Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

XXIII. Hoofdtstuk.
Van de Feestdagen die men in de Maanden October en November viert.

In de Maandt October.

⁺ Op den eersten Zondag is 't een Feestdag van den Rozekrans in Minervâs Kerke, en in de Kerk der Dominikanen Orde.

1^sten. Viert men het Feest van St. Remigius Bisschop en Martelaar, in Maria in Trastevere, daar zyne Reliquiën zyn: insgelyks in S^ta. Agatha en in St. Louïs.

2^den. Is 't een Feestdag van St. Legerus Bisschop van Autun en Martelaar, in St. Pieter, alwaar zyne Reliquiën zyn. Alsdan viert men mede het Feest van den^(a) Beschermengel in zyne Kerk.

3^den. Viert men 't Feest van St. Candidus den Martelaar in S^ta. Bibiana.

4^den. Word het Feest van St. Franciscus van Assise in alle de Kerken van zyne Orde geviert, en in St. Jan der Boloneezen ter gedachtenisse van St. Petronius.

5^den. Viert men den dag van St. Placidus en de Martelaars zyne Medegezellen, in de Kerken der Benediktynen Orde, en in St. Pieter ter eere van S^ta. Galla.

6^den. Is 't Feestdag van St. Bruno Stichter der Kathuizeren Orde, in S^ta. Maria der Engelen, en in de Lieve Vrouw van Vrede word de Kerkinwying geviert.

7^den. Is 't Feest van den Paus St. Marcus in zyne Kerk; insgelyks dat van St. Sergius en Bacchus Martelaars in hunne Kerke.

8^sten. Is 't een Feestdag van S^ta. Brigitta, Weduwe, in haare Kerke, en in St. Laurens in Panisperna, ter eere van St. Marcel en Apuleus Martelaars. Ook is 't Kerkinwying van St. Louis der Franschen. Insgelyks is 't een Feest van den Ouden Simeon, die op den dag van Zuivering den

+ Dagelyksche Feesten ter eere van verscheiden Heiligen die men te Rome in de maandt October viert.

(a) Het Feest van de Beschermengelen werd ingestelt, of liever algemeen gemaakt, door Paus Paulus den V. ten verzoeke van Ferdinand van Oostenryk, die vervolgens Keizer wierd.

[p. 52]

Zaligmaker op de armen nam, 't welk in zyne Kerk naby de Plaats Fiametta word geviert.

9^den. Is 't een Feest van St. Denys en de Martelaars zyne Medegezellen, 't welk in hunne Kerke en in St. Louis der Franschen word geviert.

10^den. Viert men het Feest van St. Lodewyk Bertrand, Jacobyn, in Minerva; als dan is 't mede een Feestdag van St. Franciscus van Borgia, in de Kerke van Jesus, en in St. Eusebius over de Instelling der Celestinen.

11^den. Is 't den Feestdag der Overvoering van St. Augustinus lichaam, in de Kerken zyner Orde.

12^den. Viert men den dag van St. Rudolphus van der Camaldulen Orde, in de Kerken van zyne Orde.

13^den. Is 't Feestdag in de Kerken der Cistercienzen Orde, ter gedachtenisse van de Inwying van de Abdy van Claraval en in de Kerk van Ara Coeli ter eere van St. Daniel en zyne Medegezellen de Martelaars.

14^den. Viert men het Feest van den Paus en Martelaar St. Calixtus, in zyne Kerke; in S^ta. Maria in Trastevere en in St. Sebastiaan.

15^den. Is 't Feest van S^ta. Theresa de Maagdt, en 't word in alle de Kerken der Karmeliten geviert.

16^den. Word ter eere van St. Gallus Benediktyner Abt, een Feest in de Kerken van zyne Orde geviert.

17^den. Viert men den dag der stichting van der Cistercienzen Orde in alle de Kerken van die Orde, en in die van St. Benediktus, ter eere van St. Andries den Benediktyner; als ook in St. Pieter ter gedachtenisse van den Paus Adeodatus en in de Poolsche Kerk, wegens S^ta. Hedwig, Hartogin van Polen.

18^den. Is 't St. Lucas den Euangelist, en word dien dag door de Schilders in zyne Kerke geviert, insgelyks in St. Martens Kerk, en in St. Pieter alwaar zyn hoofdt is, als ook in S^ta. Maria Maggiora, daar zyn arm is.

19^den. Is 't den dag van St. Pieter van Alcantara, die in de Kerk van Ara Coeli word geviert, en in zyne Kerk op den Palatynschen Berg.

20^sten. Is 't een Feest van St. Sedullus de Benediktyner in de Kerken zyner Orde.

21^sten. Is 't S^ta. Ursulâs dag nevens haare gezelinnen de Maagden en Martelaressen, en word in Torre de Spechi, als ook in de Kerk der Barmhartigheit op de Plaats Colonna geviert.

22^sten. Viert men het Feest van St. Battarius Abt van den Berg Cassin, als ook dat van S^ta. Cordula Maagdt en Martelaares in de Kerke van Jesus, alwaar haar hoofdt is.

23^sten. Is een Feestdag van St. Pieter Paschasius in St. Andries Kerke.

24^sten. Viert men het Feest van St. Martyn, Benediktyner Abt, in de Kerken zyner Orde.

25^sten. Is 't St. Crispyns en Crispiniaans dag, beide Martelaars, en word in de Kerke der Schoenmakers geviert, en ook in St. Laurens in Panisperna, alwaar zyne Reliquiën zyn. Insgelyks viert men het Feest van St. Chrysantus en Darius in de Kerk der H. Apostelen, en in St. Sylvester in Campo Marzo, alwaar hunne Reliquiën zyn.

26^sten. Is 't een Feestdag van St. Evaristus, Paus en Martelaar, in St. Pieters Kerk.

27^sten. Is 't de Vigilie of het Voorfeest der H. Apostelen Simon en Judas.

28^sten. Viert men St. Simon en Judas Dag in hunne Kerke in St. Pieter.

29^sten. Is 't een Feestdag van St. Theodorus Benediktyner Abt.

30^sten. Viert men den dag van Germanus Benediktyner Bisschop, in de Kerken zyner Orde.

31^sten. Is 't St. Nemesus en Lucillus dag, beide Martelaars, in S^ta. Mariâs Nieuwe Kerk, anders St. Franciscus in Campo Vaccino.

In de Maandt November.

Op den 1^sten. Is 't Allerheilige Feestdag^+^(a). Alsdan word 'er in 't Apostolisch Paleis Pausselyke Kapel gehouden; een Kardinaal Bisschop zingt 'er de Mis, en een Student van 't Duitsche Genootschap doet 'er een Sermoen. Alsdan is 't mede Feestdag in S^ta. Bibiana en in Rotonda word op den Vespertydt Pausselyke Kapel gehouden, om 'er den Dienst der Dooden te zingen. Insgelyks is 't dan ter eere van St. Cesarius Feest in zyne Kerke.

+ Feestdagen die geduurende de maandt November invallen en geviert worden.

(a) In de zevende eeuw wyde Bonifacius de IV. het Pantheon van Rome aan de H: Maagdt, en aan alle de Heiligen in. Meer dan zes eeuwen te vooren was het Pantheon door Agrippa aan Jupiter en alle de Goden toegewyt geweest. Deeze Inwying van 't Pantheon door Bonifacius den IV. was een voorbereiding tot het Feest van Aller Heiligen; hy voerde het te Rome na de Inwying van dien Tempel in. In den aanvang van de negende eeuw, belaste Gregorius de IV. dat dit Feest in 't geheel Christenryk zou algemeen aangenomen worden, en begeerde dat men 't op den eersten November vieren zoude; want te vooren vierde men 't op den 12den. May.

[p. 53]

2^den. Is 't Aller Zielen Dag, en men houd Pausselyke Kapel in 't Apostolisch Paleis; de Kardinaal Grootbiegtvader zingt 'er de Mis. 't Is dan mede Feest in St. Gregorius op den Berg Coelius, in de Broederschap van de Doodt, en in die der Suffraganen en Agonisanten, 't welk den ganschen Oktaaf duurt. ^+ Wanneer de Paus de Vespers en Vroegmetten der Dooden bywoont, is hy in 't violet gekleedt, hebbende op 't hoofdt een omgekeerde Munnikskap,^(a) eveneens als een vacht waar mede de kap gevoert is, die hem een gedeelte van zyn aangezicht bedekt, en de gedaante van twee hoornen maakt. Dus toegetakelt komt zyne Heiligheit in de Kapel, voorafgaande de Kruisdrager met het Kruis, waarna de Kardinalen volgens gewoonte volgen. Die den Dienst doet, 't zy dat de Paus tegenwoordig of afweezig is, is met de gewoone plechtgewaaden van alle Missen bekleedt, behalven dat ze zwart zyn, en dat men hem noch pantoffels noch handschoenen geeft. Wanneer^(b) de Paus na de Mis zelf de Absolutie geeft, en uitspreekt, terwyl dat het Koor de Libera begint, verkleedt zich zyne Heiligheit met een roodt Pluviaal, men spreid dan in zyne tegenwoordigheit een Dootkleedt, 't welk de trappen van den Pausselyken Troon bedekt. Op de herhaling van het Libera, naderen twee Akolyten, met Koorkleeden aan, den Paus, de een met het Wierookvat en de Wierookbus, de ander met het Wywater en de Wyquast. De eerste Kardinaal-Priester bied den H. Vader de Wierookbus aan; en in den aanvang van het Kyrie Eleison staat de Paus op en zet zynen Myter af; eindelyk keert hy zich naar 't Autaar en begint met een verstaanbaare stem het Pater Noster. Zachtelyk dit eindigende, bied de eerste Kardinaal Priester de Wyquast den H. Vader aan, alsdan besprengt hy driewerf het laken. Na deeze besprenging reikt hem de Kardinaal het Wierookvat toe, waar mede zyne Heiligheit driemaal het zelve laken bewierookt. De twee Akolyten vertrekken dan; de Plechtigheit eindigt door een Gebedt, waar na de Paus het Requiëm zegt, en het Koor Requiescant in pace. Somtyds^(c) maakt men in 't midden van de Kerk, na de Vespers der Dooden, een brandende Kapel met vier Waschkaerssen min of meer op de vier zyden: op 't midden van het Doodtkleedt moet een rood en violet gestikt zyde Kruis zyn. De dag van Allerzielen^(d) was mede by^+ de Romeinen in gebruik: maar men vierde die in de maandt van Februari. De Vreugdemaaltyden waren 'er de oeffening van, want zy aten en dronken ter gedachtenisse van de overledenen. Hier over waren de Oudvaders niet nalaatig hen dit als een strydige zaak met den Godtsdienst en de goede Zeden te verwyten. Nochtans kroop een gedeelte van dit misbruik by de Christenen van de eerste Kerke in, naardien wy in de Historie deezer eerste tyden aangeteekent vinden,^(e) dat veele bygelovige Christenen op de graven der Martelaren bidden en drinken gingen, en zulks met een oogmerk van Godtsdienst oeffening. Ovidius eigent^(f) aan Eneas de Instelling van dit Feest toe. De Romeinen deeden voor hunne dooden mede offerhanden; zy^(g) ontstaken Waschkaerssen op hunne graven; men badt de Goden voor hun, of men deed^(h) ten minsten geloften voor de rust en verzachting der Overledenen, die, zoo men Ovidius gelooven mag, uit hunne graven opstonden, en liepen langs velden, wegen en door steden om den Levenden hulpe af te smeeken', en hen om de redenen te vraagen over de nalaatigheit der jaarlyksche instellingen. Deeze nalatigheit was, zegt hy, veroorzaakt door de onlusten van de burgerlyke Oorlogen;^(i) de Overledenen deeden deswegen bittere klachten: zy weenden verscheiden achter-

+ Met welk een Plechtigheit den dag van Allerheiligen word geviert, en hoe men den Dienst van Allerzielen dag voltrekt.

(a) Caputium magnum quod inversatur: itaque pelles ab extra sint, & supra faciem habeat quasi duo cornua. Sacrar. Serimon. Eccl. Rom. L. 2.

(b) Cerim. Eccl. Rom. L. 2.

(c) Bauldry Manuale Sacr. Caerem.

(d) Feralia: Dit was by de Romeinen den jaarlykschen dienst voor de dooden.

+ Hoe de Romeinen eertyds mede een Allerzielen dag vierden, en met welk een plechtgebruik deeze viering geschiede.

(e) Zie een plaats van St. Ambrosius in zyn boek van 't Vasten C: 17.

(f) Fastor. Lib. 2.

(g) Zie wat Suetonius in 't leven van Augustus C: 98. bericht, raakende den jaarlykschen dienst die men op het graf van een zekeren Mesgabas vierde.

(h)

Ossa quieta precor tuta requiescere in urna,
Et sit humus cineri non onerosa tuo. Ovidius.

Zie de zelfde Ovidius in 't tweede Boek van zyne Feestdagen.

(i)

- - - - Bustis exisse feruntur,
Perque vias urbis, Latiosque ululasse per agros
Deformes animae &c.

[p. 54]

eenvolgende nachten, een ieder stond verbaast zyne ontvleeschte Voorouderen te zien; de Vaders verscheenen aan hunne Kinderen en de Mannen aan hunne Vrouwen, verzoekende gebeden en offerhanden. Men haaste zich de Jaarlyksche Diensten weder te beginnen, en als toen hielden zich de Dooden gerust. Maar om weder tot de gedachtenisse der Overledenen, Allerzielen genoemt, te komen; dit gebruik is rechtmatiger en billyker beginzelen verschuldigt, dan die deezer aloude Heidenen: De benoodigdheden onzer Overledenen zyn t'eenemaal anders gegrondt, als ongetwyffelt die der Afgodendienaren waren. Hoe het ook zyn mag, zonder alhier een verhaal van veele verdichte Historiën deezer wederkomelingen te doen, noch geene vergelyking tusschen de verstorvenen van 't Heidendom en de Roomsche Kerk te maaken, zeeker is 't dat de gedachtenis van dien niet algemeen in de Kerke was, dan nadat Odilo Abt van Clugni, die in zyn Bisdom op den 2^den. November op 't eindigen van de tiende eeuw vast stelde; zedert de eerste eeuw badt dan de Kerk niet als op een zekere wyze voor de Overledenen: want toen had zy noch geene algemeene Gedachtenis ingevoert, zodanig die op den 2^den. November word geviert, welke viering men aan de Godtsdienstigheit van St. Odilo verschuldigt is, of liever, indien men de oude Legenden gelooven mag, aan de liefdadigheit van een Reiziger die van Sicilië quam. Men zegt dat deeze Man van de vlammen uit den Vuurbraakenden Berg Etna verschrikt, zich ingebeeldt heeft dat dit het Vagevuur was; hy geloofde zelfs het gekerm en geschrei der zielen te hebben gehoort. T'eenemaal met deeze gedachten ingenomen, bericht hy dit St. Odilo, en deezen Heilig stelde een plechtelyken dag voor de vertroosting der verstorvenen door zyn gansch Bisdom in.

3^den. Is 't den dag van St. Malachias en St. Hubertus Abt der Cistercienzen, en word in de Kerken van die Orde geviert.

4^den. Viert men den dag van St. Karel den Kardinaal in zyne Kerken, en in S^ta. Praxeda; alsdan houden de Kardinalen Kapeldag in St. Karel aan de Loopstraat.

5^den. Is 't St. Zacharias dag, Vader van St. Jan den Dooper, en word in St. Jan van Lateranen en in S^ta. Maria Maggiora geviert; als ook wegens de overvoering der Onnozele zielen.

6^den. Is 't St. Leonards Feest in zyne Kerken.

7^den. Is 't Feestdag in Rotonda en S^ta. Bibiana.

8^sten. Is 't den dag der vier Kroonen, en word in hunne Kerken geviert.

9^den. Is 't Kerkinwying van St. Jan van Lateranen; men stelt alsdan de Hoofden der Apostelen Petrus en Paulus ten toon.

10^den. Viert men den dag van St. Triphonius en de Martelaren zyne Medegezellen in zyne Kerke, en in die van den H. Geest; insgelyks in St. Andries de la Valle ter eere van den gelukzaligen Andries van Avel no den Theatyner.

11^den. Is 't Feestdag van St. Martyn Bisschop en Belyder in zyne Kerken.

12^den. Viert men het Feest van St. Martyn Paus en Martelaar in St. Martyn op de Bergen; insgelyks van St. Diego den Cordelier, in St. Jacob van Spanje en in de Fransche Kerken.

13^den. Word het Feest van St. Huomobonus, in zyne Kerk, in St. Marcus, wegens de Inwying, in St. Andries van Montecavallo, en in St. Ignatius ter eere van den gelukzaligen Stanislaus Kostka geviert.

14^den. Viert men het Feest van St. Laurens Benediktyner Bisschop, in de Kerken van zyne Orde.

15^sten. Is 't een Feestdag van St. Mahu, in 't Latyn Maclovius en in 't Frans Malo genoemt, en word in St. Bartholomeus van Bergamasco geviert; als ook in de Kerk van Anima ter eeren van St. Leopold Hartog van Oostenryk.

16^den. Is 't Feest van St. Edmond, Bisschop, in S^ta. Pudentiana en in andere Kerken.

17^den. Is 't den dag van St. Gregorius Thaumaturgus, en word in de Grieksche Kerk en in S^ta. Maria Maggiora by de Transpontynen geviert; insgelyks viert men die van St. Aniaan wegens zyne overvoering na by de Kerke der Armeniers.

18^den. Viert men de Kerkinwying der Kerken van St. Pieter en Paulus.

19^den. Is 't Feestdag van S^ta. Elizabeth van Hongarye in de Kerken van St. Franciscus.

20^den. Is 't een Feestdag van St. Edmond Koning van Engelandt in St. Thomas der Engelanders, en in Ara Coeli ter eere van den gelukzaligen Jan van Capistran in St. Karel aan de vier Fonteinen; en in S^ta. Francisca in Strada Felice, voor dun gelukzaligen Broeder Felix van Valois.

21^sten. Is 't den dag van de ten Toonstelling van de Lieve Vrouw in den Tempel; alsdan is 't Feestdag in alle de Kerken aan haar toegewyt.

22^sten. Is 't S^ta. Cecilia Maagdt en Martelaresse, en word dien dag in haare Kerke in Trastevere geviert, en in de vier gekroond, alwaar haar hoofdt is.

[p. 55]

23^sten. Is 't een Feestdag van St. Clemens, Paus en Martelaar, in zyne Kerke, en in St. Marcel, ter eere van S^ta. Felicita en haare zeven zoonen, Martelaars.

24^sten. Viert men het Feest van St. Chrysogonus den Martelaar, in zyne Kerke.

25^sten. Is 't S^ta. Catharinâs dag, Maagdt en Martelares, in haare Kerken.

26^sten. Is 't St. Sylvesters Dag, Stichter van zyne Broederschap, en word in St. Stephanus Del Cacpo geviert.

27^sten. Is 't Feestdag van St. Jacob Intercise, den Martelaar, in St. Pieter, alwaar zyn hoofdt is.

28^sten. Is 't een Feest van den Paus St. Gregorius den III in St. Pieter, in St. Sylvester, in St. Steven del Cacpo voor veele Martelaren, en in Ara Caeli ter eere van den gelukzaligen Jacobus, van de Markt van Ancona.

29^sten. Viert men het Feest van St. Saturninus Martelaar in St. Jan en St. Paulus Kerken, en in S^ta. Catharina der Lyndraajers.

30^sten. Is 't Feestdag van St. Andries den Apostel in zyne Kerken, en in die van den H. Engel aan de Vischmarkt, als ook in St. Pieter, alwaar zyn Hoofdt is.