Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

XXIV. Hoofdtstuk.
Van de Feestdagen die men in de Maandt December viert; van de Ceremoniën in den Advent; insgelyks die van 't Zegenen van den Degen en Hartoglyke Muts. Hoe men de Middernachts Mis voor 't Kersfeest zingt.

^+ Op den 1^sten. Viert men het Feest van St. Eligius of Eloi Bisschop en Belyder, in zyne Kerken en in die van St. Benediktus Orde.

2^den. Is 't Feestdag van S^ta. Bibiana Maagdt en Martelaares in haare Kerke, en in S^ta. Maria Maggiora.

3^den. Is 't St. Maurus dag, en word in S^ta. Praxeda geviert, als ook in de Kerke van Jesus ter gedachtenisse van St. Franciscus Xavier.

4^den. Is 't S^ta. Barbarâs Feestdag, Maagdt en Martelares, in haare Kerk der Boekverkoperen, en in Transpontina, voor de Konstapels van 't Kasteel St. Angelo.

5^den. Viert men het Feest van St. Sabas den Abt, in zyne Kerk.

6^den. Is 't St. Niklaas dag, Bisschop en Belyder; en word in zyne Kerken, in St. Laurens in Damaso, en in St. Paulus geviert.

7^den. Viert men den dag van St. Ambrosius, Hoogleeraar der Kerke, in zyne Kerken. ^+ Op den eersten Zondag van den Advent, is 't Kerkbezoeking in S^ta. Maria Maggiora, als dan word 'er Pausselyke Kapel in 't Apostolisch Paleis gehouden; een Noodhelpend Bisschop zingt 'er de Mis, en de Procureur Generaal der Jacobynen doet een Leerrede. Na de Mis draagt de Paus het H. Sakrament in Processie naar de Paulina Kapel, alwaar het 40. uuren ten toon gestelt word. De tydt van den Advent is van een verborgen betekenis; want die verbeeldt den tydt die de Menschwording van den Messias voorgaat, en het vertrouwen, 't welk de Vaders des Ouden Testaments gevestigt hadden over zyne toekomste, wegens de Zaliging der menschen. Hier om is 't dat de Advent word aangemerkt als een tydt van vreugde met droef heit vermengt. Om zich naar dit Denkbeeldt te schikken,^(a) zegt men in den Advent geen Gloria in excelsis, noch in de Vroegmetten het Te Deum; de Bedienaars van 't Autaar hebben dan geen Misgewaadt aan, vermits het een gewaadt van vreugde is: zelfs vaste men eertyds in den Advent, en deeze gewoonte houd noch onder de Godtsdienstigen stant. Ook gaat de Paus in den Advent altoos naar de Kapel te voet. De drie andere Zondagen van den Advent houd men mede Kapel in 't Apostolisch Paleis, alwaar dan een Noodhelpend Bisschop de Mis zingt: doende op den tweeden Zondag de Procureur Generaal der Minnebroederen van 't Convent de Sermoen; en op den derden Zondag zingt een Kardinaal-Priester de Mis, waar na de Procureur Generaal der Augustinen een Leerrede doet. Op deezen derden Zondag worden 'er^+ teekenen van vreugde vereischt, naardien de vervulling der Profecyën nadert. Men versiert dan het Autaar meer dan naar gewoonte, men^(b) plaatst 'er Beelden en Reliquiën der Heiligen op en men siert het met bloemen. De Bedienaars doen weder

+ Feestdagen geduurende de maandt December geviert.

+ De Instelling van den Advent aangemerkt, en ten welk een einde dit is geschied.

(a) Piscara Praxis Caerem.

+ Welke Plechtigheden hiermeden gaan verzelt.

(b) Idem, ibid.

[p. 56]

hunne Misgewaaden aan. Insgelyks neemen de Mystagogen veele andere gebruiken in acht, die niet dan aan de Priesters eigen zyn. Op den vierden Zondag van den Advent doet de Procureur Generaal der Karmeliten de Vermaning. Op den tweeden Zondag, is 't Kerkbezoeking in de H. Kruis Kerk van Jeruzalem, en S^ta. Maria der Engelen; op den derden in St. Pieter, en op den vierden in de Kerk der H. Apostelen.

8^den. Is 't een Feestdag van de Ontfangenisse der H. Maagdt, in haare Kerken, in die der Kapucynen, in St Laurens in Damaso, in St. Jacob van Spanje en in S^ta. Maria in Via lata.

9^den. Is 't den dag van St. Melchiades, Paus, en word in St. Sylvester geviert.

10^den. Is 't een Feestdag ter eere van de Lieve Vrouw van Lorette, in St. Salvators Kerke in Lauro.

11^den. Viert men den dag van St. Damasus, Paus, in St. Laurens Kerke in Damaso.

12^den. Is 't Feestdag van St. Valerus den Benediktyner Abt, in de Kerke zyner Orde.

13^den. Viert men het Feest van S^ta. Lucia, Maagdt en Martelares in haare Kerken; insgelyks in St. Jan van Lateranen, alwaar het Kapittel een plechtelyke Miszingt, in Dankzegging over de bekeering van den Aller Christelyksten Koning Hendrik den Grooten Hoogloflyker gedachtenis, als Weldoender van dit Kapittel, in tegenwoordigheit van den Franschen Afgezant en de Kardinalen van dien Landaardt. Als dan is 't mede een Feestdag van St. Apollinarius wegens de H. Martelaren Eustacius en zyne Medegezellen, alwaar hunne lichaamen rusten.

14^den. Is 't St. Angelus dag, Benediktyner Abt, en word in de Kerke zyner Orde geviert.

15^den. Viert men het Feest van St. Claudius den Martelaar in de Kerk der H. Apostelen, alwaar zyne Reliquiën zyn.

16^den. Is 't een Feestdag van St. Ananias, Azarias en Mizaël, in St. Andries; alwaar hunne Reliquiën zyn; 's Avonds is 'er Muzyk in St. Marcel, in Minerva en andere Kerken, die negen dagen voor Kerstydt word vervolgt. Deeze voorafgaande^(a) negen dagen voor Kerstydt met den byzonderen Dienst, verbeelden volgens de Mystagogen, de negen maanden van 't zwangergaan der H. Maagdt. De viering van deeze negendaagsche getyden nam haaren aanvang, zoo men meent, onder het Pausschap van Paus Vitaliaan, of ten minsten onder 't houden van een Concilie van Toledo omtrent den jaare 694. Sedert dien tydt ïs 't in Spanje altoos in gebruik gebleeven, en 't is voor 't meerendeel in Italië ingevoert. Geduurende deeze negen dagen moet het Autaar gelyk voor de 40. uuren versiert zyn, en men moet niet verzuimen om 'er het Beeldt van de H. Maagdt op te plaatsen. Het overige van de Plechtigheit is van geen byzonderen omslag.

17^den. Is 't den dag van de Overvoering van St. Ignatius Bisschop en Martelaar, en word in St. Clemens Kerke geviert.

20^sten. Is 't S^ta. Faustâs dag de Moeder van S^ta. Anastasia, en word in haare Kerke geviert.

21^sten. Viert men St. Thomas den Apostels dag, in zyne Kerken, en in St. Jan van Lateranen, alwaar men de Arke des Verbondts vertoont, en de Tafel waar aan den Zaligmaker het H. Avondtmaal hield.

22^sten. Word het Feest van St. Flaviaan den Martelaar en Vader van S^ta. Bibiana in zyne Kerke geviert.

23^sten. Is 't een Feestdag van S^ta. Victoria, Maagdt en Martelares, in St. Adriaan, alwaar haar lichaam rust.

24^sten. Is 't de Vigilie of het Voor-Feest^+ van de Geboorte onzes Heeren, alsdan is 't Vesper en word in 't Apostolisch Paleis Pausselyke Kapel gehouden, alwaar dan de Kardinalen hunne avondmaaltydt doen: vervolgens woonen ze de Vroegmetten by, en de Kardinaal-Kamerling zingt ter Midder nacht de Mis.

25^sten. Op de Geboortedag onzes Heeren, word^(b) ter Middernacht en in de Vroeg-Misse Kerkbezoeking in S^ta. Maria Maggi-

(a) Piscara Praxis Caerem.

+ Hoe men een Voorfeest voor den dag van Kersfeest viert.

(b) Eenige Mystagogen eigenen de Instelling van de Middernachtsche Mis aan St. Telesphorus toe, die het Pausschap omtrent het midden van de tweede Eeuw bekleede: maar de Geleerden verwerpen de Dekreeten die men onder den naam deezen Paus en zyne Voorzaten wil doen doorgaan. Insgelyks verwerpt de Kardinaal Bona de meening die aan deezen Telesphorus de Instelling van de Middernachtsche Mis toe-eigent, en gelooft dat ze jaarlyks (Statis temporibus) niet dan onder het Pausschap van Julius den I. geviert wierd. Gregorius de Groote maakt van deeze Middernachtsche Mis in eenige zyner Werken gewag.
Volgens een Voorrecht van de Kerk van St. Marcus te Venetie, word de Mis van Middernacht 's avonds ten zes uuren gedaan. ‘De Dienst, zegt St. Didier in zyn Boek van de Stadt en Republyk van Venetië, begint op den tydt van vier en twintig uuren, en twee uuren daar na zingt men de Mis, met vier Kooren van Muzyk, nevens veel plechtgebruik en een grooten toeloop van Volk. De onorders en het misbruik, 't welk in deeze Ceremonie voorviel, wanneer men die by Middernacht deed, hebben tot het verlof gelegenheit gegeeven, dat deeze Kerk de Oeffening van deezen Dienst op dit uur verschoven heeft.

[p. 57]

ora, en in S^ta. Maria in Ara Coeli gedaan; met het aanbreeken van den dag is 't Kerkbezoeking in S^ta. Anastasia. Insgelyks houd men in St. Pieter Pausselyke Kapel, of in S^ta. Maria Maggiora, of S^ta. Maria van de Kribbe; de Paus viert 'er de^(a) Pausselyke Mis, en verkondigt 'er de gemeenzaame Lesle. ^+ Jaarlyks, voor dat de Dienst van 't Kersfeest des nachts te vooren begint, zegent de H. Vader een Degen met een goude knop voorzien,^(b) in de gedaante van een Duif toegestelt, en met gesteente verrykt, nevens de schee en draagbandt insgelyks versiert, en op het spits van den Degen^(e) de Hartoglyke Muts geplaatst. Deeze Muts is van violette zyde^(d) met hermel ynen gevoert en met een snoer omboord, kroonsgewys van Juweelen bezet. De Paus zend deeze Degen en Muts aan eenig Vorst, die hy byzonderlyk geneegen is, of aan eenig groot Veldheer die zulks verdient heeft, door uitmuntende dienst tegen de Vyanden van 't Christen Geloof beweezen. Om deeze Zegen uit te voeren,^(c) kleedt zich de H. Vader met de Albe, 't Priesterlyk Hoofdtdekzel en de Stool, voor dat hy het roode Koorkleedt aantrekt, waar mede hy zich op Kersnacht optooit. Een Kamerklerk bied de Degen en de Muts op de punt van den zelven zyne Heiligheit aan, die na de Zegen daar over te hebben uitgesprooken, deeze Degen en de Muts met Wywater besproeit en ook bewierookt. Vervolgens begeeft zich de Paus naar zyne Kapel voorgegaan van deeze zelfde Kamerklerk, die met den Degen en de Muts voor het Pausselyk Kruis gaat. Indien den geenen, aan wien deeze geschenken toe gedacht zyn, zich te Rome bevindt, moet hy die zelf uit hande van zyne Heiligheit ontfangen, hem de handt en voet kussende. Zyne Heiligheit verklaart hem dat de Degen de macht van Jesus Christus verbeeldt, en de overwinning die hy over den Duivel heeft behaalt: maar vergeet mede niet van 'er by te voegen, dat dit teffens de tydelyke macht verbeeldt die den Stedehouder van Jesus Christus is in handen gegeeven. 't Is, voegt hy 'er by, het gezegent Zwaerdt ter hand stellende, aan die het aangorden moet ter Verdeediging van den H. Apostolischen Stoel: ‘door dit zwaerdt is 't dat wy u voor Verdeediger van deeze macht, en^(f) de Pausselyke Opperhoofdigheit verklaaren, als mede de Beschermer tegen de Vyanden van 't Geloof van den H. Stoel, en het bolwerk der Kerke.^(g) Dat door dit zwaardt uwen arm over de Vyanden van den H. Stoel en den naame van Jesus Christus triomfeere; dat de H. Geest, door de Duif verbeeldt, op uw hoofdt nederdaale, en u tegen die geenen bescherme over wien Godt zyne oordeelen vervaerdige^(h) voor de H. Roomsche Kerke en den Apostolische Stoel, enz.’ Dusdanig is het Voorschrift, 't welk Sixtus de IV. wegens deeze Plechtigheit heeft verleent. Somtyds word deeze die door den H. Vader met den gezegenden Degen begunstigt is, verzocht een der Leezingen van den Dienst te doen. Alsdan hangt hem een Kamerklerk den Degen op zyde, bekleedt met een wit Pluviaal en zet hem de Muts op 't hoofdt. Vervolgens geleid hem de Ceremoni-meester tot voor de trappen van den Pausselyken Troon, en aldaar groet hy het Autaar en de Paus; nadat hy de Gezegende Muts weder den Ceremoni-Meester heeft overgegeeven, trekt hy den gezegenden Degen uit de scheê, roert de aarde met de punt van deezen Degen aan, zwenkt vervolgens driewerf in de lucht, en na die zachtiglyk op den linker arm te hebben overgebragt, steekt hy hem in de scheê. Deeze Plechtigheit geëindigt zynde gaat hy voor de Lessenaar staan en zingt de vyfde Les van den Dienst: maar te vooren geeft hem zyne Heiligheit den Zegen. Na dit gezang kust hy des H. Vaders voet; daarna trekt men hem het Priesterlyk gewaadt wederom uit, en men stelt de Muts weder op de punt van den Degen. Een Edelman houd deeze Degen om hoog tot op 't einde van den Dienst. In dien de persoon aan wien deezen Degen toegeëigent is, afweezig was, of zoo hy niet leezen kon, bericht het Roomsch Ceremoniaal ons, dat een Kamerklerk het Koorkleedt aan doet, en voor hem aan de Leslenaar zingt, waarna zy beide ter voetkus van den H. Vader koomen. Die de Gezegende Degen^(i) ontfangen heeft, word weder in praalstatie door de Edelen van 't Roomsche Hof weggeleid.

(a) Zie de Beschryving van de Pausselyke Kersmis door den Paus geviert op Pag. 286 en 287. in 't eerste Deels tweede Stuk deezes Werks.

+ Met welk een Plechtigheit de Paus jaarlyks den Degen enz. zegent nevens de verzellende omstandigheden van de zelve aangemerkt.

(b) Sacr. Cerem. Eccl. Rom. L. 1.

(e) Sacr. Cerem. Eccl. Rom. L. 1.

(d) Aimon in zyn Tafereel van 't Roomsche Hof.

(c) Idem ibid.

(f) De Hartoglyke Muts beteekent de onafhankelykheit van deeze macht.

(g) Firmetur manus tua contra hostes Sanctae sedis ac Christi nominis &c. Sacr. Cerim. &c. L. 2.

(h) Pro Romana Sancta Ecclesia & Apostolica sede. Idem ibid. Het voorstelzel Pro, 't welk in goed Latyn om beteekent, moet hier voor beteekenen.

(i) Sacr. Cerim. &c. L. 2.

[p. 58]

Men draagt alsdan voor hem den opgeheven Degen met de Muts op de punt. Paus Pius de II. zond aan Lodewyk den XI. de Degen en de Muts, nevens vier regels van een Vaers^(a) op 't lemmer gesneeden, waar door zyne Heiligheit den Monarch aanmaande het bloedt der Grieken te wreeken, en het Ottomansche Ryk te verwoesten. Insgelyks zond de zelfde Paus aan Philip den Goeden, Hartog van Bourgonje, een diergelyken Degen. ‘De Pausen, zegt de Heer Aimon in zyn Tafereel van 't Roomsche Hof, gronden dit gebruik op 't geen in 't tweede Boek der Machabeên, vyfde Hoofdtstuk, word gezegt; dat Judas Machabëus, Nicanor, Veldheer van 't Heir van Antiochus bestrydende, den Hoogen Priester Onias in den droom zag, die Godt voor 't Joodsche Volk bad, en de Profeet Jeremias die hem een zwaerdt aanboodt, zeggende; ontfang, Judas, dit Heilig Zwaerdt, 't welk Godt u geeve om de Vyanden van Israël te verdelgen. 't Geen men van de vyfde Les gezegt heeft, die in den Middernachtsch Dienst gezongen word, door dien die het gezegent Zwaerdt ontfangt, zoo word vereischt, dat we hier de orde der Lessen van deezen Dienst voorstellen.^(b) Voor het Pausschap van Paulus den II. zong de Klerk der Ceremoniën de eerste Les, een Akolyt de tweede, een Auditeur de derde, de jongste der Kardinalen Priesters de vierde, deeze die de gezegende Degen ontfing de vyfde, of in zyn afweezen een Kamerklerk. Een Apostolische Onder-Diaken zong de zesde, een Noodhelpend Diaken ter linker zyde de zevende, die ter rechter zyde de agtste, en de Paus de negende. Paulus de II. veranderde deeze orde; hy begeerde dat een Akolyt de eerste zong, een Auditeur de tweede, een Onder-Diaken de derde, de jongste der Kardinalen Priesters de vierde, die den gezegenden Degen ontfing de vyfde, een Kardinaal-Priester de zesde, en ten opzicht van de drie laatsten, maakten hy geene verandering. Sixtus de IV. gelaste dat alle deeze Lessen door Kardinalen moesten gezongen worden: Ook begeerde hy dat wanneer de Keizer deeze Middernachtsch Dienst bywoonde, de zevende Les voor zyne Majestydt zyn zou: in dit geval bekleeden dan de twee Noodhelpende Diakenen van den Paus des Keizers plaats, geduurende dat men met het zingen de laatste Psalm van de derde Vroegmetten eindigde. Deeze twee Kardinalen trokken zyne Majesteit het Koorkleedt aan, omgordden hem met den gezegenden Degen, bekleedden hem met het wit Pluviaal op de rechter schouder gesloten, en gelyk die van den Bisschop, open voor de borst. Wat de gezegende Muts aangaat, men gaf die een Stalmeester over, naardien de Waardigheit van Hartog al te gering voor's Keizers Waardigheit was, om een Hartoglyke Muts te draagen. De Keizer dus in 't Priesterlyk gewaadt gestoken, wierd voor de voeten van den H: Vader door de twee Kardinalen Diakenen geleid: hy bewees aan zyne Heiligheit de gewoone huldiging en trok zynen Degen zodanig als reeds is gezegt, waar na hy zich naar de Lessenaar begaf, de Apostolische Zegen ontfing, en zong of zeide de Les op. Na de gedaane leezing ging zyne Majesteit des Pausen voet kussen. Vervolgens geleidden de twee Noodhelpende Kardinalen hem weder naar zyne plaats, en ontkleedden hem van 't Priesterlyk gewaadt. Op dusdanig een wyze was het gedrag gehouden toen Keizer Frederik de IV. de Mis van Kersdag in 't jaar 1468. onder het Pausschap van Paulus den II. bywoonde. De Historiën melden sedert dien tydt niet, dat 'er ooit weder een^(c) Keizer te Rome zich omtrent Kersdag heeft laten vinden. Wat Frederik de IV. aangaat; die de Historie van Duitslandt geleezen hebben, zyn genoeg bewust, dat deeze Vorst van zodanig een aart was, die meer met een Priester dan Keizer overeenquam.

Op den 26^sten. Is 't St. Stephanus den eersten Martelaars Dag, en word in St. Laurens buiten de muuren als ook in zyne Kerken geviert; alsdan houd men ook Pausselyke Kapel in 't Apostolisch Paleis: een Kardinaal-Priester zingt 'er de Mis, en een Student van 't Genootschap der Engelen doet een Sermoen.

Den 27^sten. Viert men het Feest van St. Jan den Apostel en Euangelist in St. Jan van Lateranen en in zyne Kerken; ook houd men Pausselyke Kapel in 't Apostolisch Paleis; een Kardinaal-Priester zingt de Mis, en

(a)

Exerat in Turcastua me. Ludovice, furentes

Dextera! Grajorum Sangninis ultor ero.

Corruet Inperium Mahometis, & inclyta rursus

Grajorum virtus, te petet Astra Duce.

(b) Sacr. Cerim. Eccl. Rom. L. 2.

(c) In 't Jaar 1485. Ontfing Dom Franciscus van Arragon, Ferdinands zoon, Koning van Arragon en Sicilië de gezegende Degen uit handen van Innocentius VIII. en zong, volgens de voorgeschreeven orde van 't Roomsch Ceremoniaal, de vyfde Les van den Middernachts Dienst.

[p. 59]

door een waereldlyk Priester word 'er gepredikt: insgelyks zingt men in de Syrische Taal de Mis in St. Jan der Maroniten.

28^sten. Is 't Allerkinderen Dag, en word in St. Paulus, in S^ta. Maria Maggiora en in de Lieve Vrouw der zinneloozen van de Godtvruchtigheit in de plaats van Colonna geviert.

29^sten. Is 't Feestdag van St. Tomas van Kantelberg, Bisschop en Martelaar in St. Tomas der Engelsen en in S^ta. Maria Maggiora. Insgelyks is 't het Feest van St. Trophimus Bisschop van Arles, in de Kerk van St. Philippus Neri in Strada Julia naby de nieuwe Gevankenissen, alwaar de Reliquiën van dien Heilig vertoont worden.

30^sten. Is 't den Dag van St. Exuperantius en Marcellus Diakenen, en word in St. Bartholomeus op 't Eilandt geviert, als mede in St. Jacob der Spanjaarden, ter gedachtenisse van de Overvoering van St. Jacobs Lichaam.

31^sten. Viert men het Feest van Paus St. Sylvester, in zyne Kerke, en in St. Martyn der Bergen: als dan is 't Vesper en men houd Pausselyke Kapel in 't Apostolisch Paleis, ter gedachtenisse van de Besnydenisse onzes Heeren. Eenige Kerken zyn 'er alwaar het Feest van een Heilig niet dan des Zondags in den Oktaaf geviert word, voornamentlyk wanneer deeze Kerk door eenige Broederschap van Ambachten den Dienst laat waarneemen. ^+ Alle avonden is 'er Oratorie op een bestemde nacht uur in St. Franciscus Xaviers Kerke, en men geeft 'er om den anderen dag onderwys; in de Nieuwe Kerk geschied dit driemaal ter week, des Maandags, Woensdags en Vrydags. Ook onderwyst men alle Vrydagen op diergelyken tydt in de Kerk der Wondindrukzelen. Alle Maandagen van 't gansche Jaar is 't 's morgens Feestdag en ten toon stelling van 't H. Sakrament in de Kerke der H. Apostelen, en in Ara Caeli, ter gedachtenisse van St. Antoni van Padua. Alle Maandagen van 't jaar is 't mede Feestdag in St. Andries de la Valle, in de eerste Kapel aan de linkerhandt, en word des avonds het H. Sakrament ten toon gestelt, Muzyk gezongen, en een Lykpredikatie gedaan. Op ieder Dingsdags van 't jaar, word des namiddags het H. Sakrament, in de Kerk van de Lieve Vrouw van Lorette op de plaats van Trajaan ten toon gestelt, insgelyks by de Suffraganen en in St. Paulus van de Orde. Alle Woensdagen is 't Feestdag in St. Eustatius; en 's morgens ten toon stelling in St. Vincent en St. Anastasius by de Fontein van Trevi. Insgelyks vergaderen op alle Woensdagen de Muzyk-Meesters van Rome in de Magadalena Kerk, alwaar zy de Litaniën zingen Alsdan is 't mede ten toon stelling in St. Franciscus Romanus in Strada Felice. Alle Donderdagen is 't Feest in de Kerk van Anima en in die van de Lieve Vrouw der Bergen. Op alle Vrydagen viert men dien dag in de Kerke van Jesus, om een goed afsterven, en in St. Sixtus Gasthuis der Verminkten by Sixtus Brug ten 21 uuren; in 't Oratorie der Agonisanten by Pasquyn, ten 22 uuren, in St. Niklaas der Leermeesteren in Campo Marso, en in S^ta. Lucia van Gonfalon. ten 23. uuren Alle Zaturdag 's avonds is 't Feest in S^ta. Maria Maggiora: men zingt in de Kapel Paulina de Litaniën van de H. Maagdt in Muzyk, alwaar de Kardinalen tegenwoordig zyn. Alsdan staat mede het H. Sakrament ten toon, en men zingt de Litaniën in St. Salvator der Copellen, in de Lieve Vrouw der Bergen, in St. Salvator in Lauro, in St. Pantaleon by Pasquyn nevens een Muzyk; dit Muzyk eindigt 's nachts ten een uur: maar ten 22 uuren, is 'er ten toon stelling van 't H. Sakrament in Sta. Maria in Via Lata, en in S^ta. Maria der Bergen. Insgelyks is 'er ten toon stelling in St. Apollinarius ten 23 uuren, als ook in St. Salvator der Copellen, en 's nachts in St. Salvator in Lauro. Op alle de eerste Zondagen van de Maandt word het H. Sakrament ten toon gestelt, men predikt, en zingt Muzyk in St. Laurens in Lucina, in 't Noviciaat der Vaderen van Magdalena in Trivio, in St. Stephanus del Cacco; en ten 22 uuren stelt men het H. Sakrament ten toon in St. Joseph in Carcera, en in de H. Drievuldigheit der Pellegrims; welke ten toon stelling in de laatste Kerk drie dagen duurt. Op alle de tweede Zondagen van de Maandt, is 't ten toon stelling 's morgens in St. Augustyns Kerke, in Jesus Maria op de Loopstraat, in die van den Bescherm-Engel, en in St. Bernard by de Kolom van Trajanus. Alle derde Zondagen der Maandt viert men dien dag in de Kerk der Wondindrukzelen van St. Franciscus en in die van Minerva; 's morgens, en 's avonds ten 22. uuren insgelyks in St. Marcel, in St. Rochus, en in die der Dooden, alwaar men de 40. uur gebeden doet, in die van Magdalena,

+ Welke byzondere Feestdagen jaarlyks op gezette tyden worden geviert.

[p. 60]

en St. Hieronimus van Sclavonië. Op ieder vierde Zondag der Maandt is 't Feest in S^ta. Maria in Porticu en in St. Salvator der Copellen; insgelyks alle Zondagen van 't Jaar in de Transpontynen, in S^ta. Maria in Trastevera, in S^ta. Maria in Campitelli en in St. Chrysogonus. Alle Zon- en Feest-dagen van 't Jaar, is 't Vesper, ten toon stelling, prediktydt en zangmuzyk in St. Karel Catinari. Op alle Feestdagen van de H. Maagdt, is 'er den ganschen dag ten toon stelling in de Lieve Vrouwe Kerk del Pianto. Door een Dekreet van Paus Paulus den V. op den 10^den. May 1608. verleent, zyn de gebeden van veertig uuren, nevens de ten toonstelling van 't H. Sakrament ingestelt, om geduuriglyk en achtervolgelyk in alle de voornaamste Kerken van Rome te doen geschieden, en ook onderhouden te worden, volgens de verdeeling door den Kardinaal Vicaris gemaakt, die men voor alle de Kerken door gedrukte orde aangeplakt ziet. Insgelyks heeft de zelfde Paus vollen Aflaat voor tien jaaren verleent, telkens als men gebiegt en de Communie ontfangen hebbende, de Kerken bezocht; ook stond hy den geenen de veertigdaagsche Aflaat toe, die na gebiegt te hebben Godt om den Vrede en de Eenigheit onder de Christen Vorsten, en voor de benoodigtheden der Kerke baden.