Nauwkeurige Beschrijvingh van Groenland

XI. Hoofdstuck. Seeckere Aenmerckingh, genoomen uyt Aristoteles, van de Twee en Eenhoornige Dieren. Oordeel over den Hoorn te S. Denijs.

'k HEb in Aristoteles geleesen een aerdige Oorsaeck, ⁺ waerom d'Eenhoorn maer een eenige Hoorn heeft: Veel liever moght ick seggen een aerdige Aenmerckingh. Hy schrijft dat alle Gedierten, welcke twee Hoornen hebben, oock haere klauwen kloven: En dat aen alle Eenhoornighe vaste en ongekliefde klauwen worden gevonden. ⁺ [Nochtans getuyghd de Heer di Barthema, gelijck wy in 't voorgaende Byvoeghsel hebben aengeweesen, dat haere voeten wat gekloofd sijn.] Dat derhalven de Natuer heeft gemaeckt een gelijcke vereenigingh en gelijcke bevestigingh der Klauwen en Hoornen aen der Eenhoornen Voeten en Hoofden, gelijckse geschickt heeft een gelijckmaetige verdeelingh of kloovingh der Klauwen en Hoornen aen de Voeten en Hoofden der andere Dieren.

Hier uyt nu ontspringhd, ⁺ dat het onderscheyd, waer door d'Eenhoornen van andere Dieren werden onderscheyden, bestaet in d'Eenigheyd en

+ Eenhoornige Dieren hebben ongekliefde,

+ Maer de tweehoornige gekliefde Voeten.

+ Eenige Gevolgen hier uyt getrocken, van onse Schrijvei:

[p. 38]

onverdeeldheyd haerer Hoornen en klauwen. En dat door een evengelijcke Oorsaeck d' Eenhoornen, wijlse haere klauwen aen de Voeten draegen, gelijck andere Dieren, alsoo oock haere Hoornen aen even deselve plaets, naementlijck aen 't Voorhoofd voeren. Vorders gelijck de Gedierten, welcke twee Hoornen hebben, deselve draegen aen beyde de sijden des Sterns, alsoo vertoonen d' Eenhoornen een eenigen Hoorn in 't midden des Voorhoofds.

Maer de Visch, van welcke wy tegenwoordigh spreecken, heeft noch Voeten noch Klauwen, en kan derhalven oock geen Hoorn hebben. ⁺ En soo volghd dan, dat even dat, 'twelck wy haeren Hoorn noemen, wijl deselve in de bovenste Kevel steeckt, en niet voor aen de Stern staet, geenen Hoorn, maer een Tand is.

In 't begin ben ick niet van deese meeningh geweest. En als ick hier over met de Heer Worm in woorden-wisselingh geraeckte, soo quam even tot ons Gespreck de Heer Rijcks-Hofmeester van Deenemarcken, wiens Hoogh geslaght en voortreflijcke Deughden ick u in mijne Brieven heb overgeschreven, gelijck oock de groote Waerdigheyd, welck hy in dit Koninghrijck besit, als sijnde de naeste nae den Koningh: ⁺ Deese groote Man heeft my een sonderlinge gunst verwaerdighd, en soo veel hem mogelijck was mijne Nieuwsgierigheydt vervuld. Ten deesen eynde vertelde hy een saeck, die my in mijn eerste gevoelen versterckte, te weeten, dat het Hoornen, en geen tanden waeren.

Hy berightede, dat sijnen Heer de Koningh van Deenemarcken, eens een stuck deeser Hoornen willende wegh schencken, ⁺ en derhalven begeerende dat 't selve seer schoon sou sijn, bevel gaf, datmen een geheelen onder hem berustenden Hoorn sou doorsaegen, aen 't dickste en schoonste eynd, naementlijck by den Stomp der Wortel. Als nu een stuck van den gedaghten Hoorn was afgesaeght, welcke men had gemeend gantsch vast te sijn, soo wierd het Hol bevonden. Niet weynigh was men verwonderd, alsmen in deese Holligheyd een kleynen Hoorn sagh, van even gelijcke gestaltenis en Weesen, als den grooten Hoorn.

Daer op gingh de Saeger in sijn werck voort, den grooten Hoorn rondom doorsnijdende, sonder den kleynen eenighsins te beschaedigen. ⁺ Eyndlijck saghmen, dat de kleyne in de groote stack, soo verr' als de Holligheyd gingh. 't Overige des grooten Hoorns was dight en vast. Dit verhael gaf my een stercke Inbeeldingh, dat dese gehoornde Visschen haere Hoornen verwerpen, even gelijck de Harten; soo dat haere oude afvielen, en weer jonge in de plaets wiessen: En dat ter dier oorsaeck soo veele Hoornen, van de Hoofden afgesonderd, uyt Groenland in Ysland op 't Ys quamen aendrijven.

Maer soo haest ick den gedaghten Schedel had aenschouwd, en nauwkeurigh aengemerckt de langhte der Wortel, welcke in 't kinnebacken stack, soo wierd ick overwonnen, ⁺ en kon niet meer tegenspreecken, dat het

+ En besluyt op de Visch Narwal.

+ Redenen, voor 'tgevoelen, dat de Hoornen deeser Visschen Hoornen en geen Tanden sijn.

+ De Koningh van Deenemarcken doet een Hoorn doorsaegen, om een stuck daer van wegh te schencken.

+ Vind, met groote verwonderingh een anderen Hoorn daer binnen.

+ Genoomen tot een bewijs, dat het Hoornen,

[p. 39]

een Tand sou sijn. Iae selver even dat, 't welck de Heer Rijcks-Hofmeester my had verhaeld, bewoogh my nu, om te gelooven, ⁺ dat 't geen men had doorgesaeghd waerlijck een Tand en geenen Hoorn was. Dat oock veellight deese Visschen de Tanden uytvielen, en weer wiessen, gelijck men siet te geschieden in de Kinderen en sommige bejaerde persoonen, aen welcke de Tanden, die uyt haeren Mond vallen, voort gestooten en gantschlijck uyt gedreven worden door andere nieuwe Tanden, welcke voortkoomen eer noch d'oude haere plaets verlaeten.

Op soodaenigh een wijs verwerpen de Harten haere Hoornen niet, maer de selve afgevallen sijnde, ⁺ soo blijven haere Hoofden gantsch glad en bloot, even als ofse noyt Hoornen gehad hadden, tot dat de nieuwe weer gewassen sijn en sigh gevormd hebben.

Doch dit nu soo langh geduerd hebbende gespreck van Hoornen, sou misschien verdrietigh mogen vallen. ⁺ 'k Wil derhalven nae 't eynd snellen, en besluyten met het Oordeel over den Hoorn te S. Denijs, diemen Eenhoorn noemd.

'k Heb u, mijn Heer, beright gedaen, dat deesen Hoorn in alle deelen de Hoornen van Deenemarcken gelijckvormigh is. ⁺ Daerenboven gelooven de Deenen voor gantsch waeraghtigh, jae derven sigh wel vermeeten en verplighten, te bewijsen, dat al dit slagh van Hoornen, welcke gevonden worden in Muscovien, in Duytschland, in Italien, in Franckrijck, e.s.v. gesaementlijck uyt Deenemarcken sijn gekoomen, alwaer den Handel met deese Koopmanschap seer in zwangh heeft gegaen, ter tijd de Vaert tusschen Noorweegen en Groenland vry en bekend was; en doemen gewoonlijck yeder Iaer van Noorweegen op Groenland, en van Groenland weer op Noorweegen een Reys deed.

De Deenen, welcke deese Hoornen gintsch en herwaerts vervoerden, hebben niet willen seggen dat het Vischtanden waeren, ⁺ maer gavense uyt voor Hoornen van Eenhoornen, op datse deselve dies te greetiger aen de Man helpen, en wel dier verkoopen moghten. 't Geense voor-tijds gedaen hebben, doense noch hedensdaeghs. 't Is noch niet langh geleden, dat het Geselschap van Nieuw-Groenland binnen Coppenhagen eenen haerer Medegenooten nae Muscovien afvaerdighde, met seer veele en grote stucken deeser genoemde Hoornen; en oock onder meer andere met een stuck van mercklijcke grootte, om ' t selve aen sijne Czaarsche Majesteyt van Muscovien te verkoopen.

Men verhaeld dat de Grootvorst seer groot behagen in dit eene Stuck had, en derhalven 'tselve door sijnen Artz liet beproeven. ⁺ Deesen, meer weetenschap daer van hebbende als d'andere, berightede sijn Czaarsche Majesteyt, dat het de Tand van een Visch was. Daer op trock dien Afgesondenen weer te rugg' nae Koppenhagen, sonder yets verkoght te hebben. Als hy nu aen sijne Medgesellen reeckenschap van sijne reys deed, soo wierp hy al de schuld van deese vergeefsche Toght en verloorne

+ Maer in tegendeel tot een Reden, dat het Tanden sijn.

+ Hoe de Harten haere Hoornen verwerpen.

+ Van den Hoorn te S. Denijs;

+ Desgelijcks van d'andere in Muscovien, Italien, Duytschland, Franckrijck, e.s.v.

+ Bedrogh der Deenen, soo van ouds als noch hedensdaeghs, om Vischtanden voor Eenhoornen te verkopen.

+ Geestigh Geval tusschen de Groenlandsche Compagnie in Koppenhagen, en den Grootvorst van Muscovien.

[p. 40]

Onkosten op den Schelmschen Artz, die sijne Waer veraght, en geseght had, dat al sijne mee gebraghte dingen niet anders als Vischtanden waeren. Doch eenen uyt deese Maetschappy (die my sulcks met eygener mond heeft verhaeld) gaf hem tot antwoord: Ghy sijt niet wijs genoegh om dit werck te verrighten. Deesen Atrz moest ghy twee of drie honderd Ducaten hebben geschoncken, om hem te beweegen, dat hy deese Tanden Eenhoornen had genoemd.

Ick twijffel derhalven niet, mijn Heer, of den Hoorn te S. Denijs is oorsproncklijck van even 't selve Gewest gekoomen, ⁺ en op een diergelijcke wijs voor een Eenhoorn verkoght geworden. Ick derf niet seggen, in hoe langen tijd ick deesen Hoorn niet gesien heb; evenwel, indien de gedaghtenis sijner gestalte, welcke noch in my is overgebleven, my niet bedrieght, soo is 't een Tand, in alles de soodaenige gelijckvormigh, als wy in Deenemarcken gesien hebben. Want hy heeft even sulck een Wortel als d' andere. Deese Wortel is uytgehold en vervuyld, even als een verdorvene Tand ⁺ Indien dit nu soo is, soo besluyt ick vastelijck, dat dien genoemden Hoorn is een van selfs uytgevallene Tand uyt den Beck des Vischs, van d'Yslanders geheeten Narwal, of Narhual: En derhalven voor geenen Hoorn moet gehouden worden.

+ Vaste meeningh des Schrijvers.

+ Dat d'Eenhoorn te S. Denijs de tand van de Visch Narhual is.

Byvoeghsel.

ALs Schipper Douwe Janssz. van Stavoren op den derden der Somermaend des Jaers 1648. met sijn Schip was gekomen ontrent thien Mijlen Zuyd-Oost van Ian-Mayen Eyland, ⁺ sagh de Commandeur yets in Zee drijven, 't welck sijn Volck eerst voor een Walvisch, daer nae voor een stinckende krengh nam. De Sloep wierd uytgeset, en daer by koomende, wierd geroepen, dat het een Eenhoorn was. Deese woorden vinden geen geloof, voor dat het Dier (of de Visch) aen Scheepsboord gebraght, en aen drie stucken overgehijsd wierd. ⁺ De Hoorn stond ontrent anderhalve voet diep in 't Hoofd; en was in alles aght en een halve voet langh. De lenghte des Vischs was van ontrent drie, de dickte van twee Vademen. Onder aen de Buyck was hy opgegeeten. 't Hoofd moestense met Bijlen aen stucken houwen; 't welck by nae een Karpers kop gelijck scheen. 't Ruggebeen liep geheel nae de staert toe. Oock was de staert van Been, met gewrighten, elck gewright (of lidt) een voet langh. De beck gingh ontrent een duym breet beneden den Hoorn. De Huyd was swart. en ontrent een halve duym dick. Hy bloedede gelijck een Beest 'twelck geslaght word. ⁺ Aen elcke sijde had hy een Vin van ontrent een voet lenghte.

+ Doode Visch in Zee gevonden, in 't Jaer 1648.

+ Hebbende in 't Hoofd een Hoorn of Tand, van aght en een halve Voet lenghte.

+ Gestalte van de Visch selfs.

[p. 41]

Aen 't ruggebeen waeren Ribben, yeder een halve voet langh. ⁺ 't Ander was rond, en soo dick als men met twee handen kan omvatten. Maer onaengesien soodaenige Hoornen (of anders, soo onse Schrijver wil) Tanden, aen Visschen werden gevonden, soo belet sulcks echter niet, dat'er waerlijck Dieren sijn, die eenen Hoorn voor in 't Hoofd hebben, en dat oock soodaenige Hoornen ergens souden konnen sijn.

+ Gestalte van de Visch selfs.