Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1

XXVIII. Hoofdtstuk.
Van den Heiligen Zweetdoek en zyne uitwerkzelen.

Indien het Kruis 't welk de Offerhande van Jesus Christus geheiligt heeft, de eerbied der Christenen vereischt, en^(f) indien het geoorloft is tot dit gewyde hout eveneens

(f) Dus is 't dat zich St: Thomas Sum. Theol. 3. p. q. 5. Art. 4. uitdrukt. Die geene die het einde van een Afdeeling van C. 16. der Psalmodia van de Kardinaal Bona zullen leezen, zullen 't voor een Geestdryvery van een Dichter neemen, alles 't geen deeze Godsdienstige Kardinaal tot het Kruis zegt. Zeker is 't dat deeze uitdrukzelen en diergelyken nooit op het strafste moeten genomen worden. 't Is zelfs een misdaadt het tegendeel te doen. Men gelooft genoegzaam dat 'er niemandt onder de Christenen is, die zich na een weinig opmerking inbeeldt, dat twee stukken houts, zodanig geschikt dat die een Kruis uitmaken, het vermogen zouden hebben den geenen te beschermen die de zelve aanspreekt om de Zaligheit te verwerven, gelyk de Kardinaal Bona heeft gedaan, zeggende:

Salva nos tremendo tuo

Signaculo munitos.

Maar, zal men zeggen, deeze die zich zonder omweg tot een stuk houts van 't waare Kruis vervoegt, en ter zelver tydt zoude aanraaken, zal zonder twyffel de heilzaame werkingen gevoelen, naardien het te vermoeden is, dat de deelen, die zich van 't hout uitgeeven zullen, waaraan Jesus Christus is gehecht geweest, de zelfde uitwerking op het menschelyk lichaam doen zouden, als den Zeilsteen op een naaldt.

[p. t.o. 303]

N^o. 26. Tom. 1. see p. 117.

Figure des deux fameux suaires.
Le S. SUAIRE de TURIN. vu par derriere.

Le S. SUAIRE de TURIN. vu par devant.
Romae 1722.

Le S. SUAIRE de BEZANÇON.

[p. 303]

te spreeken gelyk men tot den gekruisten Zaligmaker spreekt; de Heilige Zweetdoek heeft het zelve recht een diergelyke eerbewyzing te eisschen. Hy heeft onmiddelyk de Heilandt van 't Menschelyk geslacht aangeraakt; hy heeft Jesus Christus lichaam in 't Graf omwonden, terwyl zyne ziele ter helle was nedergedaalt om over de doodt te triomferen en den geenen te verlossen die des Messias toekomste waren verwachtende. Men zegt tot dien van Veronica^*, waarvan wy reeds gesproken hebbe:^(a) O gelukzalig Afbeeldzel, bestier ons, op dat wy het aanzicht van Christus mogen aanschouwen: met noch krachtiger reden kan tot den Heiligen Zweetdoek gezegt worden:^(b) bewaar ons, o Goddelyk Afbeeldzel van Jesus Christus, het Afbeeldzel van den Vader, 't welk onveranderlyk is. Gy zyt het tot wien ik my vervoege als tot een verstandig Wezen enz.

⁺ Twee vermaarde Zweetdoeken worden 'er in Europe gevonden, een te Bezançon en een te Turin^†. Chifflet beschryft ze beide, en^(c) meent dat de Zweetdoek van Bezançon ten tyde van de Kruisvaarten uit Palestina is overgebragt, 't welk hy in den aanvang van de twaalfde eeuw stelt te zyn geschied. Omtrent deezen tydt is 't dat men de gewoonte heeft ingevoert, den Volke de H: Zweetdoek te vertoonen. De zelfde Schryver heeft uit een oud Kerkgewoonteboek getrokken, hoedanig men dien ouwlings⁺ vertoonde; 't welk zich dus toedroeg. 's Morgens voor 't Paaschfeest gingen drie Kanoniken uit de Kapel naar 't Groot Autaar en zongen: wie is 't die ons de steen von 't graf wegneemt? Alsdan quamen eenige kinderen als Engelen verkleed by hun en vroegen: Wie zoekt gy? De Kanoniken gaven den Engelen tot antwoordt, wy zoeken Jesus den Nazarener. De Engelen antwoordden; hy is hier niet. Vervolgens drukt zich de Voorzanger met deeze woorden tot den eersten der Kanoniken dus uit: Zegt ons, Maria, wat gy op den weg hebt gezien; waarop hem den Kanonik antwoordt: Ik hebbe het Graf van Christus gezien die leeft, en de heerlykheit van dien die verrezen is. De tweede Kanonik voegt 'er by: Ik hebbe de Engelen gezien, getuigen van de Verryssenisse; Ik hebbe de H: Zweetdoek en de gewaaden gezien; teffens deezen Zweet-

* [Eenige Schryvers meenen dat Veronica eigentlyk het Afbeeldzel zelf van den Heilandt is, in dien Zweetdoek ingedrukt, en dat men by woordtverbastering deeze twee woorden Vera Icon, 't welk waarachtig Afbeeldzel beteekent, Veronica gesmeedt heeft. Gemeenlyk eigent men deeze naam aan een bekeerde Joodin toe, Berenice genoemt, die haaren Neusdoek op 't gezicht van den Zaligmaker dekte toen hy het Kruis naar Klavarië droeg, om zyn zweet en bloedt af te droogen, 't welk hem van zyn aangezicht vloeide. Men geeft voor, dat deeze doek driedubbelt gevouwen was, en dat zich des Heilands wezen in ieder deezer vouwen drukte, waarvan men een te Rome, een in Spanje en de derde te Jeruzalem bewaarde. In de Vatikaansche Bibliotheek vind men echter een geschreeven Boek, behelzende de Historie der overvoering van den H: Zweetdoek naar Rome. 't welk men meent onder de Regeering van Tiberius is geschied; want Methodius zegt dat deeze Keizer verstaan hebbende welke wonderwerken door Jesus Christus in Judea waren verricht, en zich met Lazery besmet vindende, Afgezanten derwaarts zond, die Berenice met den Zweetdoek naar Rome bragten, van welke aanraaking de Keizer geneezen wierd. Vervolgens heeft Paus Bonifacius de VII. de zelve in St. Pieters Kerk geplaatst; waarna men van deeze dierbaare Reliquie sedert eenige afdrukzels heeft gemaakt, die op verscheiden plaatsen van hooge waarden geacht worden. Baronius Moreri.]

(a) O felix figura deduc nos ad videndam faciem quae est Christi pura.

(b) Chifflet sluit zyn klein Traktaatje de Linteis Sepulchralibus Christi door dit gebedt aan den H: Zweetdoek van Bezançon: ó divina similitudo ejus quae mutari non potest patris similitudinis - - - tecum loquor, tanquam cum re animata - - - conserva cum qui piè nobis imperat &c.

+ Twee voornaame Zweetdoeken van waar die in Europe zyn overgebragt,

† Zie het nevenstaande Afbeeldzel van deeze Twee beruchte Zweetdoeken. De eerste verbeeldt de H. Zweetdoek van Turin van achteren te zien; De tweede, de H. Zweetdoek van Turin van vooren; En de derde de H. Zweetdoek van Bezançon.

(c) De Linteis Sepukr. C. 9.

+ En met welk een plechtigheit de zelve vertoont worden.

[p. 304]

doek vertoonende, en de derde Kanonik bevestigt de geheiligde Plechtigheit met deeze woorden: Jesus Christus onze hoope is verreezen, hy zal voor u in Galilea gaan. Het Koor bevestigt mede de Waarheit deezer Opstanding van den Zaligmaker met deeze uitdrukking: men moet de getuigenis van Maria meer gelooven, dan de Verleiding der Jooden; wy weeten dat Jesus Christus van de doodt verreezen is. En dit Geestelyk bedryf eindigde door het zingen van het Te Deum enz.

⁺ De Bezançonsche Zweetdoek is door zyn Mirakelen vermaart. Hy heeft zelfs dooden opgewekt, en deeze wederopstanding, die in de veertiende eeuw voorviel, bekrachtigde vervolgens niet weinig de achting van den Zweetdoek. De St. Stevens Kerk, alwaar men die bewaarde, werd eerlang te klein. De meenigte der Godsdienstelingen van allerwegen derwaarts komende om deezen wonderwerkende Zweetdoek te zien, vereischte dat men een van hout gemaakt Toneel voor de Kerk oprechtte, 't welk daar na in een steengebouw veranderde, van waar men de Zweetdoek tweemaal 's jaarsvertoonde, te weeten, op Paaschdag en des Zondags voor Hemelvaartsdag. De voornoemde Chifflet^(a) heeft in zyne Beschryving de gedachtenis der mirakelen door deeze Reliquie gedaan, den nakomelingen nagelaaten. Zy heeft by veele gelegenheden gevaarlyke krankheden geneezen, den blinden ziende gemaakt, de pest doen ophouden; en de Afbeeldzels zelfs van deezen H: Zweetdoek hebben ongemeene geneezingen uitgewerkt, gelyk men in 't werk van onzen aangehaalden Schryver zien en leezen kan.

⁺ Het Gebroederschap van den H: Zweetdoek werd vervolgens te Bezançon ingestelt, wegens een hevige pest waarvan men verzeekert dat deeze Reliquie de Stadt in 't jaar 1544. verloste. Dit Gebroederschap doet jaarlyks op den 3^den. Mey een plechtelyken Omgang in de Kerk en 't Klooster van St: Steven, en men draagt alsdan de H: Zweetdoek in een zilver koffertje opgesloten, plechtelykom, waarby zich de voornaamste van de Stadt vinden laaten. Paus Gregorius de XIII. stond in 't jaar 1579. aan 't Autaar van den H: Zweetdoek groote voorrechten toe. De Bulle van deezen Paus verzeekert, dat alle de zielen der gelovigen voor welke men op dit Autaar de Mis doet, Aflaaten in de andere Waereldt verwerven zullen, en van de straffe des Vagevuurs door de verdiensten van Jesus Christus, van de gelukzalige Maagdt en die der Apostelen Petrus en Paulus worden verlost.

De Zweetdoek van Turin behoeft niet voor die van Bezançon te wyken. Hy wierd⁺ insgelyks van Jeruzalem overgebragt, en men kan in de Historie van Chifflet de omstandigheden naslaan. Hy bericht ons, dat die na drie of vierwerf van verblyf verandert te zyn, eindelyk te Turin in de Kapel van den H. Zweetdoek een vaste plaats vond, 't welk een gedeelte van de Hoofdtkerk is. Deeze Reliquie is niet min berucht dan de andere door haare mirakelen. Haare tegenwoordigheit alleen verloste in 't jaar 1534. de bezetenen van zyne quaal, en indien een Vader die zyn Zoon in gevaar van te verdrinken zag, haar niet^(b) aangebeden had, was 't om het leven van den Jongeling te doen geweest. Men vertoont deezen H: Zweetdoek op den 4^den. Mey, zynde de Dag van zyn Feest door Julius den II. in 't jaar 1506.^(c) ingestelt. Deeze Paus rechtte mede het Gebroederschap van deeze Reliquie op, om de Godtvruchtigheit van Hartog Karel en de Hartoginne Claudia zyne moeder te voldoen: Hy voegde 'er Aflaaten voor^(d) den gelovigen by, die op zekere tyden de Kapel van den Zweetdoek bezochten, en 'er hunne Godsdienstigheit oeffenden.

Behalven deeze twee Zweetdoeken is 'er⁺ een die men te Compiegne in de Kerk van St: Cornelius bewaart. Zoo men zegt, vind men 'er drie anderen te Rome, een te Milaan, een te Lisbon en een te Aken, gemeenlyk onder den naam van die van Veronica bekent. In deeze laatste Stadt zyn 'er zelfs twee; de eene die men het Heilige Doodkleedt noemt, waarin Joseph van Arimathea het lichaam van Jesus Christus wond, in 't Graf leggende; de andere Zweetdoek noemen ze byzonderlyk dusdanig, waarmede het aangezicht van den Zaligmaker was bedekt geweest, en^(e) 't geen St: Pieter,

+ Welke Mirakelen de Bezançonsche Zweetdoek deedt.

(a) Idem ibid.

+ Een Gebroederschap wegens dezelve opgerecht.

+ De Zweetdoek te Turin mede door mirakelen berucht.

(b) Vidit periculum in felix Pater, ô Sancta Sindon, ait, Serva me. Idem ibid.

(c) De Zweetdoek was toen te Chambery. De Pest die in 't jaar 1578. in Italië heerste, was oorzaak dat hy te Turin werd gebragt. Hartog Emanuel Philibert deed deeze overvoering, met belofte van de Reliquie den Inwooners van Chambery weder te leveren. Nochtans werd dit niet noch door hem, noch door zyne Opvolgers nagekomen: De Savoyaarden beklaagden zich zedert de wegvoering van den H: Zweetdoek, 't welk hun Landt voor groote rampspoeden blootstelde. De Muilezel die den H: Zweetdoek droeg, en niet verder voort te krygen was toen hy voor de poort van Chambery gekomen was, bewees dat deeze Reliquie met recht den Inwoonere deezer Stadt toequam. Zie Chifflet ibid.

(d) Omnibus fidelibus certis diebus Sanctam Capellam visentibus in eaque orantibus Indulgentias quasdam. largitus. Chifflet. ibid.

+ Verscheide andere Zweetdoeken en waar te vinden.

(e) Zie het klein boekje Prone des Saintes Reliques of vermaaning over de H: Reliquiën, 't welk de Provoost van de Lieve Vrouwe Kerk den Godvruchtigen geeft, die deeze Reliquiën gaan bezoeken, en het werk van Cehifflet hier voor aangehaalt.

[p. t.o 305]

N^o 27.
BENEDICTION des HABITS SACERDOTAUX.

BENEDICTION d'une nouvelle CROIX.

L'ADORATION de la ditte CROIX.

BENEDICTION du SOLEIL.

B. Picart sculp. dir. 1723.

BENEDICTION d'un HOMME de GUERRE.

BENEDICTION d'un DRAPEAU.

[p. 305]

zoo zy zeggen, in een plaats vond, van de andere gewaaden afgezondert, tot een verzekert teeken dat Jesus Christus verreezen wils.