Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

XXXVII. Hoofdtstuk.
Van de Zegening^(a) der Kerkhoven en hoe.

⁺ De gemeene begraafplaats is het Kerkhof, en ten dien einde zegent die de Kerk plechtelyk op de volgende wyze. Deeze Zegening moet door den Bisschop, of een Priester hier toe gelast, geschieden. Des daags voor dat men^(b) de Zegening doen zal, moet men op 't midden van 't Kerkhof een^(c) Hout Kruis van een mans hoogte oprechten; men moet voor het Kruis een stuk Houts ter hoogte omtrent van twee palmen in den grondt steeken; op deeze paal zet men drie Waschkaerssen, wanneer men de Zegening doen zal. Des anderen daags 's morgens voor dat men de Ceremonie begint, moet men een tapyt op 't Kerkhof by het Kruis spreiden en vervaerdigen de noodige dingen tot de Zegening der plaats vereischt; te weeten, het Wywater, het Wierookvat, de Waschkaerssen enz. De Priester met zyne Plechtgewaaden bekleedt, gaat uit de Sakristy in Processie, te weeten, met een Bezweerder of Akolyt het Wywater draagende, en een ander die het Wierookvat draagt. Twee Klerken belaaden met het Kerkgewoonte-Boek en drie witte Waschkaerssen, nevens het gansche Koor by paaren gaande, word van den Dienstdoende Priester gevolgt, gelyk reeds by andere Plechtigheden aangemerkt is.

⁺ Op het Kerkhof gekomen, plaatsen zy zich rondom het Kruis, of Kruissen indien 'er meer zyn, en de Dienstdoende Priester of Bisschop doet tegen de Omstanders^(d) een korte redenvoering over de heiligheit, de voorrechten en de vryheit der Kerkhoven. Vervolgens ontsteekt men drie Waschkaerssen voor het midden van 't Kruis, en indien 'er aan ieder eind van 't Kerkhof een is, ontsteekt men 'er mede drie voor het zelve. De Dienstdoende Bisschop staat daar na op, doet een gebedt, 't welk van het gezang der Litaniën gevolgt word, en wanneer hy de woorden, Wy bidden u dit Kerkhof te reinigen en te zegenen, zegt, maakt hy het teken van 't Kruis: Hy doet dit anderwerf deeze woorden herhaalende^(e) voor de Heiliging van 't Kerkhof en die een derdemaal herhaalende voor de wying. De Litaniën geeindigt zynde, besprengt de Bisschop of Priester met Wywater het middelste Kruis, en terwyl men een Antienne en het Miserere zegt, gaat hy een onweg over 't Kerkhof doen, en besprengt het met Wywater. Eindelyk neemt hy een der ontsteeken Waschkaerssen, die aan den voet van 't Kruis waren geplaatst, en zet die boven op 't Kruis, insgelyks de twee andere en plaast die op beide de armen; waarna dan deeze Plechtigheit door een drievoudige bewierooking en besprenging met Wywater eindigt.

Indien het Kerkhof dusdanig gewyt, vervolgens door een onbetamelyk bedryf of door de begraaving van een Ongelovige, een Ketter, een in den Ban geslagenen of van een Ongedoopte bezoetelt en ontheiligt wierd, moet men 't weder verzoenen: waar van de Ceremonie deezer Verzoening eveneens als de Zegening is.

Eertyds gedoogden de aloude Kerkwetten⁺ niet, de dooden in de Kerk te begraaven. Ongevoelbaar voerde men het gebruik in van eenige persoonen aldaar te begraaven, enkelyk door hunne Heiligheit onderscheiden:

(a) Het Latynsch woordt Coemeterium is Grieks, en een Kerkhof of een plaats alwaar men slaapt betekenende: nademaal de Gelovigen volgens de uitdrukking van 't Oude en Nieuwe Testament niet dood zyn: maar slaapen. Zynde dit de oorsprong van 't Woordt, 't welk de Christenen der eerste Kerke aan de plaatsen gaven, alwaar zy hunne dooden begroeven.

+ Met welk een plechtgebruik de Kerkhoven gezegent worden, en tot de begraving gewyt.

(b) Zie het Gewoonte Boek van Alet.

(c) Of volgens het Roomsch Pontifikaal, moet men 'er vyf oprechten, te weeten, vier voor de vier eindens van 't Kerkhof, en een in 't midden.

+ Hoedanig de Bisschop de bewerker van deeze Zegening wezen moet.

(d) Zie het Roomsch Pontifikaal.

(e) Hy zegt alsdan, wy bidden u om te heiligen, en ten derde, wy bidden u om te wyen.

+ Hoe het ouwelings niet gedoogt was de dooden in Kerken te begraaven,

[p. 92]

want toen begroef men de Keizers niet dan aan de Kerkdeuren; het binnenste^(a) wierd voor Jesus Christus en zyne Heiligen bewaart: maar de Heiligen bleeven 'er niet lang alleen.^(b) Veele Gelovigen, 't zy door vreeze voor het toekomende, 't zy door voorzorge, wenschten by hun begraaven te worden, hoopende van straffe door de verdiensten der geenen beschut te⁺ zyn, die volgens de woorden van St. Maximus, zich ontzachelyk in de Helle gemaakt hadden. In 't vervolg stond men niet alleen den Kerkelyken van een voorbeeldelyk leven de begraving in de Kerk toe: maar ook den geenen van een taamelyk leven, en die niets merkwaardigs aan zich hadden, dan de waardigheit waar mede zy bekleedt waren. Eindelyk wierden 'er de Leeken mede zonder onderscheid ontfangen, gelyk nu tegenwoordig in gebruik is.

Men meent mede dat de aloude Kerke niet gedoogde de Heidenen by de Christenen te begraaven. 't Is volgens dit aloud gebruik dat men de Ketters en Ongelovigen in ongewyde aarde moet begraaven. De eerste Kerke bewaarde langen tydt de ingevoerde orde door de Wet der twaalf Tafelen geboden,^(c) van de Kerkhoven buiten de Stadt te hebben, en 't schynt dat men de uitzondering naar deezen regel zoo redelyk en gewigtig in een goede staatsregeering niet begon werkstellig te maaken dan onder de Regeering van den Keizer Theodosius. Anderen gelooven dat ze onder het Pausschap van Gregorius den Grooten begon. Hoe 't ook zyn mag, de Overvoering van de Reliquiën der Heilige Martelaren in de Kerken was toen t'eenemaal in gebruik, en de Godtsdienstigheit deezer eeuw reeds verworven hebbende, de Gelovigen van een uitmuntende Heiligheit by hun te laaten begraaven, is 't waarschynlyk dat de Mogentheden eerlang gedoogden, dat 'er Kerkhoven in de Steden gesticht wierden.

(a) Zie 't Gewoonte Boek van Alet.

(b) Ten tyde van Optatus was de Gewoonte van de Dooden in de Kerke te begraaven noch niet ingevoert. V. Lib. 3. De Schism. Donatist. pag. 57. 1700. gedrukt.

+ en wanneer dit gebruik ingevoert wierd.

(c) Hominem mortuum in urbe ne sepelito. Men nam het zelfde gebruik te Athene, Smirna, Marseilje en elders in acht; maar de Stichters der Steden hadden 't voorrecht in openbaare plaatsen begraaven te worden.