Logo DBNL
Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1 (1727)

Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 1

(1727)–Bernard Picart–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

II. Hooftstuk.
Van der Jooden Synagoge en der zelver Inweying.

De Synagogen werden op de wederkomst van der Jooden gevankenisse ingestelt. Men moet 'er de oorsprong van zoeken in de verstroying der Jooden, die de zelve noodzaaklyk maakte; want een gedeelte van 't Joodsche volk zich te verre van Jeruzalem bevindende, was 't hen onmogelyk naaukeurig hunnen plicht voor Godt in den Tempel van Jeruzalem af te leggen. Het vereischte dan Vergaderingen of Synagogen ter plaatse in te stellen en op te rechten, alwaar een Vorst hun vryheit van gewisse gaf. Nochtans kan men deeze eerste Synagogen als Tempels aanmerken: men verklaarde 'er de Wet: maar 't was hun niet geoorloft aldaar te offeren, en het werd altoos vereischt, zoo veel immer mogelyk was, te Jeruzalem hunne aanbidding te doen. 't Was de groote vloedt van de zaligheit, alwaar de kleine beeken genoodzaakt waren, 't zy vroeg of laat, hunne schatting op te brengen. Want men had in eenige plaatsen zekere persoonen van een uitstekende heiligheit dan naar gewoonte, by wien de gelovigen vergaderden, en 'er hunne Godtsdienstigheit oeffenden. Deeze vergaderingen waren waare Synagogen, alhoewel ze dien naam niet voerden. De ryken hadden somtyds een Bestierder van 't gewisse, en 't is waarschynlyk, dat men de Levieten dus moest aanzien, waar van in 't Agttiende Hoofdtstuk vers 19 van 't Boek der Rechteren gesproken word.

Eertyds bouwden de Jooden hunne Synagogen+ buiten de steden en van boomen omringt: tegenwoordig verkiezen ze een verheven plaats in de steden alwaar hun de oeffening van 't Jodendom word vergunt. Het gebouw moet hooger dan de gemeene huizen zyn; want, zeggenze, het Huis onzes Godts moet verheven zyn. Het inwendige van de Synagoge is door Leon de Modena in de eerste Verhandeling zeer wel beschreeven. De Synagoge moet zodanig gebouwt+ zyn, dat de ingang op de bidplaats uitziet; te weeten, dat indien men bid zich naar 't Oosten wend, en de deur naar 't Westen zy: deeze schikking geschied dus opdat de Jooden zich naar de Arke(a) buigen in de Synagoge komende.

De plaatsen worden 'er voor geldt uitgedeelt, en deeze inkomst verstrekt om de Synagoge te onderhouden: maar men gedoogt niet zich tusschen de Lees-plaats en de Ark te plaatsen, vermits den geenen die deeze plaatsen besloegen de rug naar de Arke in 't aanzien van den Leeraar wenden zouden; want zodanig een gesteltheit zou den gelovigen niet dan onteeren en ergernis konnen geeven.

De Jooden moeten de achting die men aan de Synagoge schuldig is, Godtsdienstig waarneemen, en 'er zich onthouden van eenige handeling te spreeken.(a) Zelfs is hun verboden aan tydelyke belangen te denken Ook moet men 'er zich van te slapen wel wachten, de oogen gins en herwaarts te slaan enz. Het vereischt dat 'er de Jooden zich in een zedige gesteltheit houden, en dat zy alle onreine gedachten van zich werpen. Wy zullen vervolgens breeder spreeken waar toe de waare Jooden verplicht zyn, wanneer wy de plechtigheden van 't gebedt zullen beschryven.

De Jooden noemen hunne Synagoge, Beth Hakkeneseth, 't welk een Huis ter Vergadering beteekent.

+ De Jesuït Gozzani heeft ons een naaukeurige beschryving van der Jooden Synagoge in China aan de handt gegeeven. Dit is zyn bericht: ‘Hunne Synagoge is naar 't Westen gestrekt om de zelfde reden als de Europeesche Jooden die naar het Oosten stellen. Beide heeft dit opzicht op de wending naar Jeruzalem: doordien deeze Stadt in Europe ten Oosten en in China ten Westen legt.

In drie gedeeltens word hunne Synagoge verdeelt, overeenkomende met de Kerken van Europe. De eerste afdeeling en de Heiligste, komt eenigermaate met de Hechal onzer Jooden over-een, en noch beter met het Heilige der Heiligen des Alouden Tempels. Daar is 't dat zy de Boeken van Moses Wet opsluiten. Het Hoofdt der Synagoge, wiens gezag met den Alouden Hoogenpriester overeenkomt, heeft alleen het voorrecht in deeze heilige plaats te komen. P: Gozanni zag 'er twaalf Tabernakels Arks-gewyze voor de twaalf geslachten Israëls gemaakt, en een dertiende voor Moses, op Tafels geplaatst, en ieder met gordynwerk bekleedt. In ieder deezer Tabernakels waren de vyf Boeken Moses opgesloten, die zy Kim noemden, op lange perkementen geschreeven, en op rollen gewonden. In 't ander gedeelte van de Chineesche Synagoge, zag men volgens 't bericht van Gozzani, een verheven preekplaats, t'eenemaal overeenkomende met het gedeelte der Synagogen, alwaar de lezing der Wet op den Sabbat en andere feestdagen geschied. Deeze preekplaats dient by hun in 't zelfde gebruik als de Theba: maar is niet overeenkomende met de Zaal die Gozzani in 't uitgaan deezer Synagoge zag, en het derde gedeelte van dezelve uitmaakte. Weinig overeenkomst had dit met de plaats alwaar het volk in de Europeesche Synagogen vergadert, en geleek beter naar een voorvertrek van den Alouden Tempel. P: Gozzani zag 'er veele reukvaten waarmede zy mogelyk ter gedachtenisse hunner voornaamste Voor-Vaderen wierrookten.

Deeeze beschryving is in de zevende Verzameling der stichtelyke en zonderlinge Brieven van eenige Missionarissen te vinden.

Wat de inwying der Synagogen aangaat,+ zullen wy 'er de byzondere plechtigheit van beschryven, die men met het Feest Chanuccah niet vermengen moet. Wy zullen 'er ons over uitlaaten wanneer we van der Jooden Feesten handelen.

Alhier vertoonenwe de inwying(b) van de beruchte Synagoge der Portugeesche Jooden te Amsterdam. Deeze Synagoge de schoonste die elders te vinden zy, werd met alle bedenkelyke plechtigheit ingewyt op den 10den van de maandt Menahem van 't jaar 5435. overeenkomende met den tweeden Augustus 1675. De voornaamste onder de Jooden droegen 'er omgangsgewyze de Wet rykelyk versiert, en muntten ter gelegenheit van de invoering hunner gewyde Boeken door Godtsdienstigheit en ongemeene aalmoezen uit. Hunne Godtvruchtigheit werd van een aangenaam Muzyk verzelt, en verscheiden beweeglyke Predikatien over de plechtigheit van een dag die waardig is gestelt te worden in 't getal der heugelykste die hun volk sedert de verwoesting van Jeruzalem heeft beleeft. Het Feest duurde agt dagen, en men viert het noch jaarlyks op den tweeden Augustus.

 

+ Deeze Synagoge is in 't Oosten van de Stad gebouwt; heeft eene lengte van 150 voeten en 100 voeten breette, behalven het voorhof en omvangende muuraadjes. De hoogte is van zeventig voeten tot aan 't gewelfsel. Twee galderyen voor de vrouwen zyn ter rechter en linkerzyde langs de Synagoge gebouwt, en vyf regels lampen verlichten op den Sabbat dit gebouw. De Hechal en Theba, of Leesplaats zyn van Sakkerdanen hout. Vier voornaame Jooden(c) leidden de vier hoeksteenen van der Synagoge fondament.

 

Men heeft een verzameling van Predika-



illustratie
No 2.
LA DEDICACE DE LA SYNAGOGUE DES JUIFS PORTUGAIS, A AMSTERDAM.
A. l'Hechal où on garde les livres de la Loy.
B. Thebá ou Pupitre où le Hazan et Hacham lisent la Loy.
C. Les 2 Galeries pour les femmes.
La dèdicace de la Synagogue et l'entrée des livres de la Loy, se celebra pendant 8. jours, le 10e. du mois de Menahem 5435. qui se raporte au mois d'Aout, 1675. on en fait la commemoration tous les Ans.


Verklaring Van de Twaalf afbeeldzels,
In deeze tweede Verhandeling over de godtsdienst-plichten en gewoontens Der Jooden.
Tweede Afdeeling.

No. 2. Verbeeldt, de Inwying van de Synagoge der Portugeesche Jooden te Amsterdam.
  A. Is den Hechal waarin de Boeken Moses of Wet-boeken worden bewaart.
  B. De Theba of Lessenaar, alwaar de Hazan en Hachan de Wet leezen.
  C. Zyn twee Galeryen voor de Vrouwen.
No. 3. Verbeeldt als volgt:
  A. Is de Taled of Sluier die de Jooden in de Synagoge geduurende hun Gebedt op 't Hoofdt dekken, aan welker vier hoeken de Sisith of Koordt met vyf Knoopen hangt.
  BB. De linker arm van binnen en buiten met de Teffila te zien.
  C. De Teffila scel jad, of de Hand-Teffila in 't groodt, met de Knoop in de gedaante van de letter ר.
  DD. De Totafot, of Teffila Scel rosc, anders de Hoofdt-Teffila, van voor en ter zyde te zien.
  F. Het Afbeeldzel van een Joodt met den Taled bedekt, en de Teffilin aan 't Hoofdt en de armen hebbende.
No. 4. Verbeeldt.
  A. De Arbancanfod of het kleedt 't welk de Jooden eertyds droegen, en nu gewoon zyn onder hun Opperkleedt te draagen.
  B. De Koorden Sisith die van de vier hoeken afhangen.
  C. Een zelfde Koordt grooter verbeeldt, met de vyf Knoopen die Godts naam beteekenen.
  D. Een Sabbats Lamp
  E. Een ongehevelt broodt Simurim genoemt, waar mede de Jooden Paasch houden.
  F. Een gemeen ongehevelt Broodt Matzot geheeten, 't welk zy geduurende het Feest eeten.
  G. De Lulab of Palm-Wilge en Mirte-Tak byeen gebonden die de Jooden in de linker handt houden, nevens de Citroen H. in de rechter, en naar de vier winden beweegen.
  I. De Sophar of Ramshoorn, waarop men op Nieujaarsdag en andere Feestdagen blaast.
  K. De Mezusa of 't holle riet aan de rechter zyde der kamerstylen vast gemaakt, waarin een perkement gestoken is, en de Schriftuurplaatsen Deut. Hooftst. 6 vs. 4. en 11. vs. 13. opgeschreeven staan.
No. 5. Verbeeldt {In 't Bovendeel; hoe de Priesters van Aaron afkomstig, de Zegening den volke geeven.
No. 5. Verbeeldt {In 't Onderdeel; hoe de Jooden de Wet voor de Lezing ten toon stellen.
No. 6. Verbeeldt {In 't Bovendeel; hoe op Nieujaarsdag op den Ramshoorn geblaazen word.
No. 6. Verbeeldt {In 't Onderdeel; hoe de Chipur of de Verzoendag by de Hoogduitsche Jooden word geviert.
No. 7. Verbeeldt in 't Bovendeel; het Onderzoek naar het Zuurdeeg enz.
  A. Is de Vrouw van den Huize, die het gehevelt broodt voor de handt zet, op dat het haaren man in 't onderzoeken, kan vinden.
  In 't Onderdeel; hoe de Portugeesche Jooden hun Paasch Maaltydt houden.
  1. Is de Schotel, waarin het Schouderbeen van een Lam met een hard Ey legt.
  2. De Schotel met bittere kruiden.
  3. Een Schotel met vygen, appelen, amandelen, kaneel enz. gehakt en onder elkander gekookt, verbeeldende de stoffe waar van zy de tichelsteenen in Egipte maakten.
  4. Een Sausschotel om 'er de bittere kruiden in te doopen.
  5. De helft van de Koek der Leviten die de Vader van den Huize in stukken breekt, en aan alle die aan de tafel zyn, omdeelt. Op deezen Maaltydt zyn alle Joodsche Huisgenooten mede aan de zelfde Tafel.
  6. Een Servet waar onder de Koek gelegen heeft.
  7. Een korf waarin de Matzots of Paasch-Brooden zyn.
No. 8. Verbeeldt {In 't Bovendeel; de Procssie der Palmtakken by de Portugeesche Jooden.
No. 8. Verbeeldt {In 't Onderdeel; hoe de Jooden geduurende het Loofhuttenfeest hunnen Maaltydt houden.
No. 9. Verbeeldt in 't Bovendeel; de Simcha Tora of Blydschap van wegen de Wet.
  A. Is de Cadan Berescid.} of Bruidegoms van de Wet, de Koningen van Israël verbeeldende, die de lezing van de Wet moesten beginnen en eindigen op den laatsten dag van 't Loofhutten Feest. De Cadan Tora is die geen die eindigt, en de Cadan Berescid, die weder een aanvang maakt.
  B. De Cadan Tora. } of Bruidegoms van de Wet, de Koningen van Israël verbeeldende, die de lezing van de Wet moesten beginnen en eindigen op den laatsten dag van 't Loofhutten Feest. De Cadan Tora is die geen die eindigt, en de Cadan Berescid, die weder een aanvang maakt.
  CC. Zyn twee Pernassyns.
  In 't Onderdeel; Hoedanig de Bruidegoms van de Wet worden naar hun huis geleidt.
  A. Is de Cadan Tora. Op den dag wanneer hy de lezing van de Wet geëindigt heeft, word hy 's Avonds door den Cadan Berescid t'huis geleidt, die aan zyne rechter handt en een Parnassyn aan zyne linker handt gaat, van andere Parnassyns, vrienden en bloedverwanten gevolgt, alsmede door dienaren geleidt; En wanneer de Cadan Berescid de Wet begint, geleidt hem de Cadan Tora eveneens in de zelfde Orde; doch met dit onderscheid dat de Cadan Berescid alsdan in 't midden gaat.
No: 10. Verbeeldt de Werktuigen die tot de Besnydenis dienen.
  In 't Bovendeel van deeze Afbeelding, vind men dit volgende verbeeldt:
  1. Een kleine Schotel waarin de pleisters leggen.
  2. Een andere Schotel waarin een weinig sant is, om 'er de Voorhuidt in te leggen.
  3. Een Pleister.
  4. Een Flesje waarin de t'samentrekkende pouders zyn.
  5. Het Mes 't welk tot de Besnydenis dient.
  6. Het Werktuig 't welk dient om de Voorhuidt te houden.
  7. Een Windzel dienende om de pleisters te bewinden.
  8. Een klein zilver Roedje waarop men de Voorhuidt windt.
  In 't Onderdeel word verbeeldt; al wat de Wet Boeken aangaat.
  A. Is een klein Koffertje waarin de namen van al de Leden der Synagoge zyn, en waaruit men de namen van zeven Persoonen trekt, om de oeffening van 't leezen der Wet waar te neemen. Dit Koffertje is in vier deelen verdeelt; het eerste deel met 1 getekent, vervat de namen der Leviten. 2. is het deel waarin men de namen der Leviten legt, naar maate zy geleezen zyn. 3. Het gedeelte waarin de namen der andere leden van de Synagoge leggen. 4. de plaats om de namen der geenen daarin te leggen, die reeds verkooren zyn.
  B. Is de Sepher Tora, of het Rolboek van de Wet, geopent.
  C. Het Rolboek van de Wet, toegerolt en in een breeden bandt gewonden.
  D. Het Rolboek van de Wet, met zyne versierselen.
  E. De Rimonim of het zilver versierzel met schelletjes, die op beide de einden boven op het Rolboek worden gezet.
  F. Een wysroedje waarmede men den geenen wyst, die leest.
No: 11. Verbeeldt in 't Bovendeel; de Besnydenis der Portugeesche Jooden.
  A. Is de Vader van 't Kindt.
  B. De Moeder in een andere Kamer met des Kindts Meter, want de Joodinnen woonen deeze plechtigheit nooit by; zodat de Vrouwelyke Sexe hier afgebeeldt, Christenen zyn.
  C. De Peter het Kindt geduurende de uitvoering op zyne kniën houdende.
  D. Een leedige stoel voor den Profeet Elias.
  E. De Moêl, of die de Besnydenis waarneemt.
  F. De Rabbyn, een Bloedtverwant of een vriendt de Kop houdende.
  In 't Onderdeel, word de Vrykooping van den Eerst-geboornen verbeeldt.
  A. Is een Priester, of Afkomeling van den geslachte Aarons, het Kindt draagende.
  B. De Vader het geldt voor de vrykooping aanbiedende.
  C. De Moeder van 't Kindt. D. de Vroedvrouw.
  E. De Min of Voedster. De andere zyn van de Maagschap en vrienden, deeze Plechtigheit by te woonen, verzocht.
No: 12. Verbeeldt in 't Bovendeel, de Bruiloft-Ceremonie der Portugeesche Jooden.
  A. Is de Bruigom het glas breekende.
  B. De Bruidt die besluiert is.
  CC. Twee Vrouwen dienende voor Speelnoods van de Bruidt.
  DD. Twee Mannen die voor getuigen van den Bruigom dienen.
  E. De Rabbyn. F. de Zangers.
  G. De Optekenaar der Aalmoezen, die het gezelschap belooft.
  In 't Onderdeel, verbeeldt men de Plechtigheit van 't trouwen der Hoogduitsche Jooden.
  A. De Bruigom geevende den trouwring aan de Bruidt, beide onder het Taled staande.
  BB. 2. Speelnoods van de Bruidt.
  CC. 2. Getuigen van de Bruigom.
  D. De Rabbyn. * Het Achterdeel van de Synagoge.
  E. De Zanger een Fles houdende om de getrouwde te laaten drinken.
  F. Twee jongens met versierde stokken die de getrouwden voorgaan.
No: 13. Verbeeldt {in 't Bovendeel, de Acafoth of zeven omgangen rondom de Doodtkist.
No: 13. Verbeeldt {In 't Onderdeel, hoe de Omstanders de Aarde op het Lyk werpen.

tiën(a) by de inwying van de Synagoge uitgesproken, gemaakt. De Joodsche Leeraars verkooren de texten die hun met de waardigheit van 't onderwerp scheenen welvoegelyk te zyn, waarin de vergrootende stoffeering niet gespaart wierd. De inbeelding der Rabbynen liep op een vollen draf, ontwindende de wonderwerken by zodanig een gelegenheit voorgevallen. Een Joodt was 'er die in Esaias de bouwing van de Synagoge vond, en zelfs de naam van Willem van Nassau Prins van Oranje, die toen Alegemeen Bevelhebber der zeven Vereenigde Nederlanden was.(b) De vinding is oorspronkelyk.


Vorige Volgende