Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

VII. Hoofdtstuk.
Van de Bedienaars der Kerke en de Waardigheden die van Minder Rang met die van den Bisschop zyn.

⁺ De meenigte der Kerk-Ceremoniën vereischen noodwendig een groot getal Bedienaars, waarvan de minste zelf ter eere Godts moet arbeiden. Deeze zyn^(e) als Vassallen alle ter zyner eere ingewyt. Alle zyn ze nuttelyk voor den Heere. Wy zullen die te beschryven met den Ceremoni-Meester een begin maaken, vermits hy 't is die de Orde bestiert die men in alle Ceremoniën te houden heeft, en wy zullen zyne voornaamste Bediening aantoonen. Hy moet bezorgt weezen dat die nieuwelyks in hunne Orde getreeden zyn, de Kerkgebruiken in acht neemen, en dat alles zich in 't Koor toedraage volgens de regels der Kerkelyke Inzettingen. Insgelyks moet hy de voorttogt der Processiën in orde houden, de hooge plechtelyke Kerkgebruiken bywoonen, gelyk de plechtelyke Missen zyn, de Intreede en Inwying van den Bisschop, de Kerkvergaderingen, de bezoeking van 't Bisdom enz.

Wanneer de Ceremoni-Meester in eenige Ordens is, heeft hy een violet kleedt aan; maar in 't Koor en in de Goddelyke Bedieningen moet hy in 't Koorkleedt verschynen. Op groote Ceremoni-dagen moet hy^(f) een plak voeren, gemeenlyk violetkleurig van verwe.

De bewaaring der Reliquiën, der Gewyde⁺ vaten en alles 't geen ten dienst der Kerke strekt is den Sakristyn aanbevolen. Hy verzorgt en onderhoud het Autaar en alle de versierzelen, als ook het Wasch in de Uitvaarten, en regelt 't geen tot de eer der Overledenen strekt, gelyk de brandende Kapel enz. De Sakristyn heeft onder zich eenige Klerken om hem in de oeffening van zyn Ampt behulpzaam te zyn. Een deezer onder Bedienaren moet toezien dat ieder zich met ontzach in de Kerke gedraagt; dat 'er geen onordentlyk gerucht word gemaakt; dat de mannen van de vrouwen afgescheiden zyn enz. Onnoodig zal 't zyn een verhaal

+ Waar in het Ampt van Ceremoni-Meester bestaat, aangeweezen.

(e) Piscara Praxis Caeremon.

(f) Piscara Praxis Caerem.

+ Wat den Sakristyn aanbevolen zy,

[p. 133]

der bedieningen van alle de Klerken of Medehelpers van den Sakristyn te doen. Eenige moeten bezorgt zyn de Autaren te versieren en onderhouden, andere worden de Ciborie en Hostiën aanbevolen, weder andere de Kelk. Daar zyn Klerken voor de Autaar-kleeden en daar toe dienende Vaten, Bisschoppelyke gewaaden, Waschkaerssen, Lampen, Klokken enz.

⁺ Onder de Akolyten zyn eenige aan 't Autaar de Bedienaren van 't Wywater, andere van den Wierook, en weder andere van de Waschkaerssen. Een Akolyt draagt des Celebrants Myter, een ander het Misboek, een ander de Bisschops Staf, indien de Celebrant een Bisschop is, een ander bied hem het Gremiaal of Voorschoot aan, een ander de Handschoenen en de Ring; en een ander het Pallium, wanneer de Celebrant een Aartsbisschop is. De Kruisdrager behoort mede onder de Orde der Akolyten; de Caudataris draagt de sleep van des Bisschops tabberdt en van andere Opvolgers der Apostelen. 't Is mede een Akolyt die de zorg voor des Bisschops Zetel aanbevolen is. Van de Koorbedienden als Zangers en Organisten, noch Voor-Lezers zullen we geen gewag maken, wier bediening en genoeg zyn bekent.

⁺ De Onder-Diaken bedient de Mis; hy zingt het Epistel, geeft den Celebrant het Euangeli-Boek te kussen, hy is Bedienaar van den Kelk en 't Kelkdekzel, 't welk hy den Diaken aanbieden moet; hy ontfangt de Vrede van den Diaken en brengt die den Gelovigen van 't Koor. Voorgegaan van een Akolyt, draagt hy de Kelk naar de Kredenstafel. In de Sakristy helpt hy den Celebrant zyne Plechtgewaaden afleggen. In de Plechtelyke Mis, draagt hy en bied den Bisschop de Pantoffels aan, geeft hem het Manipul, en om het den Prelaat te laaten kussen ter plaatse alwaar het Kruis staat; en vervolgens legt hy 't op zynen linker arm.

⁺ De Diaken reikt den Celebrant de Wierook toe, en zingt het Euangeli; na het Euangeli bewierookt hy den Dienstdoenden Bisschop, spreid het Autaarkleedt op 't midden van 't Autaar, ontfangt uit handen van den Onder-Diaken het Kelkdekzel en de Kelk die hy den Celebrant aanbied, bewierookt het Koor en wederkeerende naar 't Autaar, bewierookt hy den Onder-Diaken. Hy ontfangt de Vrede van den Celebrant en brengt die den Onder-Diaken. De Onder-Diaken brengt die de Broederschap in 't Koor te kussen, gelyk reeds is gezegt. In de Plechtelyke Mis, wanneer de Bisschop den Zegen geeft, zet hy hem de Myter op 't hoofdt, hy neemt het Pallium den Aartsbisschop af, en legt het op 't Autaar.

De Kanoniken, zegt men,^(a) zyn Kerkenraaden.⁺ De naam hunner Waardigheit beteekent in haaren Oorsprong Regel: maar alzoo zy van hun eerste Instelling ontaart zyn, heeft onze eeuw meer dan eens ter hunner kosten zich verlustigt. Men genoegt zich niet van ze als voorbeelden van onachtzaamheit en wellustigheit aan te haalen: hun welvaren is zelfs een spreekwoordt^(b) geworden. Welk een ergernis! zal men dan nooit van 't misbruik der Heilige dingen een inkeer krygen en afstant doen?

‘De Genootschappen der Kanoniken (dus drukt zich Pasquier^(c) uit) in ieder Hoofdtkerk ingevoert, waren ouwlings in geen gebruik, ook is 't een nieuwe geregelde staat: schoon eenige Geleerde Mannen van onzen tydt van anderen gedachten zyn. Nochtans zien we dat geene der aloude Conciliën van de Kanoniken gewag maaken, als alleen omtrent den tydt van Kapel den Grooten. Ik kan my niet inbeelden, dat hunne Instelling oudt zy. Ik brenge dan deeze uitvinding meer herwaarts op het verval van 't Keizerryk en de opkomst van onze Koningen van Vrankryk... Gregorius van Tours... betuigt ons, dat Baudewyn, zestiende Aartsbisschop in de Kerke van Tours, die d'Aartsbisschops Kerk, en een der beruchste van Vrankryk was, ten tyde van Koning Clotarius den eersten, het Genootschap van Kanoniken in zyne Kerke invoerde. --- Nooit zal ik gelooven dat deeze Kanoniken als eerste Kerkenraaden hunner Kerke waren geacht, die niet noodig waren Priesters te zyn. Maar zoo ik my niet bedriege, 't was een queekschool van braave mannen, die de Bisschoppen by zich hadden; eenige waren Diakenen, andere Onder-Diakenen, om hen vervolgens by gelegenheit in andere Kerken, tot Priesters maakende, te laaten overgaan: te weeten, aan hun zodanige Kerken opdraagende, daar niet dan Priesters dienden, die wy vervolgens Kerspelpriesters noemden. Waar is 't dat men 'er sedert, gelyk alle dingen allenks veranderen, Genootschappen van Kanoniken heeft van gemaakt: maar dit aloud merktekenen is hun noch overgebleeven, dat zy de Domheer-en Kanonikschappen zonder Priester te zyn, behouden konnen.’

+ Insgelyks de Akolyten en hunne bediening aangemerkt.

+ Waarin de Bediening van den Onder-Diaken bestaat.

+ Insgelyks die van den Diaken aangeweezen.

(a) Piscara Praxis Caerem.

+ Oorsprong van de Kanoniken onderzocht.

(b) Men zegt gemeenlyk, hy is zoo vet als een Kanonik. Boileau in zyn Lutrin behandelt deeze Heeren ongemeen geestig.

(c) Recherches de la France L. 3. C. 5.

[p. 134]

Door deeze bygebragte plaats en door een andere^(a) van den zelven Schryver blykt, dat de Kanoniken Klerken waren, onder zekere regels en instellingen vereenigt, die, om zoo te zeggen, hun van 't gemeene Volk der Kerke onderscheidden, ‘en om die reden waren de Kanoniken geene algemeene Raaden van den Bisschop, gelyk eenige te onrechtte gemeent hebben; maar als een Queekschool van Klerken, die in de Groote Kerk onderhouden, en vervolgens naar de Hoofdtkerken verzonden wierden, wanneer men ze tot Priesters hadde gemaakt: en uit deeze aloude Gewoonte is 't, dat wy nu noch zeggen konnen, dat een Kanonik een Ampt van enkele kruinscheering bezit.’

⁺ Noodig is 't dat die tot de waardigheit van Kanonik verheven is, plechtelyk in 't Kapittel voorgestelt worde, die dan in de Hoofdtkerk om hem t'ontfangen vergaadert. Hy word door een afgezondenen^(b) van 't Kapittel voorgestelt, van des Bisschops Beamptschryver en eenige Getuigen verzelt. Deeze zelfde Afgezondene geleid hem naar 't Autaar: de nieuwe Kanonik kust driewerf het Autaar, en plaatst zich vervolgens in 't Koor. Hy vertoeft 'er een weinig, terwyl de Afgezondene bericht van de bevordering van den nieuwen Kanonik aan 't Kapittel geeft. Daar na word hy den Kapittelheeren voorgestelt, en men verzoekt, dat men hem in 't getal hunner Amptgenooten aanneeme. De Nieuwe Kanonik moet mede opentlyk zyn Geloofs Belydenis doen en zweeren de Kerken Orde, en die van den Heiligen Vader de Paus te zullen in acht neemen. Na deeze plechtelyke bezitneeming, heeft de Kanonik het recht van 't Kapittel by te woonen, de Dienst in 't Koor te zingen, enz.

⁺ De Aartsdiaken is in bediening boven de Diakenen en Onder-Diakenen; zyn Ampt bestaat de Geordende te onderzoeken, om hem den Bisschop voor te stellen. Dit Ampt gaat boven dat der Priesteren, alhoewel hy van een minder Orde in 't Priesterschap zy.

De Aartspriester is boven de andere Priesters in rang. In 't afwezen van zyn Bisschop zingt hy de plechtelyke Mis. Hy is 't die op den Aschdag de Boetelingen buiten de Kerk geleid, hun de asch op het hoofdt legt, en op den goeden Vrydag aan den Bisschop vertoont.

De Schryvers der Gewoonte-Boeken^(c),⁺ die voor 't meerendeel yverige Bedienaars van 't Roomsche Hof zyn, verzekeren ons, dat de Protonotarissen door St: Clemens aangestelt, van toen af en onder de Pausen Antherius en Julius den I. hun Ampt was, de bedryven der Martelaren te beschryven, en acht op de Kerkelyke Registers te geeven. Een zoo deftige Oudheit geeft immers veel luister aan de Pausselyke Voorrechten. Deeze Protonotarissen bezitten den rang van een Roomsch Prelaat. Zy zyn gerechtigdt Godtgeleerden te verkiezen, en Onechtelingen te wettigen.

Laat ons nu het gedrag der Monniken⁺ gedachtig zyn; deeze vruchtbaare queekery van luije Godtvruchtelingen^(d) en onnutte Dienaren der strydende Kerke, wier Oorsprong de ingetogenheit en eenzaamheit der eerste Gelovigen verschuldigt is, en de ongeregeldheit^(e) der bovenmaatelyke weldaden die de verblinde Godtvruchtigheit der verleedene tyden hun ingewilligt heeft. Eenige eeuwen zyn 'er reeds verstreeken dat de naam van Monnik opgehouden heeft loflyk te zyn, en dat die zelf^(f) door de boosheit onzer dagen zoo faamloos is geworden, dat men die by de neederige Cenobiten^* voor de vuilste schimpnaam en schandelykste hoon op-

(a) Idem L. 1. C. 37.

+ Wat tot de Waardigheit der Kanoniken word vereischt,

(b) Piscara Prax. Caerem.

+ en van welk een aanzien de Aartsdiakenen en Aartspriesters zyn.

(c) Piscara en anderen.

+ Waar toe de Protonotarissen in hun Dienst aangestelt zyn.

+ Het gedrag veeler Monniken ten toon gestelt.

(d) Al voor lang heeft men hun dit Vaers toegeëigent:

Nos numerus sumus & fruges consumere nati.

Dat is:

Ons overgroot getal van hongerige Gieren,
Verzaad zich van 't genot des overvloeds als mieren.

(e) De ongeregeldheit van 't Kloosterschap heeft somtyds niet weinig voor de bittere berispingen en schimpdichten bloot moeten staan. Men moet bekennen dat Godt eenige uitverkoornen onder de Monniken voor zich heeft bewaart: maar nochtans zou men niet konnen ontkennen, dat de ongebondenheit van dit bestendig lichaam de vryheit der Schryveren gewettigt heeft. De Monniken schreeuwen en klaagen over de Kettery en Heilschendery enz. Kortom, willen zy dat men als een Geloofsartykel geloove, dat de deugdt wezentlyk in de Kloosters worde gevonden, en dat de vroomheit der geregelden geene uitzondering lyden? Dat de Monnik t'eenemaal een Vyandt van de begeerlykheit des vleesches zy? Dat een mensch die in 't Monnikskleedt steekt, van de gierigheit, hoogmoedt, huichlary en Godtloosheit bevryt zy? Of dat ten minsten de Monnikskap de kracht heeft, den mensch van de gierigheit en alle andere menschelyke driften te reinigen? 't Is een zekere regel, en men kan die ten opzicht der Monniken vast stellen, als ook van alle die het voorwerp van Schimpschriften of berispingen zyn, dat indien 'er niets waarachtigs aan hun te verwyten was, zou men de te lastlegging niet verzonnen hebben, waar over zy klaagen.

(f) Dit zyn woorden uit de Apocalipsis van Meliton getrokken. De Monniken willen Godtvruchtelingen genoemt worden.

* [Cenobiten waren ouwlings genoemt, die het Kloosterleven hadden aangenomen, en dus in gemeenschap liefden, om hen van andere Monniken te onderscheiden die zich in woestenyen onthielden, en men Heremiten of Anachoreten noemde. Mezeray in den aanvang van zyne verkorte Tydbeschryving.

[p. 135]

neemt. Getuigen zyn de zoo smadelyke en schimpige spreekwyzen^(a) tegen de Monniken gebruikt, en de schandelyke vertellingen waarmede de verdichtzelen van Bocacius en die van de Koninginne van Navarra doorweeven zyn. 't Is de onorde der Monniken te wyten dat een gedeelte der vernuftelyke aartigheden onzer aloude Dichteren, en in onze dagen, die van den beruchten La Fontaine in 't licht gekomen zyn. Deeze fchadelyke en gevaarlyke schigten zoo dikmaals uitgeschoten, hebben de werking van den gebede der Monniken op het gemoedt van veele Christenen byna krachteloos gemaakt, die zy als gewoonelyke bedryven en werktuigen^(b) hebben aangezien, uitgevonden om het Kloosterleven in Orde te houden. Men werd toen wegens de Heiligheit van 't Kloostergedrag beter onderrecht, want eenige zich in hunne gemeenschap begaven. ‘Die door hun snood gewisse^(c) de strengheit der Wetten vreesden, en elders geen zekere schuilplaats vonden --- Die een faamloos en oneerlyk leven lyden; die tot den bedelzak vervielen om hun broodt te bedelen, nadat ze hunne middelen hadden doorgebragt --- en aan een ieder schuldig waren. Deeze die hun behaagen schepten in niets te doen, den arbeidt vloden en trachtten aldaar in luiheit te leeven; en zoo iemandt zyn oogmerk niet bereiken kon, wikkelde hy 'er zich door wanhoop in, of wel met een eenvoudigheit van verleide Jeugdt, door een gierige en straffe Stiefmoeder, of door onrechtvaerdige Voogden daar toe gebragt. Een gansch Heir van zodanige Godtvruchtelingen heeft 'er zich vervolgens bygevoegt, en door een geveinsde en versierde Heiligheit, door een Monnikskleedt met een veilige en snaaksche bedelary in achting gebragt --- Overzulks zoo veel Stoische Kootjongens, zoo veel lastige Troggelaars, zoo veel asgraauwe Schobbejakken, zoo veel heethoofdige Wanschepzels, Baardflegels, Koordedragers, Stroppedragers, Zakkedragers, Leereboksen of Hoosblokdragers, naakte Platvoeten, zwarte, witte, kakelbonte en rosachtige Rokkedragers, draagende Koorkleeden, Priestersgewaaden, mantels, hoeden, gegordelt en ongegordelt, insgelyks Wydebroekdragers enz. die t'eenemaal hun geloof en achting in 't geen de Waereldsche zaaken betreft verlooren hebbende, met groot gezag van Hemelsche en Goddelyke zaaken spreeken. ---- Aanmatigende zich de geheiligde tytels van Godtsdienst, met inbeelding van Dakgenooten en Gezellen der Apostelen te zyn. Nochtans is hun leven zeer dikmaals met misdryf bevlekt: maar altoos verschoonbaar onder den dekmantel van Godtsdienst; want zy van goede Voorrechten van 't Roomsche Hof verzien zyn, en door dit middel besnoeien zy alle de Gerechtsoeffeningen --- Zulks zy te vryer en ongestraft hun quaadt opzet uitvoeren --- En schoon zy zich ongemeen ootmoedig gedraagen, gaande in een arm en eenvoudig gewaadt --- en wat meer is, zy draagen alle deeze merktekenen van verachting, en bespotting ter liefde, zoo zy zeggen, van Jesus Christus en den Godtsdienst; nochtans bespeurt men in hun een volkomen hoogmoedt, en al hunne neiging strekt niet dan om tytels te verwerven. --- scheppende vermaak dat men hen Rectors, Proosten, Gardianen, Priors, Abten, Vikarissen, Provincialen, Generaals en diergelyken noemt, en zodanig dat 'er geen Volk begeeriger naar Voorrang en Voorrechten is, dan zy.’ De Schryver voegt 'er by, dat echter dit Afbeeldzel niet betrekkelyk op eerlyke Monniken is, die men een goedt hart toedragen moet: schoon het evenwel waar is, dat de beweegredenen die aan het Kloosterschap verbonden zyn, en het merkteeken der Monikken in 't algemeen eigen, zich nochtans ongemeen in deeze omstandigheden ingewikkelt vinden.

Deeze die zich in een Klooster begeeft, moet niet alleen de ydelheit en pracht der Waereldsgezinden afleggen en verzaaken:

(a) By voorbeeldt: dat men zich achter een Muilezelen ter weerzyde van een Monnik wachten moet.

Monarchus in Claustro non valet Ova Duo.

Dat is:

Een Kloostermonnik is geen eyerstruif slechts waardt.

(b) Zy preevelen, zegt Rabelais, een grooten vracht van Legenden en Psalmen geenzins door hen verstaan. Zy tellen de Paternosters in 't gros, met lange Ave Mariâs gelardeert, zonder gedachten, noch zonder die te verstaan, en dit noeme ik met Godt spotten, en geen Gebedt.

(c) Dus drukt zich Agrippa in zyn Boek van de ydelheit der Wetenschappen uit, in 't Hoofdtstuk 't welk van de Klooster Sekten handelt. Een verstandig Lezer ruikt genoeg, hoe hy de gedachten over dit soort van minwaardig volk moet opvatten.

[p. 136]

maar insgelyks het Huwelyk^(a) en alle minnery. De Kuisheit is een der drie Geloften van den Monnik; de gehoorzaamheit en armoede bestaan in de twee andere.

⁺ Men eigent gemeenlyk de Oorsprong van 't Kloosterleven de vervolgingen toe, die de Gelovigen der eerste Kerke onder 't Heidendom leeden. St. Antonius^(b) aanvaarde dit soort van levensgedrag het allereerst in Epipte: anderen volgden hier op het zelfde spoor. Eindelyk voegde men 'er nieuwe regels by, uit strenge boetoeffening bestaande; men onderscheide ze onderling door verscheiden kleedaadjes. Het werk wiesch eerlang aan ten lasten der Kerke: maar alzoo 'er zich ten minsten een groote blykbaarheit van Godtvruchtigheit opdeed, zag men den aanwas zonder wederstreeving aan. Nochtans is 't zeeker dat 'er lang voor St. Antonius Monniken waren, te weeten, Christenen die afgezondert en buiten 't gewoel der Waereldt leefden. Johannes de Dooper kon deeze eenzaamleevende Gelovigen ten voorbeeldt gedient hebben, en 't is te gelooven dat deeze in eenzaamheit levenden Heilig dit soort van leevensgedrag niet t'allereerst begonnen heeft. Een plaats van St: Hieronimus^(c) stelt der Profeeten kinderen in den rang der Monniken. De Therapeuten waren mogelyk van deeze Orde, alhoewel zy het Huwelyk gedoogden, een zaak die wezentlyk den Monniken wegens de gevolgen van dien verboden was. Eenige meenen dat deeze Therapeuten Christenen, en andere dat ze Jooden waren^*: maar alzoo het hier niet vereist word over dit onderwerp van hunne Historie onderzoek te doen, nochtans zal de Lezer in de onderstaande aanmerking eenig bericht van deeze Sekte vinden. Voor 't overige is 't ons genoeg dat het blykt dat deeze menschen zich van de gewoone levenswys afzonderden, en dat zy afgezondert leefden, om hen als een soort van Monniken aan te merken. De andere Godtsdiensten hebben eertyds Woestyniers, Geestelyken en Persoonen van weerzyds Sexe gehad en nu noch, die zich van de burgerlyke Societeit, 't zy in Steden of in eenzaame plaatsen afgezondert hebben, om hunne Godtvruchtigheit te beeter te kon-

(a) Zie hier een der klippen waar tegen de Klooster-Deugdt schipbreuk lyd, indien men ontallyke aloude en hedendaagsche Schryvers gelooven mag, die de Monniken toeëigenen, niemandt van de vrouwelyke zexe te spaaren. Schoone of mismaakten, ryken of armen, alle moeten ze van de Scepter tot den Herderstaf voor den Monnikskap de monstering passeeren. ‘Een goet Werkmeester stelt zonder onderscheid alle stukken in 't werk... en de schaduw van de Abdys Kloktoren maakt alleen vruchtbaar,’ dus drukt zich Rabelais uit, die mogelyk de dingen in hun overmatigheit aanmerkte, naardien hy de Monniken niet al te gunstig was. Maar wat zullen we van de byzonderheden der minneryen van de Cordeliers, Biechtvaders en Bestierders der Geestelyken van eenige Kloosters zeggen, die in 't Verweerschrift, 't welk hunnen naam voert, gevonden worden? Men beschouwt 'er de verliefde onderwyzing, die de vroome Kloosterlingen van St. Franciskus aan de Kostgangsters van 't Huis van Sta. Clara geeven. De bevallige biechtoeffeningen, de vermaakelyke redenvoeringen, de Geestelyke schenkaadjes, en de vrye lezing van onkuische Boeken (gelyk het liefde Catechismus) volgden en verzelden deeze onderwyzing. De minnary was eenigermaaten naar het Kloostergedrag geschikt, behalven nochtans de bevallige opschriften, de liefdestrikken, groene linten, strikken en quikken enz. aartige speelen en eenige andere liefde gedienstigheden. Laat het zoo zyn, zal men zeggen, dit zyn ergernissen door een Gezelschap begaan, en op 't ergst genomen door een byzondere Orde, die de Schimpschryvers niet dan over dit onderwerp in 't oog hadden. Kan men geen eerlyke menschen onder de Monniken toonen? zyn 'er onder het Monnikskleedt geen geheele Broederschappen van Geleerde en Deugdzaame Geestelyken te vinden?

+ Hoe het Kloosterleven is opgekomen, en allenks ingevoert.

(b) In den aanvang van de vierde eeuw.

(c) Filii Prophetarum, quos Monachos novimus in veteri Testamento, aedificabant sibi casulas prope fluenta Jordanis, & turbis urbium derelictis, polentâ & herbis agrestibus victitabant. S. Hierom. Epist. 4. ad Rusticum, in 't werk van Casalius de Ritib. Vet. Christ. Cap. 52. aangehaalt.

* [Philo de Joodt geeft de naam van Therapeuten aan een soort van volk wiens leven hy beschryft. Hy noemt hen Therapeuten en hunne Vrouwen Therapeutiden, een naam van 't Grieks ϑεϱαπεύω afkomstig, 't welk geneezen of dienen beteekent. Hy zegt dat hunne voornaamste bezigheit bestondt in Goddelyke overpeinzingen; dat zy hunne goederen, maagschap, Vrienden en Vaderlandt verlieten, om in eenzaame en afgezonderde plaatsen te leeven; dat zy in een groot getal bestonden, over en door veele landen verspreid; dat hunne voornaamste verblyfplaats om en omtrent Alexandrië was; dat zy hun leven in den gebede, in bespiegelingen, en in de leezing der Heilige Schriftuur en hunner Oudvaderen schriften doorbragten; dat zy des Zaturdags vergaderingen hielden, vermits zy dien dag als een groot Feest vierden; dat zy een eenvoudig en streng leven lydden; dat zy matig in maaltyden waren, dat men 'er Lofzangen zong en op 't einde van de maaltyd, hun gereezen broodt, en zout met hyzop vermengt, ter eere van de heilige tafel voorzette, staande in des Tempels voorvertrekt, waar op de toonbrooden lagen; dat zy een zeker soort van dans hadden, en dat zy zich 's morgens naar 't Oosten keerden, den opgang der Zonne verwachtten, de handen naar Hemelwaarts uitstrekten en Godt een heilzaamen dag afsmeekten; en dat een ieder na deeze gebeden weder naar zyn verblyfplaats keerde om zyne gewoone betrachtingen waar te neemen. Naardien nu Philo alleen van deeze Therapeuten, doch met een algemeene omschryving, gewag maakt, is men echter over hunnen Godtsdienst en Geloofsbelydenis onzeker. Eusebius hebbende veel overeenkomst tusschen hun leven en dat der eerste Christenen gevonden, wil ons verzekeren dat ze Christenen waren, welk gevoelen Hieronimus, Epiphanius, en Sozemenus hebben opgevolgt, en eenige hebben willen onderstellen, dat het Monniken zyn geweest. Scaliger en Blondel houden nochtans staande, dat de Therapeuten Jooden van de Sekte der Esseên waren. Daar en tegen verwerpen anderen dit gevoelen, doch staan wel toe dat het Jooden en geen Christenen waren. Die nu bewyzen willen dat het Christenen en zelfs Monniken zyn geweest, gronden hun gevoelen op het volgenden: I. De algemeene ontrekking van alle waereldsche dingen; II. De uitbreiding hunner Sekte door de gansche waereldt, en voornamentlyk in Egipte; III. Hunne Kloosters en hun eenzaam leven in Egipte, ter plaatse alwaar men in de III. eeuw Christen Kloosters vond; IV. Hunne lezing der Gewyde Boeken; V. Hunne t'zamenstelling en 't zingen der lofzangen; VI. Hunne vergaderingen; VII. Hunne gedaante der Kerken; VIII. Hun gestreng leeven; IX. Hunne Priesters en Diakenen, en de Maagden die onder hun gevonden wierden; X. Hun gewyde tafel; en XI. Hunne morgen gebeden omtrent zonnenopgang. De gissingen om te bewyzen dat ze geen Christenen waren, bestonden als volgt; I. Dat de Therapeuten veel ouder dan de Christenen waren, nademaal Philo zegt dat ze aloude Schriften hunner Sekte hadden; II. Dat zy alleen tweemaal 's daags Godt baden, daar de eerste Christenen om de derde, zesde en negende uure, hunne gebeden oeffenden; III. Dat het gebruik van Lofzangen en andere noch nieuw onder de Christenen is; IV. Dat het danssen der Therapeuten geenzins met de Christenen overeenkomt; en V. Dat Philo hen nooit met den naam van Christenen heeft genoemt; overmits zy Jooden zynde, het geenzins bleek, dat zy het gebruik van Christen Lofzangen hadden. Deeze die meenen dat de Therapeuten Esseên waren, hebben geen anderen grondt, indien de Sekte der Esseên de eenigsten van alle de Joodsche Sekten zyu, die de meeste overeenkomst met deeze der Therapeuten hadden; en vergelykende 't geen Philo van hun leven zegt, met dat 't welk Josephus van 't leven der Esseên verhaalt, is 't blykbaar dat hun levens gedrag verschillende zy. Doch het waarschynlykste is, dat deeze Therapeuten noch Christenen, noch Esseên waren: maar waar voor heeft men ze dan te houden? Het waren waarschynelyk volkeren uit eenige Egiptische Jooden bestaande, die byzonder tot de bespiegeling geneegen waren, waar van Philo volgens zyne gewoonte by uitbreiding lof spreekt. Eusebius. Scaliger. Basnage &c.

[p. t.o. 137]

N^o 56.
On donne L'HABIT ECCELESIASTIQUE à L'ABÉ.

On lui IMPOSE les MAINS.

On donne le VOILE à L'ABESSE.

La CONSECRATION des RELIGIEUSES.

B. Picart sculp. dir. 1722.
BENEDICTION des HABITS des RELIGIEUSES.

Les RELIGIEUSES reçoivent le VOILE.

[p. 137]

nen oeffenen. Zodanige konnen de^* Rechabiten en Esseên^(a) onder de Jooden geweest zyn. Zodanig waren en zyn noch, de Brachmanen^† en Braminen. Wie weet of ook niet een gedeelte der Sekten van de aloude Wysgeeren als Geestelyke Ordens zouden konnen aangezien worden? Wy zullen dit Artykel door een aanmerking eindigen; te weeten, dat de ongeregeldheit in weerwil der zuiverheit van den opkomenden Godtsdienst tydelyk onder hun ingevoert wierd, die zich van de Waereldt afzonderden. Daar stond een orde van volk op, die, onder voorwendzel van afzondering met de Waereldlingen, de Godtvruchtigheit van eerlyke menschen beschimpten door berispingen vol van laftering en faamroving, onttrekkende de aalmoezen der armen door bedrieglyke en onrechtvaerdige beedelary, bedriegende de waare Gelovigen onder een uitwendige strengheit en een ongezien en slecht kleedt. Men noemde dit slag van vasche Geestelyken^(b) Rhemobotes.

⁺ De Abt is het Hoofdt der Monniken van een Abdy of Klooster. Deeze naam van Abt is oorspronkelyk Syrisch of Hebreeusch, en beteekent Vader. De Abt is een Prelaat van minder rang met den Bisschop: hy is des Heeren Stedehouder onder zyne Monniken, hun Vader en de Geestelyke Bruidegom^(c) van 't Klooster, die, met een woordt gezegt, de Kerke Godts verbeeldt. Voor 't overige zullen wy hier van de Geregelde Abten spreeken. Een soort van Abten zyn 'er die noch regel, noch kruinscheering, noch Kloosterlyk rechtsgebiedt hebben. Deeze bemoeien zich niet dan welleevend te zyn, en hebben overzulks geenen rang dan in 't bestier der schoone Sexe.

De gewoone Abten^(d) worden door den⁺ Bisschop in 't overstaan van de medehelpende Abten gezegent. Deeze Zegening geschied met de zelfde plechtigheit, die by de bevestiging van den Bisschop gaat verzelt enz. als vooraf te vasten, zo wel den Inwyer als die Ingewyt word, de Kerk te versieren en plechtelyk de Mis te doen. Men legt op de Kredenstafel naby het Autaar de Klooster-gewaaden van den toekomenden Abt, twee kleine vaatjes wyn enz. worden 'er op gezet, gelyk by de Inwying van den Bisschop geschied. De toekomende Abt word dan, van twee overstaande Abten verzelt, voorgestelt, en levert de Apostolische Brieven den Celebrant, die vervolgens het kleedt door een gebedt en door besprenging van Wywater zegent. Na deeze Zegening ontkleedt hy den toekomenden Abt,^‡ zeggen-

* [Van de Joodsche Sekte Rechabiten genoemt, hebben we in 't eerste Deel Pag. 80. eenig gewag gemaakt. Van welke Sekte eenige meenen dat ze haaren naam ontleent heeft van Rechab, een der Afstammelingen van Jethro, Schoonvader van Moses, en vermengen die met de Kiniten, waar van in 't I. Boek der Kronyken. C. 2. vers 55. gesproken word.]

(a) Gens aeterna ubi nemo nascitur, zegt Plinius van de Esseên spreekende. Dit kan mede den Monniken van 't Christendom toegepast worden. [Indien de Lezer van deeze Sekte begeert meer onderricht te hebben, kan hy Calmet naslaan, alwaar men de zelve breeder beschreeven vind.]

† [Van deeze Heidensche Sekte zullen we onder de Verhandelingen der Asiaanschen Heidenen breeder verklaring doen.]

(b) De Rhemobotes hadden veel overeenkomst met de Kapucynen: Apud eos omnia afectata, laxaemanicae, follicantes caligae, vestis crassior, crebra suspiria. Dus spreekt St. Hieronimus van deeze Rhemobotes.

+ Waar in het Ampt der Abten bestaat.

(c) Christi Domini Vicarii in suis Monasteriis... Abbates suorum Monasteriorum Sponsi & Patres &c. Piscara Praxis Caerem.

(d) De Ceremonie is hier beschreven, zoo als men met allerlei Abten handelt.

+ Hoe de Abten gezegent en ingewyt worden.

‡ Zie de nevens gevoegde Afbeelding, in 6 Verbeeldingen verdeelt; waar van de eerste verbeeldt, hoe den Abt het Kerkelyk Kleedt door den Bisschop gegeeven word; de tweede, hoe men hem de handen oplegt; de derde, hoe men de Sluier aan een Abdis geeft; de vierde, hoe de Geestelykezusters worden Ingewyt; de vyfde, hoe de Zegening der Kloosterzusteren geschied; de zesde, hoe de Kloosterzusters den Sluier ontfangen.

[p. 138]

de,^(a) Dat Godt u den ouden mensch en zyne werken doe afleggen, en hem aanstonds het Monnikskleedt^† aantrekkende, verbeeldt dit^(b) den nieuwen mensch, naar Godts beeldt in gerechtigheit en waarheit geschaapen. De Abt het Monnikskleedt aanhebbende en de handen op de borst gelegt, zegt met luider stemme in 't byzyn der Monniken; Beklee my Heere volgens uw Heilig woordt, opdat ik my niet vergrype; waar op de Monniken antwoorden: Heere wy hebben uwe barmhartigheit genooten enz. Overzulks de Celebrant zich quyt met hun den Abt aan te bieden. Alsdan geeven hem de Monniken den Vrede te kussen. Laat ons mede niet vergeeten te zeggen dat de Abt door 't gezag^(c) van den Heiligen Stoel aangestelt, den eedt van getrouwigheit aan den Paus moet afleggen, gelyk by de Inwying der Bisschoppen geschied.

⁺ Eindelyk legt hem den Celebrant de handen op, zodanig als in het nevens gevoegde Afbeeldzel^‡ word vertoont, en geeft hem de Orde waarna hy het Klooster bestieren moet, insgelyks de Herderlyke Staf, waarmede hy zyne ondergehoorige kudde te regeeren heeft, als ook de Ring, die het Zegel des geloofs is, 't welk hem aan de Kerke de Bruidt Godts verbind. Na het Offerdeel bied den nieuw verkooren Abt geknielt zynde den Celebrant twee Waschkaerssen aan, en de twee Brooden en Vaatjes meer gemeld. Hy geniet verder de Communie; zegt de Post-Communie en ontfant den Abtelyken Myter, die volgens de woorden van 't Pontifikaal den Helm der Zaligheit is, en wier hoornen mede beide de Testamenten verbeelden, waarvan hy de vyanden der waarheit bestryden zal. De Handschoenen zyn het laatste der plechtgewaaden die hy ontfangt: Maar indien de Abt geen gemyterde Abt is^(d), laat men deeze laatste Ceremoniën achter.

(a) Exuat te Dominus veterem Hominem cum actibus suis. Pontif. Roman.

† Zie de eerste Verbeelding van het Afbeeldzel Pag. 137.

(b) Induat te novum hominem, qui secundum Deum creatus est in justitia &c. In het aantrekken van 't Monnikskleedt zegt de Celebrant deeze woorden.

(c) Pontificale Roman.

+ en hoe hen de Orde van 't Kloosterbestier word opgedragen.

‡ Zie de tweede Verbeelding.

(d) Het gebruik van den Myter en andere Bisschoppelyke Gewaaden, is op de Bisschoppen en Abten niet overgegaan dan in de elfde eeuw of op het einde van de tiende.