IX. Hoofdtstuk.
Van de Gevolgen die door het Invoeren van de Inquisitie in verscheiden Staaten te duchten zyn.
Ga naar margenoot+ Dusdanig zyn de beginzelen en voortgangen van de Inquisitie geweest. De Staatkunde had 'er toen ten minsten zoo veel deel in haare invoering, als de yver om den Godtsdienst in zuiverheit te handhaven. Alzoo zy haare geboorte aan de Staatkunde verschuldigt is, heeft ze die altoos voor haaren regel behouden, en zich eindelyk tot die volkomen macht en het gezag verheven, die haar tegenwoordig zoo verschrikkelyk maakt. Het Roomsche Hof ziet de Inquisitie als zyn meesterstuk aan, en het krachtigste en behendigste steunzel van zyne geestelyke en weereldlyke macht.
Waarlyk, niets is 'er waar over het meer waakzaam is dan de behoudenis van 't een en 't ander te genieten. Op deezen voet heeft de Inquisitie mede de zaaken geschikt in de Landen die haare mogendheit onderworpen zyn, en hoe zeer men die zoude willen uitstrekken, niemandt is 'er die haare eisschingen niet begunstigt, of ten minsten die de zelve durft tegenspreeken. Men trekt dit zoo verre men wil; niets is 'er bestandt voor, alles buigt zich t'eenemaal onder 't juk; de ongerymste grondregels gaan voor onbetwistbaar door, en de ongegrondste eisschingen voor volstandige; dus gaat mede de onfeilbaarheit voor de daadt; de Opperhoofdigheit der Pausen over de algemeene Conciliën; haare eigendommelykheden over de goederen van alle de Kerken der Waereldt, en het vermogen om 'er over naar welgevallen te schikken; haar gewaande macht gaat over het tydelyde der Mogentheden; het t'eenemaal onverdeedigbaar recht eigent ze haar toe van hun af te zetten, hunne Onderdanen van den eedt van getrouwigheit t'onslaan, en de bestiering hunner Staten zyn hunne grondregels, want zoo men 'er in de landen van de Inquisitie durft aan twyffelen, of tegenspreeken, stelt men zich voor alle strengheit van deezen verschrikkelyken Rechtbank bloot.
De blinde en driftige verbintenis die de Inquisitie voor alle de belangen van 't Roomsche Hof heeft, de vierigheit waarmede zy alle zyne eisschingen onderschraagt, en de geduurige toeëigening die zy bewerkt om de mogendheit van 't onbepaalt gezag zich aanmatigende te doen gelden, hebben veroorzaakt dat men haar Rechtsgebiedt zoo krachtig heeft uitgebreid, dat men haar zoo groote voorrechten heeft toegeëigent, en zoo machtig gemaakt, dat ze zelf den Vorsten die haar in hunne Staten ontfangen hebben, ontzachelyk geworden zyn.
Het Roomsche Hof zou wel met drift wenschen dat deeze Rechtbank in alle de Koningryken en Staten die zich de zelve noch niet hebben willen onderwerpen, ontfangen wierde. Ook zou het deswegen niets spaaren, indien het geloofde daar toe te konnen komen; en 't zoude waarlyk een grooten geslag zyn, konde het gelukken.
Maar alzoo men overtuigt wierd, dat de Godtsdienst zich handhaven kan, gelyk geschied, en ook op veele plaatsen zonder een zoo hevig middel gehandhaaft word, als ook zonder een zoo machtig Lichaam, 't welk zoo veele bedienden en afhankelyke personen onder zich heeft, zoo veele grondregels die de rechten wederstrevig zyn, of zoo veele tegenstrydige verbintenissen tegen de belangen der Mogentheden ingevoert; en die daarenboven den Volke verbonden houden aanzodanige krachtige en onverbreekelyke banden van den Godtsdienst en 't Gewisse, niet verzuimen zoude in zekere gevallen naar goedvinden, en behaagen de rust der Staten te beroeren; alsdan zou waarschynlyk dit geen grooter voortgang hebben.
Men zou mede konnen voorwenden dat haar gevoegelyke wetten konden voorgeschreeven worden, om haar zodanig te bepaalen, en rechtmatige maatregels te neemen, dat ze den Godtsdienst nuttelyk waren, zonder de rust van den Staat te konnen beschadigen.
Maar de ervaarenheit heeft doen leeren, dat onder welke voorwaarde men de Inquisitie ontfing, en welke Wetten men haar voorschreef, zy eindelyk een onbepaalde macht behaalen zoude. Het Roomsche Hof, heeft zodanig een belang, dat het zich altoos party stelt: het zou niet verzuimen het belang van de Inquisitie tegen de Mogentheden te handhaven. De Wetten, schoon het aller verdraagzaamste ingevoert, en waar van de uitvoering zoo krachtig tot de rust der Staten dienen moest, wierden alsdan met de Inquisitie
Auteursrechtvrij