Nauwkeurige Beschrijvingh van Groenland

VIII. Hoofdstuck. Bevattende de Vrughtbaerheyd des Landts, ontrent Gewassen en Gedierten.

D'Yslandsche Kronijck spreeckt verscheydentlijck van de Vrughtbaerheyd deeses Lands, ⁺ nae de verscheydenheyd der Berighten, waer uyt deselve is t'saemgesteld. Aen d'eene plaets segtse, dat alhier

+ Verschil weegens de vrughtbaerheyd van Groenland.

[p. 24]

't beste koorn wast, welckers gelijck nauwlijcks in de gantsche Wereld te vinden is: ⁺Oock Eycken Boomen, van sulck een sterckte en grootte, datse Eyckelen draegen, welcke voor d'Appelen niet behoeven te wijcken. Maer in tegendeel aen een andere plaets, dat oock 't alderminste van 't geen men saeyd hier niet wil opwassen, wegens de felle koude, en dat derhalven d'Inwooners niet weeten, wat Brood is. 't Welck met de Deensche Kronijck over een stemd; verhaelende, dat Erick de Roodkop, doe hy in dit Gewest eerst aenquam, ⁺ weegens d'onvrughtbaerheyd van de Grond sigh alleen met de Vischvanghst moest geneeren.

Evenwel verhaeld deselve Deensche Kronijck, ⁺ dat de Naekomelingen van Erick, welcke nae sijnen dood noch dieper in 't Land gingen, tusschen de Geberghten hebben gevonden een vrughtbaer Aerdrijck, Beemden en Beecken, die van Erick noch niet ontdeckt waeren. ⁺ d'Yslansche Kronijck, sigh selven tegenspreeckende, staet geen geloof te geven, wanneerse seght, dat in Groenland niets met allen kan wassen, wegens de felle koude. De Reden, welckese invoerd, doet my twijffelen aen 't geense verhaeld. Want 't is seecker, dat dit Deel van Groenland, 't welck de Noorweegers hebben bewoond, is van een gelijcke Verheffingh des Pools met Upland, ⁺ 't aldervrughtbaerste Landschap van Sweeden, alwaer seer veel en bysonder goed Koorn werd geteeld. Daerenboven spreeckt de gedaghte Kronijck seer wel van de Pools-hooghte, wanneerse aen een andere plaets beright, dat het in Groenland niet soo koud is, als in Noorweegen. Nu is genoeghsaem bekend, dat in Noorweegen seer schoon koorn en ander Graen wast. 't Geen ick hier segg', sal u, mijn Heer, misschien vreemd voorkomen: Doch ick verseecker u, dat ick sulcks van geloofwaerdige Persoonen heb gehoord.

Daer sijn eenige Gewesten in Noorweegen, ⁺ in welcke men binnen de tijd van drie Maenden tweemael kan Ooghsten; volgens d'orde, en om redenen, welcke ick u te kennen wil geven. Deese Landstreecken sijn effene Velden, leggende tegens klippen, aen welcke de Son seer heet schijnd, geduerende de drie hittige Maenden, Soomermaend, Hoymaend en Ooghstmaend. Van deese klippen slaet soodaenigh een heete weerschijn te rugg' op de vlacke Ackers, datmen binnen den tijd van ses weecken Ploeghd, Saeyd, en 't rijp gewordene Koorn in-ooghst. ⁺ Vermits nu dit Aerdrijck seer vet en sappigh is, weegens de veelheyd der gesmoltene Sneeuw, welcke, van de Son wel gekoockt sijnde, dit Land bevochtighd, soo werd ten tweedenmael daer in gesaeyd; en 't mist noyt, dat nae andere ses weecken tijds den tweeden Ooghst, even soo rijck als d'eerste, werd verright.

't Is wel te vermoeden, dat Groenland, even gelijck andere Landschappen, bestaet uyt een goede en quaede, uyt een effene en Berghaghtige, uyt een vrughtbaere en onvrughtbaere Grond. Gantsch gewis is't, dat'er veele Steen-Rotsen sijn. ⁺ d'Yslandsche Kronijck seghd uytdruck-

+ Eyckelen soo groot als Appelen.

+ Onvrughtbaerheydt.

+ Vrughtbaerheydt.

+ Of de koude 't wassen van Graenen hier sou beletten.

+ Upland is 't vrughtbaerste Land in Sweeden en leght doch op deselve Pools-hoogte.

+ In eenighe Noorweeghsche Gewesten

+ Ooghst men binnen drie Maenden tijds goed koorn.

+ Marmel van allerley Verwen.

[p. 25]

lijck en aenmercklijck, datmen hier Marmel vind van allerley verwen. ⁺ Hier in koomdmen gesaementlijck over een, dat het Gras der Weyden voor 't Vee boven maeten goed is, en dat men hier vind veele soo groote als kleyne Beesten. Veele Paerden, Haesen, Harten, Reen-dieren, Wolven (soo wel gemeene, als groote, gelijck de Leoparden) Vossen, en meenighte van Beeren, soo wel witte als zwarte.

Men leest oock in d'Yslandsche Kronijck, ⁺ datmen hier gevangen heeft Bevers en Marders; soo gantsch fijn van Vellen, als de Muscovische Zobelen. Men siet hier witte en zwarte Gier-valcken in een seer groote meenighte, meer als aen eenige andere plaets des Weerelds. Voortijds wierden deese Vogelen, weegens den wonder-goeden aert derselver, tot een bysondere seldsaemheyd vereerd aen de Koningen van Deenemarcken; ⁺ welke andere Nabuerige of vermaeghdschapte Koningen en Vorsten daer mee beschoncken; naedien de Vogel-jaght in Deenemarcken, gelijck oock in andere Noordsche Landen, gantsch niet gebruycklijck is.

De Groenlandsche Zee is boven maeten Vischrijck. ⁺ Heeft oock seer veele Zee-Wolven, Zee-honden en Zee-kalveren. Walvisschen sijn'er in een ongelooflijcke meenighte. Belangende de witte Groenlandsche Beeren, 'k weet niet, ofse te reeckenen sijn onder de Land of onder de Water-Gedierten. Want gelijck de zwarte Beeren noyt van 't Aerdrijck koomen, en sigh geneeren van Vleesch; ⁺ even alsoo verlaeten de witte noyt de Zee, en leven van Visch. Sy sijn veel grooter en wilder als de zwarte. Loeren seer begeerigh op de Zee-honden en Zee-Wolven, welcke haere Iongen, uyt vrees voor de Walvisschen, op 't Ys werpen. Boven maeten happigh sijnse nae de jonge Walvisschen, en traghten nae de selve, meer als nae eenige andere Visch. Niet geerne waegense sigh in d'opene Zee, wanneer 't Ys gesmolten is. ⁺ 't Welck niet geschied, om datse niet souden zwemmen of in 't Water leven konnen, gelijck de Visschen; maer om datse vervaerd sijn voor de Walvisschen; welcke, door een natuerlijcke tegenstrijdigheyd, haer van verre riecken en vervolgen; door diense haere Iongen op eeten. Derhalven, wanneer 't Ys van Groenland sigh nae 't Noorden lost, en Zuydwaerts werd gedreven, soo derven de daer op sijnde witte Beeren niet daer van gaen, maer koomen of in Ysland of in Noorweegen aen, nae datse van 't gedaghte Ys worden voortgevoerd. Ondertusschen werdense gelijck als woedende van honger.

Heu male tum solis Norvegùm erratur in oris.

Dat is

Ach! 't is ongeluckigh te dwaelen in de Noorweeghsche eensaeme Plaetsen.

Men verhaeld verscheydene seldaeme Geschiedenissen van de Roverijen deeser Dieren, welcke van haer in deese Landen werden gepleeghd.

+ Menigerley Gedierten.

+ Bevers en Marders.

+ Witte en grauwe Valcken.

+ Zee-Visschen in Groenland.

+ Witte Beeren, en beschrijvingh van den aert derselver.

+ Schroomen de Walvisschen, maer sijn seer happigh na de jonge.

[p. 26]

Byvoeghsel.

Olaus Magnus verhaeld, ⁺ dat de Jaegers in de Noordsche Landen de Huyden der witte Beeren aen de Kercken schencken, op dat de Priesters, wanneerse voor den Altaer staen, in de Winter sigh tegens de felle koude souden mogen verweeren.

+ Haer Huyden goet voor de koude.