Nauwkeurige Beschrijvingh van Groenland
(1678)–Isaac la Peyrère–
AuteursrechtvrijIsaac la Peyrère, Nauwkeurige Beschrijvingh van Groenland (vert. Simon de Vries). J.C. ten Hoorn, Amsterdam 1678
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
-
gebruikt exemplaar
exemplaar Bayerische Staatsbibliothek, signatuur: Res/4 It.sing. 293,1
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Nauwkeurige Beschrijvingh van Groenland van Isaac la Peyrère in een vertaling van Simon de Vries uit 1678. Er is gebruik gemaakt van een door Stichting Vrijwilligersnetwerk Nederlandse Taal o.l.v. Nicoline van der Sijs en Hans Beelen aangeleverd bestand.
redactionele ingrepen
p. 9: Sn fiel → Snefiel: ‘Snefiel, of Sneeuw-Rots’.
p. 16: veeheven → verheven: ‘in Noorweegen in 't Geestlijck verheven’.
p. 30, 55, 56, 57, 59, 60, 62 en 89: tussen vierkante haken is 'Einde Byvoeghsel' toegevoegd. Deze toevoeging dient om de overgang zichtbaar te maken van de bijvoegsels van vertaler/bewerker Simon de Vries (die geheel in romein zijn gezet) naar de oorspronkelijke tekst van Isaac de La Peyrere (die geheel in gotisch is gezet).
p. t.o. 100 en t.o. 107: de afbeeldingen zijn afkomstig uit exemplaar Koninklijke Bibliotheek Den Haag, signatuur: KW 893 F 75.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (1r, 2v, t.o. 101, t.o. 106) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[fol. 1v]
Naeuw Keurige BESCHRYVINGH van oud en nieuw GROEN-LAND,
[fol. 2r]
Nauwkeurige Beschrijvingh
van
Groenland
Aen Heer De La Mothe Le Vayer;
Verdeelt in twee Boecken,
't Eerste van 't
Oud (nu verloome) Groenlandt,
Gelegentheyd; Vindinghswijs; Besettingh met Inwooners; Beschrijvingh; Vrughtbaerheyd; Gewassen, Dieren, Zeewonderen, &c.
't Tweede van 't
Nieuw (door 't soecken van 't Oud' gevondene) Groenland, Beschrijvingh; eygenschap der Wilde, en veel andere aenmercklijke saken.
Nevens 't kort begrijp der seldsaeme Reysen, gedaen om Oud-Groenland weer te vinden door M. Forbeisser uyt Engelland, in 't Jaer 1577. Door Gotzke Lindenauw uyt Deenemarcken, in de Jaeren 1605. en 1606. Door Karsten Richards, in 't Jaer 1601. Door 't Groenlandsch Geselschap te Koppenhagen, in 't Jaer 1636.
Met aenhangingh van 't Dagh-verhael der wonderlijcke Bejegeningen des Deenschen Hoofdmans Johan Munck, in 't soecken van een wegh tusschen Groenland en America nae Oost-Indien: Gelijck oock van den korten Inhoud en seldsaeme gevallen der Hollandsche en Zeeuwsche Scheeps-uytrustingh nae Nova Zembla, gedaen ten selven eynde: Der ontmoetingen van seven persoonen, noch seven, en noch andere seven, gebleven op Spitsbergen, om aldaer t'overwinteren, e.s.v.
Vertaeld, en met veelerley Historische Byvoeghselen doorgaens vergroot, door S. de V.
t' Amsterdam, by JAN CLAESZ. ten HOORN, Boeckverkooper tegen over 't Oude Heeren
Logement. 1678.
[fol. 4r]
Korten Inhoud van de Hoofdstucken Deeses Wercks.| Cap. | Pag. | |
| I. | VErhandeld de gelegentheyd van Oud (nu verlooren) Groenland. | 2 |
| Byvoeghsel. van d' eerste Bewooners der Middernaghtsche Landen. Gelegentheyd van Noorweegen. Aert der Inwooners. Laplanders; byna sonder Sieckten, nevens meer andere dingen. | 3. | |
| II. | Vertoond de Vindingh-wijs van Oud-Groenland. | 6. |
| III. | Op wat voor een wijs Oud-Groenland met Inwooners beset is geworden. | 9. |
| Byvoeghsel. Onaghtsaemheyd der Oude Duytsche, in 't beschrijven haerer saecken. | 10. | |
| IV. | Van den tijd der vindingh van Oud-Groenland, en bekeeringh der Inwooners tot het Christendom. | 11. |
| Byvoeghsel van den eersten Deenschen Koningh. Waer van daen Deenemarcken dien naem heeft gekregen. Wanneer tot het Christen Geloof bekeerd. Feyl van eenige Schrijvers aengeweesen. Beschrijvingh van Ys-land, e.s.v. | 12. | |
| V. | Oud-Groenlands verdeelingh. En oproep der Groenlanders tegens den Koningh van Noorweegen. | 15. |
| VI. | Beschrijvingh van Oud-Groenland, volgens d' Ys-landsche Kronijck. | 17. |
| Byvoeghsel van veelerley wonderlijke Bronnen, Wateren en Vloeden in veele Gewesten des Weerelds. | 19. | |
| VII. | Beschrijvingh van Oud-Groenland, volgens 't gevoelen van den seer geleerden Heer WORMIUS. | 22. |
| VIII. | Vrughtbaerheyd deeses, Lands ontrent Gewassen en Gedierten. | 23. |
| IX. | Verhandelingh van de seer kostlijcke Tanden, genoemd Eenhoornen. | 26. |
| X. | Van waere Eenhoornen; met bewijs, dat de soo genoemde hoornen maer alleen Visch-tanden sijn. | 29. |
| Byvoeghsel, aenwijsende seecker misverstand des Schrijvers. | 30. | |
| Ander Byvoeghsel, handelende wat breed van de waere Eenhoornen, en hoe veelerley Dieren gevonden werden, welcke maer eenen hoorn in 't Voorhoofd hebben: met een aenhangh van de Swaerd-visschen. | 31. | |
| XI. | Aenmerckingh uyt Aristoteles van van de twee en eenhoornige Dieren. Oordeel over den hoorn te S. Denys. | 37. |
| Byvoeghsel van een Eenhoornige Visch, gesien in 't Jaer 1648. | 40. | |
| XII. | Van de Lught in Oud-Groenland. Donder. Aschrogen. Soomer. Winter. Wonderlijcke Noordschijn der Nieuwe Maen. | 41. |
| Byvoeghsel van eenige Brandende Bergen in sommige Gewesten des Werelds. | 43. | |
| XIII. | Gesoghte Ontdekkingh van 't Noord-Oostlijck Groenland. Afschoulijcke Lieden in dit Gewest. Wegh van Noorweegen nae Groenland. | 45. |
| XIV. | Van eenige Zee-wonderen in de Groenlandsche Zee. | 47. |
| Byvoeghsel, verhandelende verscheydene seldsaemheden van sommige Zee-Mannen en Zee-Vrouwen. Wonderlijcke Zee-keel in Noorweegen. | 48. |
[fol. 4v]
Tweede Boeck. Van Nieuw-Groenland.| Cap. | Pag. | |
| I. | WAerom de Vaerten op Groenland soo langh sijn naegelaten. | 52. |
| II. | Handelende van den laetsten Bischop in Oud-Groenland. Desgelijcks van eenige Koningen in Deenemarcken, die sigh bemoeyd hebben, om Oud-Groenland weer op te soecken. | 54. |
| Byvoeghsel van Koningin Margaretha, genoemd de Duytsche Semir amis en Deensche Amazoon. Van Eric de IX. | 55. | |
| Van Christoffel de III. Christiaen de I. | 56. | |
| Van Johannis. Christiernus de II. | 58. | |
| Van Frederick de Vreedsame | 59. | |
| Van Christiaen de III. | 60. | |
| Van Frederick de II. Christiaen de IV. Frederick de III. Christiaen de V. Oologh tusschen Deenemarcken en Sweeden heeft geduerd onder 12. vervolgende Koningen, nu 280. Jaren langh. | 61. | |
| III. | Reys van Martinus Forbeisser uyt Engelland nae Groenland, en sijne bejegeningen. | 63. |
| IV. | Beschrijvingh der Groenlandsche Wilde. Kledingh, Rijckdom. Scheepen. Verhael van eenige Gedierten deeses Lands. | 65. |
| V. | Eerste uytrustingh van Schepen nae Groenland, gedaen door Koningh Christiaen de IV. Handel der Wilde. Drie derselver nae Denemarcken gevoerd. | 67. |
| VI. | Verhael der tweede uytrustingh des selven Koninghs. | 70. |
| VII. | Verhael der derde Vaert nae Groenland, door even den selven. Hoe de gevangene Wilde sich in Deenemarcken droegen, met verscheydene andere dingen. | 71. |
| VIII. | Verhael der vierde Vaert nae Groenland, door de Groenlandsche Maetschappy te Coppenhagen; met verscheydene aenmerckelijcke saecken. | 76. |
| IX. | Aenwijsingh van d'oorsaecken des verloornen weghs na Oud-Groenland. | 79. |
| X. | Of Groenland stoot aen Asia en America. | 81. |
| XI. | Eygentlijcke Beschrijvingh van Spitsbergen, en seldsaemheden deeses Gewests. | 83. |
| Kort Begrijp des aenmercklijcke Reys en seldsaeme Bejegeningen des Deenschen Hoofdmans Johan Munck, soeckende tusschen Groenland en America een wegh nae Oost-Indien. | 87. | |
| Byvoeghsel van d'ongeluckige Reys des Engelsmans Hotzon, gedaen ten selven eynde. | 87. | |
| Tweede voorgenoomene, doch niet voortgesettede Reys van den selven Munck. Nevens 't Verhael van sijne dood door spijt. | 98. | |
| Verklaeringh der by gaende Kaert van Groenland. | 100. |
Volghd nu voorts den bygevoeghden Korten Inhoud der eerste Hollandsche en Zeeuwsche Schipvaerden na Nova Zembla, om den doortoght te vinden na Cathay en China, met haere vreemde Bejegingen. Gelijck oock 't Kort begrijp der gevallen van seven Persoonen, noch seven, en noch andere seven, gebleven op Spitsbergen, om aldaer t' overwinteren. e.s.v.