt uitstrekken: maar alzoo het meerendeel der Spanjaarden geen glimp van geleertheit hebben, noch van de belezendheit der H: Schrift en Oudvaderen, en by gevolg van geen waar geloof noch innerlyke Godtvruchtigheit verzien zyn: maar alleen van een krachteloos en huichelaars geloof, 't welk zy niet dan door de Kerkplichtigheden doen bestaan, en in een uitwendigen Dienst, waaraan hunne inbeeldingen en ongeregelde driften verknocht zyn. De vrees voor de Inquisitie, ontroovende hun de middelen van zich in den grondt van hunnen Godtsdienst te oeffenen, is hun noodzaakelyk geworden om hen tegen hunne driften te beteugelen: en wanneer men hun nu vryheit gaf van te onderzoeken, zouden ze echter de Mauritanen gelyk worden, die Christenen worden zoo dikmaals als zy gevangenen zyn, en zich wederom Mahometanen verklaaren, zoodraa zy zich ontslagen en in vryheit zien; Namentlyk dat zy niet weeten waarom zy Christenen zyn, alzoo min als de Mauritanen waarom zy Mahomet volgen; en van dit Volk is 't dat men zeggen kan, datze geen Katholyken zyn, dan doordien het hunne Moeders of hunne Voedsters en Minnen zyn geweest.

⁺ De Voorzitter van de Inquisitie word algemeen Inquisidor genoemt, en de Raden Inquisidores geheeten. En alzoo zy niets anders te doen hebben dan des Volks quaad Gedrag en Leering na te speuren, en dat een ieder niet liever doet dan zich in zyn Ampt te doen gelden, hebben ze overal hunne Verspieders. Indien zy de Vreemdelingen verschoonen, oeffenen zy daar en tegen een wreede vervolging tegen den eigen Landaart; en de middelen waarvan zy zich dienen, zoo wel als de manier van een Geding tegen den beschuldigen aan te stellen, zyn t'eenemaal niet alleen tegenstrydig met de gewoone rechtsplegingen die men in alle welgeregelde Staten oeffent: maar met de natuurlyke betamelykheit en Goddelyke en Menschelyke Wetten. Op de berichten die men tegen een man of vrouw inbrengt (want vermoedelyk is 't dat men 'er niet al te los mede te werk gaat, maar dat men vooraf van de zaak verzekert is) neemt men deeze man of vrouw gevangen, en in stede daar men alle soort van misdaadt de gevangenen voorhoudt, waarover hy beschuldigt word, en dat men nooit een mensch alleen gelooft die beschuldigt: handelt men hier het tegendeel en men verwacht dat hy verklaart, waarover hy schuldig is. Indien hy zich verhoort wordende niet beschuldigt zend men hem altoos weder naar de Gevankenis te rug, en somtyds gebeurt het dat men hem aan de plei brengt en met de doodt straft.

Alzoo dikmaals de getuigen die een man beschuldigen, door een haat en byzondere vyandschap daar toe bewoogen worden, en vermits die den beschuldigden verwerpen kan, indien hem zynen naam bekent wierde, zoo draagt men zorg van hem nooit te noemen, noch met de getuigen te vergelyken. Dus word dan een man gevangen genomen, beschuldigt, aan de plei gebragt, gedoemt, en verbrandt, zonder zich te mogen verdeedigen.

Deeze strengheit gaat zelfs tot de kinderen over, die de straf van 't ongebonden leven of de vermeende misdaadt van hunne ouders draagen; want men verklaart hunne roerende en onroerende goederen verbeurt, die men ten voordeele van de Inquisitie verkoopen laat, beroovende dus de kinderen of erfgenamen van de goederen hunner Ouderen of Vrienden; overzulks de Inquisitie het middel vind, de goederen van zoo veel menschen

+ Waar en in welke plaatsen byzondere Rechtbanken van de Inquisitie in Spanje opgerecht zyn.

+ Hoe die aldaar gehandhaaft word, en met welk een gevolg.

[p. 242]

machtig te worden, als haar behaagt.

Om den Adel te verplichten deeze bedriegery te helpen handhaven, geeft men aan alle Edellieden die Bedienaars van de H: Inquisitie willen worden, groote voorrechten. De Koning zelf is 'er de Beschermer van, en neemt 'er de hoedanigheit van aan. De plicht van deeze Bedienaars is te dienen en de geweldige handt te leenen om de beschuldigden gevangen te neemen en naar de gevankenis te voeren; bezonderlyk is 't, dat zy hun naar de gevankenisse of ter doodstraffe geleiden, zonder dat de verweezene gebonden zy; want hy is zodanig van deeze Amptenaren omringt, dat men voor het ontvluchten niet beducht behoeft te zyn.

⁺ Waarlyk brengt deeze wreede Bediening den Edellieden als Bedienaars van de Inquisitie veel voordeel by; want zy bezitten het recht de boosaardigste bedryven te begaan, te dooden, verraderlyk om te brengen, te schofferen enz. zonder dat ze het minst te duchten hebben. Indien men hen om een diergelyke misdaadt vervolgt, beroepen zy zich voor de Inquisitie waar onder zy behooren; en alsdan staan de andere gerechten af en zwygen, beducht zynde dat ze tegen de Heilige Bediening mogten misdoen. De Inquisiteurs onderneemen dan 't Geding, en de Bediende verzuimt niet zich eerlang op de gevangerol der gevangenen van de Inquisitie te laaten stellen; waar na hy de vryheit geniet te gaan waar 't hem lust, en zelfs buiten de stadt als of hy geen gevangene was: ondertusschen houd men het Geding sleepende, om een bemiddeling te treffen. Deeze die het op 't allerquaadts hebben, belemmeren zy zich echter niet den tydt van tien jaaren of somtyds voor hun leven gevangene van de Inquisitie te blyven, alwaar zy beter dan de andere gehandelt worden, en een veel grooter vryheit genieten. Dit is aan een Edelman⁺ van Cordua gebeurt, Don Diego de Cabrena y soto Major genoemt, Ridder del habito de Calatrava of van Santiago. Schoon hy een gevangene van de Heilige Bediening was, belette dit niet van zich mede in de onderneeming van Elvas te laaten vinden, toen D: Lodewyk derwaarts ging.

Een ander Edelman en Bediende van de Inquisitie van de zelve stadt Cordoua, had het ongeluk iemandt te dooden, die in een grooten aanzien aan 't Hof was, en aan de voornaamste familiën vermaagdschapt. Hy begaf zich dan in de gevankenis van de Inquisitie; de Amptenaren van de Heilige Bediening wierden zoo krachtig tegen hem aangezocht, zulks zy niet konden ontgaan hem volgens de Wetten ter doodt te verwyzen: maar de andere Edellieden van de Bediening bestelden voor hem een paerdt nevens een somme geldts, en lieten hem heimelyk de gevankenis van de Inquisitie ontvluchten. Hy hield zich eenigen tydt verborgen, men liet de vrienden van den dooden spreeken; en nadat de zaak eenige jaaren was sleepende gehouden, quam men eindelyk tot een verdrag.

Een ander Edelman van een aanzienlyke geboorte, wierd in hechtenis van de Inquisitie van Lo Grono gebragt, overzulks hy over de vryheit van 't Geweeten en de Genade gesproken en geredeneert had. Hy had zich over deeze stoffe wel geoeffent, en was 'er beter in ervaaren dan de Inquisiteurs, die hem zyne vryheit schonken, nadat ze hem aanbevolen hadden, nooit meer van Godtsdienst-zaaken te spreeken, zoo hy niet door de Inquisitie achterhaalt wilde worden en gestraft. Waarlyk word 'er in de Inquisitie-Landen de leerzaamheit van den Godtsdienst t'eenemaal verwaarloost, en alles 't welk een uitterlyken schyn heeft, is niet dan schynheiligheit; ook ziet men zelden andere menschen in de Kerkers van de Inquisitie als van 't Mauritanendom of 't Jodendom zyn beschuldigt; en deeze die daar van overtuigt zyn, worden na hunne veroordeeling door de straaten met een Carocha op 't hoofdt, geleidt, 't welk een soort van hooge en spitsopgaande gemyterde bonnet van geel en roodt papier is, waarom men den beschuldigde en verweezenen Encarocados noemt. De Raadt en Amptenaren van de Inquisitie trekken, op Muilezels gezeten, vooruit, waarop de Bedienden van de Inquisitie volgen met de Eucarocados in 't midden. Men leid hen aldus in de Kerk der Dominikanen, alwaar een groote Mis word gedaan. Eenige worden langs de straaten als afvalligen gegeesselt; andere zyn met een Sambenito bekleedt, of een soort van Stool dien men hun noodzaakt om den hals te draagen, waarom zy Sambenitos worden genoemt. De naamen der geenen die geduurende een jaar gevangen en gestraft zyn, vind men aan de Kerkmuuren geteekent met een St. Andries Kruis verzelt, en de meeste Kerken in Spanje zyn 'er van vervult.

Noch is 'er een andere Rechtbank Santa⁺ Cruzada, of Heilige Kruisvaart genoemt, die bestaat uit een algemeene Commissaris die 'er Voorzitter van is, en uit zes Raadsheeren. In den jaare 1509. werd die ingevoert ten tyde van Paus Julius den II. De Kruisvaart of Oorlog der Koningen van Spanje tegen de Ongelovigen

+ Hoe de Bedienaren van de Inquisitie het voorrecht hebben zich voorstraffe overbegaane misdaadt te dekken, aangeweezen.

+ Eenige voorbeelden hier van getoont.

+ De Vierschaar Santa Cruzada genoemt, waaruit die bestaat, en wat haare verrichting is, aangemerkt.

[p. 243]

was 'er het voorwendzel van: en schoon de Koning van Spanje met den Turk en de Mogentheden van Afrika Vrede heeft, laat hy echter op het inkomen van 't Aartsbisdom van Toledo, 't welk ongemeen groot is, een somme van vyftig duizend Dukaten opneemen, tot onderhoud der Galeien tegen de Ongelovigen gebruikt. Ook trekt hy evenmaatig iet uit de inkomsten van andere Kerkelyke Ampten van zyn Koningryk. Deeze Rechtbank heeft opzicht over alle de inkomsten die de Paus den Koning toestaat over de Kerkelyken te lichten, en het overige van zyn Volk; en bygevolg gedoogt hy hun geduurende de Vasten van de Grossura te eeten, te weeten, de Afval, het ingewandt, de voeten, vleugels, en 't geen men den Afval der beesten noemt, waarvan men gemeenlyk het vleesch eet. Dit gedrag is door een Bull van Paus Julius bekrachtigt, en verleent om de Spanjaarden den Ongelovigen te bestryden, aan te moedigen. Zy word met Aflaaten opgevult, en jaarlyks gedrukt. De uitgeeving is 'er eindeloos van, alzoo een ieder genoodzaakt is die te koopen, beducht zynde dat men hem anders voor een Joodt of Ketter zoude aanzien, en by de Inquisitie worden aangeklaagt. Het jaar verstreeken zynde, is ze van geenerwaarde, 't welk een zeer groote sleet in deeze waar veroorzaakt, en den Koning veel voordeel toebrengt, waar door zyne inkomsten ongemeen vermeerdert worden. De minste prys is van drie Realen, en word naar de hoedanigheit van den Persoon verhoogt.

Men deelt mede een Bull van de Cruzada in Spanje uit, die van Paus Calixtus is; en Mariana L. 22. C. 18. bericht na Alonzo de Palencia, dat deeze Paus die Bull ten tyde van den Oorlog der Spanjaarden tegen de Mauritanen zond. Deeze Bull moest van een groot vermogen voor levendigen en dooden zyn. Haar kracht bestondt, dat die geen die twee hondert maravedis ten dienst van den Oorlog tegen de Ongelovigen gaf, en deeze Bull by zich droeg, schoon hy gevaarlyk krank wierd, en welke krankheit zelfs doodelyk was, of dat hy spraakeloos geworden niet biechten kon, of eindelyk dat hy als zieltogende op 't sterven lag: konde hy echter vergeeving van den eersten bekomen Priester erlangen, en hy was dan verzeekert van nooit in 't Vagevuur te zullen komen.