Suyp-stad of Dronckaarts leven

(1978)–Dirck Pietersz. Pers– rechtenstatus



[pagina 89]
Ga naar margenoot+
Svyp-stad, of Dronckaerts Leven. DEr Suypers groote stad, en wijde heerschappijen, Te maelen op 't penneel in platte schilderijen,Ga naar voetnoot2 Vereyscht een hooger geest, als mijn geringe Dicht,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot3 Dat schaem-root sich vertoont, en schemert in het licht:Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Ick sou te swaren pack op myne schouders laden,Ga naar voetnoot5 Indien ick wilde gaen op onbekende paden: Maer door haer groot gerucht, en wijd-gespreyde naem,Ga naar voetnoot7 Hoort yeder een de klanck, de vlercken van haer faem.Ga naar voetnoot8 Ick volgh den Echo na, en slae met vreemde wieken,Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] En boots' een Roomsch geluyt, een stemme van de Griekẽ,Ga naar voetnoot10 En mael een vreemd gewest, een wel-ervaren strand,Ga naar voetnoot11 Waer Bacchus, en sijn volck, alleen heeft d'overhand. O Bacche! wie u lof en aerdigheyd sou schryven,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot13 Most stadigh in het vocht, en op u riemen dryven:Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Mits u geswinde geest, van dichten onvermoeyt,Ga naar voetnoot15 Noch in den soeten most veel lieffelijcker vloeyt.Ga naar voetnoot16 De Versjens van u maet veel soetelijcker straelden,Ga naar voetnoot17 Als hy de boevery van 't Roomsche Hof bemaelden,Ga naar voetnoot18 Wanneer hy 't flesjen soogh, en d'int-pot aen sijn sy, 20[regelnummer] Als 't Dichten hem begaf, dan stont hem 't glaesjen by. Maer mijn verdorde penn', en mijn gespeende dichten,Ga naar voetnoot21 En konnen uwen lof verçieren noch verlichten:Ga naar voetnoot22
[pagina 90]
Ga naar margenoot+ Vermits mijn drooge sangh, aen uwen rijcken vloet,Ga naar voetnoot23 Geen çiersel aen u krans, noch àen u trossen doet.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Siet dan mijn droomery, siet dan der Dronckerts leven,Ga naar voetnoot25 Haer Stad en al haer land, na waen alleen beschreven:Ga naar voetnoot26 Een wel-bekende plaets, verheven boven al, ‘Hoe hooger in dees staet, hoe naerder aen den val.Ga naar voetnoot28 Ga naar margenoot+Daer is een oude Stad, vermaert by alle volcken, 30[regelnummer] Ga naar margenoot+Gepresen over al, gesteygert totte wolcken,Ga naar voetnoot30 Een wonderlijcke Stad, van order en begrijp,Ga naar voetnoot31 Een werreld in 't gewoel, van maecksel als een pijp.Ga naar voetnoot32 Dees Stad leyd in het langh, en uyt den grond verheven,Ga naar voetnoot33 En in dees schildery u af-gebeeld nae 't leven:Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] Met wallen van Tobac, en na de konst geplant,Ga naar voetnoot35 Gevlochten en gewoelt, gedolven in het sand:Ga naar voetnoot36 Oock treffelijck gesterckt met grachten en gordynen,Ga naar voetnoot37 Met flancken en trencheen, en met verborghen mynen:Ga naar voetnoot38 Met poorten wel versorght, van Ticketacken-hout,Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] Waer in een vroom soldaet niet weynigh sich betrout.Ga naar voetnoot40 Met oorloghs-tuygh versien, Musketten en Rampaerden,Ga naar voetnoot41 Met koghels en geschut, met harnasch en met swaerden: Die over al ten toon, staen tot een yeders schrick, En wachten op den dienst op elcken ooghen-blick. 45[regelnummer] Dus leeft sy sonder vrees van yemants overvallen,Ga naar voetnoot45 Mits haer geweer en tuygh staet veerdigh op de wallen,Ga naar voetnoot46 Met batteryen hoogh, en dapperlijck versien,Ga naar voetnoot47 Met fluyten, glas en kan, om stadigh weer te bien.Ga naar voetnoot47-48 Ga naar voetnoot48 Schans-korven zijn alleen de duygen en de vaten,Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] De pypen van Tabac die legghen in de gaten,Ga naar voetnoot50 De lonten staen gereed, de koghels en het kruyd, De assche dient alleen te blasen het geluyt.Ga naar voetnoot52
[pagina 91]
Ga naar margenoot+ Noyt saghmen in den krijgh de Helden gaert ten stryde, Met een so moedigh hert, en boven maten blyde:Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Noyt sagmẽ moedig volck, voor vryheyd en voor't recht, Meer stryden, totter dood, als in dit groot gevecht. Noyt saeghdy wracker goed ten stryde sich begeven,Ga naar voetnoot57 Noch die met meerder vrees bekommert zijn voor't leven: Dies wie haer siet alleen in dees parade gaen,Ga naar voetnoot59 60[regelnummer] Die krijgt oock self eẽ schrick en loopter strax voor aen.Ga naar voetnoot60 Geen slaep en steurt haer wacht, sy roocken of sy suypen, Iae waer't dat Bacchus self de schild-wacht wou bekruypen,Ga naar voetnoot62 Hy vond haer fris en gauw, het glaesjen op de hand,Ga naar voetnoot63 Te drincken voor den Prins, of voor het Vaderland. 65[regelnummer] Of schoon de donckre nacht haer noodight om te slapen, Sy sitten evenwel met haer geweer en wapen, En hebben 't oogh in 't seyl, om niet te zijn verrast: So sittens', als een Mof, aen eene pick-lap vast.Ga naar voetnoot68 Sy hebben 't heyligh vyer, dat altijd staet te branden, 70[regelnummer] Een baecke voor de staet, een steunsel voor de landen, En 't is een groot verraed, als yemand gaet ter wacht, Die niet Tabac, en Vyer, en Lonten mede bracht. Haer Vendels die rontom de wallen hen vertoonen,Ga naar voetnoot73 Getuyghen van 't verbond van vier verheven kroonen,Ga naar voetnoot74 75[regelnummer] Van Schoppen, Ruyten, Hert, van Klaver, en wat meer,Ga naar voetnoot75 Dient tot so hooghen dienst, en noch tot hoogher eer. Sy heeft een soute lucht, en oock twee soute stroomen,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot77 De Drooge en de Sout': die om haer wallen komen: Daer vangtmen over al den Haring, Kavajard,Ga naar voetnoot79 80[regelnummer] Ançioves, Bocking, Sprot, en drooge Rocche-start. Daer looptmen met Garneel, met Schelvis en met Schollẽ, Met Oesters, Krab en Kreeft, met Rijgse Bot, om dollen,Ga naar voetnoot82
[pagina 92]
Ga naar margenoot+ Met Salm en Kruyde-worst, met Scharren, Abberdaen,Ga naar voetnoot83 Met Pricken geyl en vet, Olyven, Parmesaen.Ga naar voetnoot84 85[regelnummer] En al wat sout en wrang, en totte dorst kan locken, Dat is de rechte spijs om greetigh in te slocken.Ga naar voetnoot86 Haer straten zijn verdeelt, doch na de maet gerecht,Ga naar voetnoot87 Met scherven van de kan, en glasen op-geleght.Ga naar voetnoot88 Dry Tempels munten uyt: om dat de offerhanden,Ga naar voetnoot89 90[regelnummer] Hier gaen in vollen swang, van uyt de verre landen, Die met soo grooten loop en yver hier geschien,Ga naar voetnoot91 Als oyt in heyligh huys of bee-vaert is gesien. De grootste is gebouwt, met hoogh-gewelfde suylen, Seer konstelijck gemetst met kelders en met kuylen:Ga naar voetnoot94 95[regelnummer] Met zalen braef geçiert, met kamers oock versien,Ga naar voetnoot95 Ga naar margenoot+Met marmor-steen gevloert, en hondert Edel-lien, Die altijd op den dienst, in 't hooge Choor, bespieden,Ga naar voetnoot97 En letten op de wet, op 't heeten en gebieden:Ga naar voetnoot98 Ten eynde sy voor aen, gelijck een helder licht,Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Haer stellen, als ten toon, voor yeders aengesicht. Ga naar margenoot+Dees Tempel is ter eer van Bacchus uytverkoren, En hem alleen gewijd, met een verheven toren: Waer Rhenus en Klaret, in overvloed geput,Ga naar voetnoot103 En yeder op sijn plaets wort ordentlijck genut. 105[regelnummer] Twee pompen worden steeds met yver voort-gedreven, Die u den Rijnschen traen, en 't Fransche vocht doen gevẽ,Ga naar voetnoot106 En die met voeders vol en vaten dicht gekuypt,Ga naar voetnoot107 Met reepen wort gehecht, op datter niet ontdruypt.Ga naar voetnoot108 Hier wort de hooge Staet van d'alder-braefste Helden 110[regelnummer] Met grooten lof verhaelt, haer wapens en haer velden:Ga naar voetnoot110 Haer Ridderlijcke daed staet over al ten toon, Der Ridders brave feyt met een verheven kroon.Ga naar voetnoot112
[pagina 93]
Ga naar margenoot+ Hier siedy Iood' en Grieck, de Perssers en Romeynen, Den Frans, Italiaen, de Spangiaerts en Lorreynen, 115[regelnummer] De Duytscher, Schot en Sweed, de Deen, en d'Engels-mã,Ga naar voetnoot115 Naer 't leven, en de konst, met glasen en de kan.Ga naar voetnoot116 Des tweeden Tempels grond is wijd en verr' geslaghen,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot117 Aen Bacchus wel gewijd, Bierana op-gedraghen:Ga naar voetnoot118 Die hoogh en schoon gebouwt, met een verheven werck,Ga naar voetnoot119 120[regelnummer] Verstrecken mach het rond van een vermaerde kerck.Ga naar voetnoot120 Is dapperlijck versien van kamers, kameretten,Ga naar voetnoot121 Met tafels in het rond, en wel-gestelde wetten:Ga naar voetnoot122 Gedienstigh over al, met bancken en vertreck,Ga naar voetnoot123 Met allerley gemack voor yeder sijn gebreck.Ga naar voetnoot124 125[regelnummer] Daer hebdy een Fonteyn, waer allerhande Bieren, Met kraenen onderscheên, na yeders lusten swieren:Ga naar voetnoot126 En na dat yeders smaeck en oordeel dan verscheelt,Ga naar voetnoot127 So werd oock yeder 't sijn gewilligh mee-gedeelt.Ga naar voetnoot128 Dees Tempel wort gevyert van velen uytgelesen:Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Mits Bacchus dese Broers te vele mans wil wesen,Ga naar voetnoot130 So volghtmen dees Santin, met sulcken groot getier,Ga naar voetnoot131 Dat yeder roept Goddin, zijt welkoom met u Bier! De derde Tempel blinckt, seer aerdigh over-toogen,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot133 En toont een helder licht voor aller menschen oogen, 135[regelnummer] En glinstert als een vyer, vermits haer hooge aert,Ga naar voetnoot135 Word door het vyer verlicht, gesuy vert en geklaert.Ga naar voetnoot136 Gegroet weest Brandamoor, sy singen, daer u lichten,Ga naar voetnoot137 Soo flickren in ons oogh, en heldren ons gesichten: V Tempel word gedient tot in de naere nacht,Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] En's daeghs word u geloof oock naerstelijck betracht.Ga naar voetnoot140 Ghy schenckt ons al u kracht: u geesten die daer leven,Ga naar voetnoot141 Die doen ons al 't verstand, de sinnen weder-geven:Ga naar voetnoot142
[pagina 94]
Ga naar margenoot+ Wanneer wy door Bieraen of Bacchus zijn ontstelt,Ga naar voetnoot143 Dan soecken wy ons heul by u, ô braver Held! 145[regelnummer] Fonteyntjens, die het goud, het silver, en rubynen, De Geesten van den wijn, doen lieffelijcken schynen:Ga naar voetnoot146 Die schenckty ons vol-op, so dat wy moedigh gaen, Ten offer by Klaret, ten offer by Bieraen.Ga naar voetnoot148 Ga naar margenoot+Men heeft van ouder tijd haer heerelijck sien bloeijen,Ga naar voetnoot149 150[regelnummer] En weeldrigh, metter tijd, in alle wellust groeijen,Ga naar voetnoot150 Want na de eerste Eeuw met lovers was bedeckt,Ga naar voetnoot151 Wiert dese Stad begost, en eerstmaels opgeweckt.Ga naar voetnoot152 Veel Princen, die met macht in alle weelde proncken, Die timmerden dees Stad, en timmerden haer droncken:Ga naar voetnoot154 155[regelnummer] Verheven in den geest, en vastelijck vertrouwt,Ga naar voetnoot155 Sy sou tot Koningin der steden zijn gebouwt. Haer hoop is niet gefaelt, sy steeckt haer hooghe vesten, So 't timren dus vergroot, noch in de lucht ten lesten,Ga naar voetnoot158 En stapelt flesch op flesch, het oxhoft op de ton, 160[regelnummer] En terght met haer gebouw, den waghen van de Son.Ga naar voetnoot160 Wegh Oude met u konst: Liaeus was verholen,Ga naar voetnoot161 Van 't geen sy is verrijckt van uyt de Suyder-Polen:Ga naar voetnoot162 Ga naar margenoot+Niet door een groote geest, of Iovis hooghste wit,Ga naar voetnoot163 Maer door de drooge keel van Mulciber de Smit.aant.Ga naar voetnoot164 165[regelnummer] 't Schijnt doen hy was verbant, en Grieken uyt-gedreven,Ga naar voetnoot165 Dat hy verkoos de strand, en socht een ander leven, En steldẽ daer de Smis, waer 't volckjen, swart van roocky,Ga naar voetnoot167 Hem saghen vol van vyer, noch leven in de smoock. Sijn ziel sou zijn verheughd, en 't herte sou hem springhen, 170[regelnummer] Van al dit vreemd bedrijf, en wonderlijcke dinghen, Dat lang-ge-oorde beest, waer op hy dick hoveert,Ga naar voetnoot171 Dat sou nu zijn gepronckt, en in een henghst verkeert.
[pagina 95]
Ga naar margenoot+ Daer soud' hy, als een Held, niet scheef of manck van hielẽ, Maer in een gulden koets met Diamanten wielen, 175[regelnummer] Geseten in triumph, met blijdschap schouwen aen, Wat deugd sijn roock, de smis, de werreld heeft gedaen. Vulcane zijt gegroet, ghy hebt de smis verheven, En u een eeuwigh lof de werreld voor-geschreven: Noch Bacchus, noch Bieraen, noch Brandamoris oock, 180[regelnummer] En hebben lof noch eer, dan door u soete smoock. Geen feest, noch hooge staet, geen offer kan men vyeren,Ga naar voetnoot181 By Bacchus, Brandamoor, of by de vette Bieren, Ten zy u lieve reuck, u wieroock van de smis, Versellen dese vreughd, en çieren haren dis. 185[regelnummer] So dat ghy niet in een, maer op elx hooge feesten,Ga naar margenoot+ In alle Tempels leeft, en toont u snelle geesten:Ga naar voetnoot186 Die Bacchus dan omhelst, Bierana oock bemind,Ga naar voetnoot187 En roepen welkoom smoock, Vulcanus liefste kind. Vulcane u geloof en hanght niet aen de rancken,Ga naar voetnoot189 190[regelnummer] Noch aen Bieranaes vocht, en lieffelijcke drancken, Noch oock aen Brandamoor: vermits u soete aert Verkiest geen eygen kerck, maer houdse even waert.Ga naar voetnoot192 Wel vreemde Neutralist! die by het volck kond leven,Ga naar voetnoot193 En sien daer u geloof in alle Tempels sweven, 195[regelnummer] Waer 't reuckerigh altaer, door uwen wieroock stooft,Ga naar voetnoot195 En stelt in yeders keur, wat kercken hy gelooft.Ga naar voetnoot196 De bergen, waer de wijn in overvloet komt vloeyen,Ga naar margenoot+ Die sietmen om dees Stad met groote hoopen bloeyen, Waer Bacchus hem vermeyt, en met sijn Nymphen leeft, 200[regelnummer] Die haer dit lieve vocht en al dees vreughde geeft. Dies houdmen 't hooge feest, wanneerse wort gelesen,Ga naar voetnoot201 Waer yder een verschijnt in 't alder-braefste wesen,Ga naar voetnoot202
[pagina 96]
Ga naar margenoot+ En singht een vrolijck lied, ter eeren van de wijn, O leven van de ziel! ghy moet ons welkoom zijn.Ga naar voetnoot204 205[regelnummer] Ter syden Ceres blinckt met opgetoyde vlechten,Ga naar voetnoot205 Die met een groote konst in een gestrengelt hechten, En schenckt haer gulden kuyf Bierana tot een deughd,Ga naar voetnoot207 Wiens Kittebroers al steets daer leven in de vreughd.Ga naar voetnoot208 Bierhanen weest verblijt, Vrouw Hoppe word geboren,Ga naar voetnoot209 210[regelnummer] Die menghelt nu haer kracht by Ceres gulden koren, En brouwt een lecker nat, een sulcken eelen traen,Ga naar voetnoot211 Daer yeder een verlangt te licken aen de kraen. Ga naar margenoot+De huysen in dees Stad, die legghen dicht beloken,Ga naar voetnoot213 En in een groen prieel of wijngaerts-loof gedoken: 215[regelnummer] Waer kroeghen by de mijl, en yeder na sijn geld,Ga naar voetnoot215 Laet schaffen wat hem lust, en 't beursjen is gestelt.Ga naar voetnoot215-216 Ga naar margenoot+De Bacchae loos en geyl, die alle list bedryven, Die sietmen in dees Stad met groote hoopen blyven: Hier als een duyf op slagh, daer openbaer ten toon,Ga naar voetnoot219 220[regelnummer] En veylen haren dienst om een te sober loon. Als Bacchus wil in 't soet met syne Nichtjens spelen,Ga naar voetnoot221 Dan weten sy de stof om't Minne-lied te quelen, En met haer listigh oogh, dat lodderlijcken dwaelt,Ga naar voetnoot223 Wort Bacchus self getouft, en in den strick gehaelt.Ga naar voetnoot224 225[regelnummer] Een wonderlijcke slagh van op-getoyde dieren,Ga naar voetnoot225 Ia Tooveressen self, en geestigh van manieren:Ga naar voetnoot226 Die weten met een greep en over-snelle vond,Ga naar voetnoot227 Der mannen trotse hert te leggen in den mond:Ga naar voetnoot228 En als die zijn bekroost, door hare heete drancken,Ga naar voetnoot229 230[regelnummer] Vergeten wiese zijn, en na de snollen jancken,Ga naar voetnoot230 So dat het eelste deel, dat dese werreld bouwt,Ga naar voetnoot231 Wort een te lichten Nymph te lichtelijck vertrouwt.Ga naar voetnoot232
[pagina 97]
Ga naar margenoot+ 't Zijn Nichtjens van de konst, die met haer lichte spelen,Ga naar voetnoot233 Gaen stellen eene fuyck, de kuffen en bordeelen,Ga naar voetnoot234 235[regelnummer] Met lacchen sonder lach, met streelen sonder sin,Ga naar voetnoot235 Met loncken sonder oogh, met lieven sonder min. Heer Bacchus is wat vies, die soeckt geployde doecken,Ga naar voetnoot237 Of hier een ander dier, naer 't hoofs, wat op te soecken:Ga naar voetnoot238 Bierana, Brandamoor, of van Vulcani slagh, 240[regelnummer] Die siender niet so nauw; pas wat passeeren magh:Ga naar voetnoot240 Zijn gruysigh van natuur, en sien geen visevasen,Ga naar voetnoot241 Al zijnse wat bemorst, te beter isset grasen,Ga naar voetnoot242 Al zijnse scheef of scheel, met d'een of d'ander wrack,Ga naar voetnoot243 Sy siender geen gebreck, sy siender geene vlack.Ga naar voetnoot244 245[regelnummer] Een yeder weet sijn aert en selschap uyt te keuren, Daer d'eene staet gepronckt te loncken uyter deuren: En d'ander hier en daer gekamert en geçiert,Ga naar voetnoot247 Met een Gods-dienste schijn door al de Tempels swiert: Ten minsten dat een Valck wort uyt de locht gekregen,Ga naar voetnoot249 250[regelnummer] Dien sy dan recht den neus gaen snuyten ende vegen,Ga naar voetnoot250 Ia plucken hem so kael, dat hy moet weer van honck,Ga naar voetnoot251b En voor 't verquiste geld verkrijght hy niet een dronck. Wanneer de beurs is licht, en 't geldjen is vervlogen, Dan siet haer Venus aen met toe-gesloten oogen,Ga naar voetnoot254 255[regelnummer] En schoptse uyte deur, en roept: ghy kale Guyt, Het geld is onse Liefd', en 't geld is onse Bruydt.Ga naar voetnoot256 Want Bacchus, als hy wil met Venus lieflijck paren, Dan schenckt hy syne most, en Ceres hare ayren:Ga naar voetnoot258 Maer als dees gaen ter schuyl, dan is de Min verkout:Ga naar voetnoot259 Ga naar voetnoot257-259 260[regelnummer] Want Venus veel van wijn, en veel van slempen houd. Wie teer en vies van aert wil keurigh staen te kijcken,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot261 Die mach wel uyt haer Stad, en uyt haer woning wijcken.
[pagina 98]
Ga naar margenoot+ Hier gelt geen hovaerdy, maer rijck so wel als kael,Ga naar voetnoot263 Mach komen gantsch beslobt in 't midden van de zael.Ga naar voetnoot264 265[regelnummer] Daer hoeftmen geene muyl aen syne voet te trecken, En treden op sijn pas. fy stee-luy groote gecken!Ga naar voetnoot266 Dat Iuffrou u so brilt, en scheert u op de kam,Ga naar voetnoot267 De steenen zijn beschaemt, en seggen uyl en lam.Ga naar voetnoot268 Hier gaetmen onbeschroomt, door kamers en door zalen, 270[regelnummer] Hier hoeftmen geen geboen, gewrijf, noch uyle-malen,Ga naar voetnoot270 Buffetten noch thresoors, tapyten noch gordijn,Ga naar voetnoot271 Maer slechts een stoel of banck, de pispot en de wijn. Dit 's d'huys-raed so in 't gros; de kannen en de glasen,Ga naar voetnoot273 De pullen en de fles, de pypen om te blasen, 275[regelnummer] Ga naar margenoot+De testen en Tobac, de rekeling, en raf,Ga naar voetnoot275 Die hangen aen den haert, en Bacchus met sijn staf.Ga naar voetnoot276 Wat sieckten of wat ramp den Broeders mach bestoken, Strax zijnse in de weer met haer geweldigh smoken: 't Is Broeder suygh en quijl, de sieckte moet vergaen, 280[regelnummer] Wat kranckheyd is so sterck die hier kan tegen-staen?Ga naar voetnoot279-280 Ga naar margenoot+Wy suyvren, door ons smoock, den Hemel en de Winden, Wy konnen alle ramp door onse konst verslinden, 't Zy met een groote pull, een roemer totte rand, Van Doctor Brandamoor een soopjen op de hand.Ga naar voetnoot284 285[regelnummer] Al wat de koude sucht voor ongeval kan wercken,Ga naar voetnoot285 Dat konnen wy met smoock en heete drancken stercken,Ga naar voetnoot286 En selver als de brand komt knaghen onse borst,Ga naar voetnoot287 De brand dooft onse vyer, de brand lescht onse dorst.Ga naar voetnoot288 Indien wy zijn gequetst door houwen ofte wonden, 290[regelnummer] De assche van Tobac die isser toe gevonden, En tegen gicht of koorts, daer is de Brandewijn, De treffelijxste konst, de rechte Mediçijn.
[pagina 99]
Ga naar margenoot+ Indien ick al de deughd van dese Mediçynen Wou stellen op 't papier: Galenus most verdwynen,Ga naar voetnoot294 295[regelnummer] En al dien viesen hoop. dus houd u fris van moe,Ga naar voetnoot295 Tobac geneest de ramp, ja totte pocken toe.Ga naar voetnoot296 D'Inwoonders sien naer 't rood, waer Peerlen en Rubynen,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot297 Carbonckels en Granaet uyt hare kaken schynen, En dick en bol van vleys, sy gapen na de locht,Ga naar voetnoot299 300[regelnummer] Wiens lever is verdrooght, en jammert na het vocht.Ga naar voetnoot300 Zijn meestendeel gebuyckt, wat vet en op-geblasen, Kort-aemigh, swack van gang, en altijd aen het aesen,Ga naar voetnoot302 Oock van een vreemde aert, beleeft, en vol van moet,Ga naar voetnoot303 Als een ontsteken toorts, oock bitter als een roet.Ga naar voetnoot304 305[regelnummer] Haer ooghen staen als vyer, waer uyt Fonteynen léken,Ga naar voetnoot305 En druypen langs de wang, gelijck als water-béken, Haer handen staen verstijft, haer voeten als een licht,Ga naar voetnoot307 Zijn bol en hol van stof, en krimpen van de gicht, Schijn-heyligh en devoot, daer tranen onder rollen: 310[regelnummer] Van in-getrocken aert, door hooghmoed op-geswollen:Ga naar voetnoot310 Van zeden gantsch verdeelt. Nu als een vrolijck man,Ga naar voetnoot311 Dan als een vuyle Sogh, een Luypert, en Tyran.Ga naar voetnoot303-312 Ga naar voetnoot312 Hier kentmen vriend noch maegh: maer die hier willen leven,Ga naar margenoot+ Die moeten sich den aert, de wetten onder-geven,Ga naar voetnoot314 315[regelnummer] Geen onderlingh verdragh, noch moderate schijn,Ga naar voetnoot315 En gelden by dit volck, maer wetten van den wijn.Ga naar voetnoot316 Dat 's rechts, en dat is slinx, daer gelt geen disputeren,Ga naar margenoot+ Geen sluyt-reên hebbẽ plaets, noch gantsch geen simulerẽ:Ga naar voetnoot318 Maer uyt, en schoontjens uyt, het glaesjen op den duym,Ga naar voetnoot319 320[regelnummer] Met een Menniste boord, en glatjes, sonder schuym.Ga naar voetnoot320 Dit is een vaste wet. wie souse over-treden? Suyp uyt, of hier van daen. wie sou niet liefst in vreden
[pagina 100]
Ga naar margenoot+ Sich buygen naer haer hand, en suypen dat hy steent,Ga naar voetnoot323 Als vreesen voor het volck, en voor de goe gemeent?Ga naar voetnoot324 325[regelnummer] Ga naar margenoot+Sy hebben 't meest gelaen op d'alder-vieste hoopen,Ga naar voetnoot325 En roepen: Hypocrijt, wegh, wegh, ghy Philosophen En ghy gekreuckte hoop, die in u voorhoofd draeghdGa naar voetnoot327 De viesheyd van u breyn, en die na niemand vraeghd: Die, met u statigh kleed, so deftigh weet te treden, 330[regelnummer] Met zeden, met gebaer, en met gemaeckte reden, Die over al bedilt, al wat u stuur gesicht Maer schemert in het oogh, al waer het noch so licht. Die klooft een hayr aen twee, en lastert onse daden,Ga naar voetnoot333 Die over al verbant de frissche wijngaert-bladen, 335[regelnummer] En 't drincken van een rous. weg, wegh, ghy Vuylesoop',Ga naar voetnoot335 Die liever hebt een glas, als een geheele stoop.Ga naar voetnoot336 Ghy zijt van ons verdoemt, en uyter Stad verdreven,Ga naar voetnoot337 En over al ten roof aen yeder een gegeven, V kettery vervloeckt, en in een vol gelagh, 340[regelnummer] Een eeuwighlijck verbot gegeven aen den dagh:Ga naar voetnoot339-340 Dat ghy uyt onse Stad voor eeuwigh uyt-gesloten, En uyt ons heerschappy rechtvaerdigh blijft verstoten,Ga naar voetnoot342 Ter tijd ghy met berouw, en met een groote kan,Ga naar voetnoot343 Betoont u droeve leet, en zijt een leersaem man:Ga naar voetnoot344 345[regelnummer] En dat ghy noch in 't stil, noch openbaer sult leeren,Ga naar voetnoot345 Maer altijd onder ons, en in den wijn verkeeren, En blasen ons geloof het domme volckjen in, Dan word ons hoopjen groot, en grooter ons gewin.Ga naar voetnoot348 Ga naar margenoot+Sy staen met groote vlijt, sy letten en sy merckenGa naar voetnoot349 350[regelnummer] Op yeders hooge konst, en op haer stoute wercken,Ga naar voetnoot350 Bespieden wie het glas, de order en de maet,Ga naar voetnoot351 Niet op sijn beurt en veeght, of in de kanne laet.Ga naar voetnoot352
[pagina 101]
Ga naar margenoot+ En wieder ongetrouw in 't plengen wort bevonden,Ga naar voetnoot353 Valt in de grootste schuld, en grouwelijckste sonden: 355[regelnummer] Behalven dat hy hoort, Pots tausent dis und das, Gahr auss und thu bescheyt, und bring mirs gröste glas.Ga naar voetnoot356 Dan wort hem tot een boet een groote schroef geschonckẽ,Ga naar voetnoot357 Die moet dan zijn geklaert, en schoontjens uyt-gedronckẽ,Ga naar margenoot+ Al quijlt men in het glas, al barft een water-gal,Ga naar voetnoot359 360[regelnummer] Dat 's d'Orgel op dien sangh, en dat is niet met al.Ga naar voetnoot360 Al maecktmen daer een kalf, in 't beste van het suypen,Ga naar voetnoot361 Dat macher al mee deur, dat moeter onder sluypen:Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot362 't Is wieroock voor haer neus, en wel gedistilleert, Waer mee dit soete volck wort dapperlijck vereert.Ga naar voetnoot364 365[regelnummer] Dit doetmẽ sonder schroom, want wie sou doch verdragen 't Gerammel en 't gewoel, en 't rasen in der magen? 't Is beter datmen 't lost, en reynight dese sloot,Ga naar voetnoot367 't Is een gesonde dranck, en Plutoos bier-en-brood.Ga naar voetnoot368 Men isser niet so vies. De Priesters van de glasen,Ga naar voetnoot369 370[regelnummer] Beginnen uyt haer boeck de pypen los te blasen,Ga naar voetnoot370 En strijcken met haer tong van boven af 't fenijn,Ga naar voetnoot371 Dat yeder een verkrijght den zeghen van de wijn. Dan komt Heer suyp-Hans voort, de Ridder vã dees bende,Ga naar voetnoot373 Ghy Edel-liên, seght hy, die moedigh en behende 375[regelnummer] V dapperheyt vertoont; siet dese groote kroes, Is een Santé voor ons, dat gaet u voor! avous!Ga naar voetnoot376 En 't sal gaen op de ry: dat niemant gae te buyten, Of let op sijn gebuur, op 't leeghen van de fluyten: En wie daer stort of plengt, en niet sijn glaesjen keert,Ga naar voetnoot379 380[regelnummer] Die moet, met tien voor een, dan worden af-gesmeert.Ga naar voetnoot380 Dies paster elck op 't sijn. Noyt saghmen vromer leven,Ga naar margenoot+ Noyt saghmen beter trouw, noch elck het syne geven,Ga naar voetnoot382
[pagina 102]
Ga naar margenoot+ Maer met een wacker oogh so warter nau gesien,Ga naar voetnoot383 Dat niemant of bedroch, of valsheyt sou geschiên. 385[regelnummer] Wanneer dees vreugde duurt, dan vangtmen aen te malen,Ga naar voetnoot385 Dan hoortmen wilt Musijck in velerhande talen: Ga naar margenoot+Dan hoortmen Bacchus lof, ô Baccharaccher wijn!Ga naar voetnoot387 aant. Ghy sult ons lust en jeughd en onse vreughde zijn. O Bacche! edel Held! een kind van uwe moeder, 390[regelnummer] Van hooger stam gedaelt, ons aller Heer en broeder, Ia broeder in den wijn. u Vader wie die is, Ga naar margenoot+Dat hebben wy verstaen, maer 't is seer ongewis.Ga naar voetnoot392 Wy hebben wel verstaen, wanneer ghy quaemt te voren,Ga naar voetnoot393 Dat ghy twee moeders had, waer van ghy zijt geboren: 395[regelnummer] V moeder was een man, u moeder was een vrouw, Om dat haer man en wijf met u verheughen souw.Ga naar voetnoot396 Vermits ghy in een droom ter werreld zijt gekomen, So wierd uws moeders jeughd haer in een droom benomen:Ga naar voetnoot398 En daerom word verstaen, dat door u soete wijn 400[regelnummer] De kinders van de sorgh oock uytgesloten zijn.Ga naar voetnoot400 Wy zijn oock fris en jong, geen oudheyd kan ons schaden,Ga naar voetnoot401 Wy binden onse tijd aen uwe wijngaert-bladen: Al zijn wy oud en grijs, en duycken na den grond,Ga naar voetnoot403 Ghy maeckt een vrolijck hert, een jeughdelijcke mond. 405[regelnummer] Geen smerten, noch so groot, ghy weetse wegh te dryven, De naere suffery en kander niet verblyven:Ga naar voetnoot406 Wanneer ghy onse kruyn met uwe wiecken woelt,Ga naar voetnoot407 Dan worter pijn, noch smert, in onse ziel gevoelt. Der Griecken hooge lof en willen wy niet roven, 410[regelnummer] Ons lof, haer onbekent, het hare gaet te boven, Wy laten haer den roem, maer onse lof alleen,Ga naar voetnoot411 En heeft met haren lof in 't minste niet gemeen.
[pagina 103]
Ga naar margenoot+ Weest welkoom Asperin, Albani, Romanesci,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot413 Weest Lachrimae gegroet, weest Nero, Graeco, Roßi,Ga naar voetnoot414 415[regelnummer] Vicentin, Fiascon, Falerno en Verdé,Ga naar voetnoot415 Vin Cotto, Candiott', en vette Malvasé.Ga naar voetnoot416 Klarette weest gegroet, de Grave, Court en Nantes,Ga naar voetnoot417 Van Frontinjac, Ai, Françoyse' en d'Hoogelantes:Ga naar voetnoot418 Wijn Dondri en Coignac, de Montamort, Anjou,Ga naar voetnoot419 420[regelnummer] Tourssaner, de Bordeaux, du Roy, en de Poitou.Ga naar voetnoot420 Canaria u roem, Vin Secco, en Condado,Ga naar voetnoot421 Piere-Semeines, Tint, Alcanto en Bastardo,Ga naar voetnoot422 Zy by ons in ghedacht, en dapperlijck ge-eert: Wy wenschen dat u lof wierd dagelijx vermeert. 425[regelnummer] Weest Baccharach gegroet, ô kind van uwe Vader!Ga naar voetnoot425 Weest Meuselaer ge-eert, en Rinckous rijcke ader:Ga naar voetnoot426 Weest Deelen seer gemint, en Stinckert, Verne-wijn,Ga naar voetnoot427 Ghy Klingenbergh en Ments, en Hoocheym aen den Rijn.Ga naar voetnoot428 En waer in dat u lof mach by ons zijn vergeten, 430[regelnummer] Dat word u even-wel, ô Bacche! toe-gemeten:Ga naar voetnoot430 En watter tot u roem noch naerder dient geseyt, Mach, na u eyghen sin, noch werden uyt-gebreyt. Daer komt een vreemt geluyt van d'ander kant gedreven, Bierana weest gegroet, ô voedsel van ons leven!Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot434 435[regelnummer] Vriendinne van ons hert, die ons gemoed verfrischt, En hebt de sorgh en pijn uyt onse ziel gewischt. Bierana waerde Bruyd! met u verscheyden drancken, Wy geven u meer lof als Bacchus met sijn rancken, En Ceres weest gegroet, die ons u vlechten schenckt,Ga naar voetnoot439 440[regelnummer] En 't goud-draed van u pruyck met uwen zegen drenckt. Bierana weest gegroet, wy willen u vereeren, En met een groote pul dees vrolijckheyd vermeeren:
[pagina 104]
Ga naar margenoot+ Dewijl ghy dese vreughd met een gevulde maet,Ga naar voetnoot443 Vyt uwen rijcken schoot ons over-waeyen laet. 445[regelnummer] V naem is breed en wijd, by Duytschen meest verheven,Ga naar voetnoot445 Voorwaer aen 't trouwste volck den rechten lof gegeven: Die wacker by den dronck, noyt swichten om u eer,Ga naar voetnoot447 Te houden in ontsagh, te loven meer en meer.Ga naar voetnoot448 Weest Lubec weest gegroet, ghy Zerbst met uwe krachten, 450[regelnummer] Ga naar margenoot+Ghy Bremen en Hamborgh, wilt Dantzigh niet verachten: En Rostoc dinght om prijs, en oock ghy Oldersom,Ga naar voetnoot449-451a Ga naar voetnoot451 Lof Turgou, Garlef, Strants, en ghy Brunswijcksche Mom.Ga naar voetnoot452 O Nederlandsche traen! wie sal u deughd niet prysen,Ga naar voetnoot453 En geven u den roem? wy willen u toe-wysen 455[regelnummer] De kranskens van de hopp', het koren en het goud, De ayrkens van u deughd, dat ons den Nectar brouwt.Ga naar voetnoot456 Weest Rotterdam gegroet, ghy Delf ghy mooght wel roemen: Weest Haerlem weest verheugt, en oock ghy VVeesper bloemẽ:Ga naar voetnoot458 Weest Israël te vreên, Mol, Vytrecht met u vocht,Ga naar voetnoot459 460[regelnummer] En onse vette Kluyn die moeter zijn bedocht.Ga naar voetnoot460 O Iber! dat ghy hebt Breda ons afgenomen,Ga naar voetnoot461 Antwerpen, Mechlen, Gent, moet qualijck u bekomen:Ga naar voetnoot461-462 Wy hebben in u plaets een ander vond bedacht,Ga naar voetnoot463 En hebben al u konst in Rotterdam gebracht. 465[regelnummer] Noch Griecken was bekent, noch Romen wist u zegen, En daerom is dees roem by d'Oude gantsch verswegen: Maer wy van hooger Geest omhelsen uwe deughd,Ga naar voetnoot467 En drucken in de ziel de vruchten van u jeughd.Ga naar voetnoot468 Al watmen noch verswijght, wat namen datter leven, 470[regelnummer] Wat dient tot uwen lof, dat zy u toe-geschreven: De heerlijckheyt en roem, de zeghen van u hand, Die klinckt als een basuyn, en schatert door het land.Ga naar voetnoot472
[pagina 105]
Ga naar margenoot+ Wat Bacchus al bedrijft, en wat de wijn kan singen,Ga naar margenoot+ Of wat het Bier vermach, dat moeter dan uyt-springen, 475[regelnummer] En yeder kraelt het zijn. Het was een jonger held.Ga naar voetnoot475 Het stierf een rijcke Keyser in 't gasthuys sonder geld.Ga naar voetnoot475-476 Ia wat tot sulck vermaeck, van Lietjens en Rondeelen, Van Refereyntjens mee, een yeder weet te speelen,Ga naar voetnoot478 Een Kluytjen van Ian Kau, of hier een ander Lied,Ga naar voetnoot479 480[regelnummer] Of Haerlems drooge harten, ey drinckt doch datje swiet.Ga naar voetnoot480 Al raeckt het op een mijl niet eensjes aen malkander,Ga naar voetnoot481 't Is hier te byster fraey. Dan belckter weer een ander:Ga naar voetnoot482 Ruymt wat op mijn huysgesin, en wacht dees groote fluyt,Ga naar voetnoot483 En daer mee wanct eẽ volle kan, en 't leyt al in mijn huyd.Ga naar voetnoot484 485[regelnummer] Dan ruspt-me, gulpt en spouwt, met braken en met quylen:Ga naar voetnoot485 Men seevert, kucht en hoest, men vloeckter by de mylen:Ga naar voetnoot486 Men speelter op de tang, op rooster en de pot,Ga naar voetnoot487 Op beentjens, op de Veel, en rammelt op het schot.Ga naar voetnoot488 Men drinckter op de ry, op 't wel-vaert van de borsten,Ga naar voetnoot489 490[regelnummer] Op letters van haer naem, gesontheyd van de Vorsten, Op tal van haer geboort, op eere van haer stad,Ga naar voetnoot491 Ter eeren van de wijn, op reepen van het vat.Ga naar voetnoot492 Ga naar voetnoot489-492 Dan schijnt de vriendschap groot, als in eẽ knoop gevlochten, Hoe groot oock zy de kroes, men weygert geene tochten:Ga naar voetnoot494 495[regelnummer] Geseten sy aen sy, so vechtmen om de kroon,Ga naar voetnoot495 Men drinckter om den prijs, en om den hooghsten loon: Daer is geen scheydens tijd: daer geltet heele kannen: Men gater lustigh voor als wel-versochte mannen:Ga naar voetnoot498 Men strengelt voet aen voet, op datmen niet beswijckt,Ga naar voetnoot499 500[regelnummer] Maer liever, door den val, sijn over-winner wijckt.Ga naar voetnoot500 So broeders, gaet u gangh. wie olijckst weet te blaren,Ga naar voetnoot501 Die is de fraeyste man, die weet het best te klaren:Ga naar voetnoot502
[pagina 106]
Ga naar margenoot+ Het leelijck is hier schoon, het schoon dat is hier vuyl, De uyl is hier een valck, de valck is hier een uyl.Ga naar voetnoot504 505[regelnummer] Al swiertmen over dwars, en slinghert van ter syden, Al gaen de broeders scheef te struycklen en te glyden, Al gaense op het hoofd, en stappen met geweld,Ga naar voetnoot507 Al vallen sy in 't zand, en storten in het veld, Ga naar margenoot+Al kruyssen sy de straet, met wenden en laveeren, 510[regelnummer] Al blutsen sy den kop, 't en raeckt niet aen de kleeren,Ga naar voetnoot510 Sy achten geen gestoot, noch voelen geene smert,Ga naar voetnoot511 De wijn beschut den val, de wijn is in het hert: Want Bacchus is haer God, die al dees lieve Quanten,Ga naar voetnoot513 Met kussens onder-stut, door Engels en Trawanten,Ga naar voetnoot514 515[regelnummer] En vrijdse van de dood: ten eynde sy voor alGa naar voetnoot515 Niet raken om den hals, door een te swaren val.Ga naar voetnoot516 Noyt vreemder heerschappy. De kroes gaet dapper wancken,Ga naar voetnoot517 Het mesjen op de muts, de boeren van de bancken,Ga naar voetnoot518 Het ruyntjen van de stal, de stoelen en de banck,Ga naar voetnoot519 520[regelnummer] De glasen en de kan, die nemen haren gangh. Een kansjen gaeter om, daer krijghtmen dan een jaepjen,Ga naar voetnoot521 Een sneetjen in de koon, of hier een ander schraepjen,Ga naar voetnoot522 't Is; houd my of ick vecht, en al dat vreemde goed, Dat raest, en schreeuwt, en tiert, gelijck een Beyert doet.Ga naar voetnoot524 525[regelnummer] Haer oogen staen in vlam, als kolen die daer branden, De hayren staen gerecht, sy knarssen op de tanden, De beenen staender schrap, de handen al gereet, Te smyten hier en gints, te houwen eermen 't weet.Ga naar voetnoot528 So yemant totter dood gequetst, en komt te sterven, 530[regelnummer] Die moet met kous en schoen den droncken hemel erven:Ga naar voetnoot530 En 't is een kampioen, die ridderlijck sijn eer Gewaeght heeft in den strijd, met kort of lang geweer.Ga naar voetnoot532
[pagina 107]
Ga naar margenoot+ Elck houd sijn eyghen veem, de alder-hooghste StatenGa naar voetnoot533 Die willen haren roem by 't slechte volck niet laten:Ga naar voetnoot534 535[regelnummer] Maer yeder hout sijn gild, en 't is gelijck een schand, Dat Ridders met den Boer gaen vechtẽ hand aen hand. Noyt ambacht ofte staet: wat Phoebus kan verlichten,Ga naar voetnoot537 Of wat een sneeghe pen kan malen af en dichten,Ga naar voetnoot538 En is in 's werrelds rond, dat niet in dese stad,Ga naar voetnoot537-539 540[regelnummer] Sijn Burger-recht en koopt voor een geringhe schat.Ga naar voetnoot540 Mercurius en sou sijn Burgery niet weten,Ga naar margenoot+Ga naar voetnoot541 So hy niet menighmael waer in dees Stad geseten, En telden al dien slagh, en 't wonderlijck gesin:Ga naar voetnoot543 Gewis in dese stad daer schuylt wat seltsaems in. 545[regelnummer] Noch geen so hooghen staet heeft Iupiter verheven,Ga naar voetnoot545 Van die sich niet met vlijt na dese Stad begeven: 't Zy Keyser, Koning, Vorst, of Graef, of Edelman, Elck wenscht na Bacchus glas, of na Bieranaes kan.Ga naar voetnoot548 Wat Pallas oyt bedacht van treffelijcke wercken,Ga naar voetnoot549 550[regelnummer] Die kondy in dees Stad, en by dees geesten mercken, De Sots-diẽst hout de kroon, en haer schijn-heylig kleed,Ga naar voetnoot551 Sit boven in de zael, en geene dienst vergeet: Haer boecken zijn gevult met Bacchus liefste gaven, Waer mede sy altijd haer drooge lippen laven: 555[regelnummer] En raden haer gemeent, op datse by den dronck, Sich houden fris en gauw, en altijd even jongh. De soete Philosooph, maer niet de viese prijen, Die kan sich in dees Stad en na de wetten vlijen: En 't is eens slockers hart, dat voor al 't school-gekijf,Ga naar voetnoot559 560[regelnummer] Laet varen dat gesnor, en giet wat in sijn lijf.Ga naar voetnoot560 Ghy Rymers, die den krans van Helicon wilt roven,Ga naar voetnoot561 Gewis u helle keel gaet yeder een te boven,Ga naar voetnoot562
[pagina 108]
Ga naar margenoot+ Mits u geswinde breyn vlieght na een hoogher baen, Wanneer ghy Bacchus hebt u offerhand gedaen. 565[regelnummer] En ghy die in 't Musijck en 't Spelen u gaet quyten,Ga naar voetnoot565 Wie kan u drooghe keel haer dorstigheyt verwyten? En ghy Apellis geest, met u vermaerde hand,Ga naar voetnoot567 Sit stadigh by het vocht en schildert aen de wand.Ga naar voetnoot568 Ghy Meesters van het Recht, en van de kromme wegen, 570[regelnummer] 't Is een verdrietigh stuck met pleyten zijn verlegen,Ga naar voetnoot570 En oock ghy Procureurs van een verkeerde saeck, Hier is het glas, de wijn, het pleyt van u vermaeck.Ga naar voetnoot572 Ghy AEsculapi kroost, dat altijd in de kruyden,Ga naar voetnoot573 Na 't rijck AEgypten soeckt, naer 't Noordẽ of naer 't Zuydẽ,Ga naar voetnoot574 575[regelnummer] Quacksalvers van de konst, 't is u te grooten pijn, Dat niet in Bacchus hof al uwe kruyden zijn. Mercuri loose maets, die stadigh leght te wroeten,Ga naar voetnoot577 En die den Indiaen en Muscovijt gaet groeten,Ga naar voetnoot578 Vol kommer en vol sweet, vol sorghen en vol pijn, 580[regelnummer] Hier leefdy in de vreughd, by Bacchus in de wijn. Ghy kinders die van Mars tot stryden zijt geboren,Ga naar voetnoot581 Die 't vyer werpt uyt u oogh, en vlammen uyt u ooren,Ga naar voetnoot582 En die den klepper draeyt en aen den vyand brenght,Ga naar voetnoot583 Ghy janct na sulckẽ buyt, daer ghy met schroevẽ plengt.Ga naar voetnoot584 585[regelnummer] Ghy kinders van Neptuyn, die stadigh leght te wiegen,Ga naar voetnoot585 En kond op 't houten paerd gelijck de vogels vliegen, Die nu tot aen de nel, dan aen de sterren raeckt, Ick weet dat u dit vocht tot in de nieren smaeckt. Ghy Visschers boven al, die in dees Stad gaet vangen, 590[regelnummer] 't Is wonder dat de pul niet aen de mond blijft hangen, Vermits de bracke grond, en d'over-soute locht, Doet drooghen u gedarmt, doet gapen naer het vocht.
[pagina 109]
Ga naar margenoot+ Geen droogher volck van al, als die in 't zout bedolven, Gaen vanghen zoute visch, en suypen zoute golven, 595[regelnummer] Dies smeeren sy haer keel, door al dit zoute goet, En suypen dat het roust, gelijck een Visscher doet.Ga naar voetnoot596 Ghy die de konsten queeckt, en vultse door u boecken,Ga naar voetnoot597 Ghy Drucker en Barbier: ghy Glaser met u hoecken,Ga naar voetnoot598 Ghy Backer en ghy Schreur, ghy Kuyper en ghy Smit,Ga naar voetnoot599 600[regelnummer] Ghy komt ten offer mee, en drinckter uyt de Kit.Ga naar voetnoot600 Ghy Schoesters en ghy Maets, die 't Maecklen kan verrijcken,Ga naar voetnoot601 En die veel treeckjens weet, wat sit ghy hier te prijcken?Ga naar voetnoot602 Flux vlytigh op den tocht. hier is een groote stad,Ga naar voetnoot603 En daerje altijd drinckt uyt een vol-slaghen vat.Ga naar voetnoot604 605[regelnummer] En wie sich met den Bijl of Troffel kan geneeren,Ga naar voetnoot605 Die houden dese Stad en hare wet in eeren, En wie de spoelen schiet, en door den beughel drijft,Ga naar voetnoot607 By dees de kan en pul in grooter eeren blijft. Geen Staten, noch geen ampt, hoe 't eenigsins mach wesen, 610[regelnummer] Dat niet in dese Stad ge-eert wort en gepresen: Mits yder in dees plaets sich na sijn lusten geeft,Ga naar voetnoot611 So siedy hier de Wet waer nae een yeder leeft.	margenoot+ 105 voetnoot2 maelen: schilderen penneel: paneel platte: vlakke margenoot+ Inleydinge des Dichters. voetnoot3 geringe: onbeduidende. Voor de relatie literatuur-schilderkunst, zie: Aantekening 1, p. 126 voetnoot4 schemert: verblind wordt voetnoot5 pack: last voetnoot7 haer: verwijst naar Suypers groote stad in vs. 1 gerucht: roem, vermaardheid voetnoot8 klanck: gerucht de vlercken van haer faem: het woord vlercken (lett. vleugels) komt veelvuldig voor in combinatie met faem (vgl. de beschrijving van Fama bij Virgilius, Aeneis IV, 173-188) voetnoot9 Echo: weerklank, vaak gebruikt in ‘imitatio’-passages vreemde: uitheemse voetnoot10 boots: boots na. In vs. 10 wordt dus gesproken over de navolging van voorbeelden uit de Romeinse en Griekse oudheid voetnoot11 vreemd: zonderling wel-ervaren strand: welbekende plaats. N.B. Let op de paradox in vs. 11: vreemd contra wel-ervaren. margenoot+ Ontschuldinge aen Bacchus. voetnoot13 aerdigheyd: vaardigheid, vernuftigheid voetnoot14 vocht: hier: wijn op u riemen dryven: zich op u verlaten (d.w.z.: evenals Bacchus veel wijn drinken) voetnoot15 Mits: aangezien geswinde: schrandere van dichten onvermoeyt: niet door het dichten vermoeid voetnoot16 Noch: immers vloeyt: wordt ook gebruikt voor allerlei abstracta, zoals gevoelens, gewaarwordingen e.d. voetnoot17 maet: makker, vriend (mogelijk wordt hier gedoeld op Juvenalis, die in zijn vierde satire uithaalde tegen het Romeinse hof). voetnoot18 boevery: schelmerij bemaelden: beschreef voetnoot21 gespeende dichten: hier: van drank gespeend; dus gedichten die niet onder invloed van drank zijn geschreven voetnoot22 verçieren: opluisteren verlichten: mooier maken margenoot+ 106 voetnoot23 vermits: omdat voetnoot24 Bacchus werd vaak afgebeeld met een klimopkrans om het hoofd en een met wijnranken omwonden staf voetnoot25 droomery: droombeeld, meestal in geringschattende betekenis gebruikt. Waarschijnlijk eveneens een verwijzing naar het imaginaire karakter van het gedicht voetnoot26 na waen alleen: geheel volgens de fantasie voetnoot28 Het aanhalingsteken aan het begin van de versregel geeft aan dat het hier gaat om een zg. sententia, een spreuk of zegswijze met algemene strekking in dees staet: qua status margenoot+ Suyp-Stad. margenoot+ Beschryvinge van de stadt, en hare gelegentheyd. voetnoot30 gesteygert: opgestegen, ook: opwaarts gericht voetnoot31 wonderlijcke: opzienbarende, buitengewone van order en begrijp: qua ordening en omvang (is deze stad opzienbarend) voetnoot32 een werreld in 't gewoel: een wereld binnen een wereld. Werreld is een etymologiserende spelling uit verwerren = verwarren. van maecksel als een pijp: gebouwd in de vorm van een pijp (pijp in de zin van ‘glas’ komt i.v.m. vs. 33 minder in aanmerking). voetnoot33 in het langh: in de lengte. Immers, de stad heeft de vorm van een pijp uyt den grond verheven: vanaf de grond opgebouwd voetnoot34 schildery: hier: het gedicht voetnoot35 na de konst: volgens de regels van de kunst, van het ambacht voetnoot36 gewoelt: samengebonden voetnoot37 gordynen: hoofdwallen tussen twee bastions of bolwerken voetnoot38 flancken: zijlinie van een vestingwerk trencheen: loopgraven mynen: onderaardse gangen voetnoot39 Met poorten wel versorght: goed beschermd door poorten Ticketacken-hout: hout waarvan triktrakborden worden vervaardigd. Het triktrakspel was een destijds bekend dobbelspel, dat gespeeld werd met schijven en dobbelstenen voetnoot40 vroom: dapper sich betrout: zich veilig voelt voetnoot41 Rampaerden: affuiten, onderstellen van kanonnen voetnoot45 Dus: aldus, op deze wijze voetnoot46 Mits: aangezien geweer en tuygh: wapens veerdigh: gereed voetnoot47 batteryen: verdedigingswerken waarachter geschut geplaatst is dapperlijck: heel goed voetnoot47-48 versien, met: voorzien van voetnoot48 fluyten: glazen stadigh: voortdurend voetnoot49 Schans-korven: manden gevuld met aarde, die dienen ter verdediging tegen vijandelijk vuur. voetnoot50 legghen in de gaten: liggen in de schietgaten. voetnoot52 De assche dient alleen te blasen het geluyt: (...) voor de ontsteking te zorgen (?) margenoot+ 107 voetnoot54 moedigh: flink, fier voetnoot57 wracker: gebrekkiger (Let op de paradox in vs. 55 resp. vs. 57). voetnoot59 Dies: daarom, om die reden voetnoot60 en loopter strax voor aen: en loopt er direct vooruit voetnoot62 bekruypen: besluipen voetnoot63 gauw: vlug, rap voetnoot68 zitten als een Mof: uitdr.: onbeweeglijk zijn pick-lap: een met pek bestreken lap, waaraan men iets laat vastkleven. Hier gebruikt ter aanduiding dat men voortdurend zit, aan zijn stoel vastgekleefd zit. voetnoot73 Vendels: vaandels rontom de wallen: aan alle kanten van de wallen, om de wallen heen voetnoot74 kroonen: machten voetnoot75 De komma aan het einde van dit vers is waarschijnlijk een zetfout. Indien deze er niet zou staan, zou en wat meer een samenhangende constructie vormen met Dient tot so hooghen dienst (vs. 76). De bestaande lezing biedt geen mogelijkheden tot een bevredigende interpretatie margenoot+ Heeft de Drooge en de Soute tot twee Revieren. voetnoot77 De zoute lucht en de zoute vissen suggereren de grote dorst van de zuipstedelingen (vgl. vs. 85) voetnoot79 Rijgse Bot: bot uit Riga (?) voetnoot82 om dollen: om te bedwelmen, d.i. een zekere manier om vis te bereiden margenoot+ 108 voetnoot83 Abberdaen: gezouten kabeljauw voetnoot84 Pricken: kleine paling; gold destijds als een lekkernij geyl: zeer vet voetnoot86 rechte: juiste voetnoot87 na de maet: voldoende, zo veel als nodig is gerecht: geëffend voetnoot88 met (...) op-geleght: met (...) bedekt voetnoot89 offerhanden: offerplechtigheden voetnoot91 loop: voortgang voetnoot94 kuylen: opslagplaatsen (evenals de kelders dienen deze kuylen voor de opslag van wijn) voetnoot95 braef: luisterrijk versien: in gereedheid gebracht margenoot+ Wijn-Ridders. voetnoot97 bespieden: oplettend waarnemen voetnoot98 't heeten en gebieden: het uitoefenen van het oppergezag voetnoot99 Ten eynde: met welk doel, waartoe margenoot+ Tempel van Bacchus, voor de wijn-drinckers. voetnoot103 Rhenus en Klaret: Duitse en Franse wijn (vgl. vs. 106) voetnoot106 traen: hier gebruikt in de bet. van: wijn. voetnoot107 voeders: grote wijnvaten gekuypt: van ‘kuipen’: een houten vat of kuip vervaardigen voetnoot108 reepen: banden, meestal van metaal voetnoot110 haer wapens en haer velden: vaak voorkomende combinatie; wapen heeft betrekking op de hele afbeelding op het wapenschild, veld op de achtergrond waartegen de figuren geplaatst zijn voetnoot112 braeve feyt: dappere daad. Kennelijk bevinden zich in de Tempel van Bacchus voorstellingen van grote heldendaden, die uitgevoerd zijn met een kroon, bijv. op de lijst. margenoot+ 109 voetnoot115 Duytscher: (a) Duitser of (b) Hollander voetnoot116 Naer 't leven, en de konst: Naar het leven en volgens de regels van de kunst beschreven margenoot+ Tempel van Bierana, voor de Bier-leersen. voetnoot117 Lees hier: het fundament van de tempel is zeer uitgestrekt voetnoot118 Bierana: godin van het bier, waar-schijnlijk ontleend aan Apuleius, vgl. vs. 434 (marge) Bier-leersen: grote bierdrinkers, bierbuiken voetnoot119 werck: bouwwerk voetnoot120 verstrecken: gelden als het rond: ter aanduiding dat de tempels cirkelvormig zijn, als symbool van de goddelijkheid. voetnoot121 dapperlijck: ruimschoots kameretten: kamertjes voetnoot122 wel-gestelde: duidelijk zichtbaar opgestelde wetten: leefregels (vgl. de Wetten vande Suyp-stad, vss. 615-662) voetnoot123 gedienstigh: dienstig, nuttig vertreck: schuilplaats, plaats waar men zich kan terugtrekken (?) voetnoot124 gebreck: behoefte voetnoot126 onderscheên: verschillende (adj. bij kraenen) swieren: met bogen spuiten voetnoot127 verscheelt: verschillend is, anders is voetnoot128 mee-gedeelt: (aan iemand) een aandeel in iets geven, in iets laten delen voetnoot129 velen uytgelesen: geselecteerd gezelschap voetnoot130 Bacchus: de wijn te vele mans wil wesen: te sterk zal zijn voor voetnoot131 dees Santin: deze heilige, t.w. Bierana getier: geschreeuw margenoot+ Tempel van Brandamoris, voor de Brandewijn-suypers. voetnoot133 aerdigh over-toogen: met een kunstige dakbedekking (marge) Brandamoris: brandewijn, hier in de bet.: god van de brandewijn voetnoot135 hooge aert: verheven karakter voetnoot136 vyer: vuur, t.w. afkomstig uit de brandewijn; deze werd immers als ‘hete’ drank beschouwd geklaert: verhelderd voetnoot137 waarschijnlijk is de komma aan het einde van de versregel een zetfout en dient deze te worden geëlimineerd. voetnoot139 naere: sombere, benauwende voetnoot140 naerstelijck: ijverig voetnoot141 geesten: hier: de geest, de kracht van de brandewijn (vgl. ‘geestrijke’ drank) voetnoot142 sinnen: zintuigen margenoot+ 110 voetnoot143 ontstelt: ontredderd voetnoot146 De Geesten van den wijn: pred. bij het goud, het silver, en rubynen. voetnoot148 Klaret: wijnsoort; hier gebruikt als persoonsnaam i.p.v. Bacchus margenoot+ Hare Outheyt. voetnoot149 (marge) Outheyt: ouderdom voetnoot150 wellust: welgevallen, genoegen voetnoot151 de eerste Eeuw: eerste periode van de mens op aarde lovers: gebladerte, groen. Vs. 151 geeft aan dat in de eerste Eeuw de wijnbouw begonnen is voetnoot152 begost: begonnen opgeweckt: tot leven gewekt voetnoot154 timmerden: bouwden voetnoot155 vastelijck vertrouwt: vast erop vertrouwend dat voetnoot158 so (...) vergroot: als het bouwen op die manier (iets) groter maakt voetnoot160 terght: trotseert voetnoot161 Liaeus: bijnaam van Bacchus verholen van: verstoken van voetnoot162 Suyder-Polen: hier: alg. voor de zuidelijke streken, waar de tabak vandaan komt margenoot+ Lof van Vulcanus, voor de quylers en smoockers. voetnoot163 (marge) Iovis hooghste wit: Iovis (2de nv.) = Jupiter; wit: doel (marge) Vulcanus: god van het vuur, hier voorgesteld als personificatie van het tabaksgebruik. Zie verder: Aantekening 2, blz. 126-27. voetnoot164 Mulciber: bijnaam van Vulcanus voetnoot165 verbant: verbannen Grieken: Griekenland voetnoot167 Smis: smidse voetnoot171 hoveert: pronkt, praalt margenoot+ 111 voetnoot181 hoge staet: een plaats hoog op de maatschappelijke ladder margenoot+ Vulcanus is een Vry-geest, die sich in alle Tẽpels laet vinden. voetnoot186 snelle geesten: duidt hier op de werking van de rook voetnoot187 Die: al wie voetnoot189 u geloof: het geloof in Vulcanus hangt niet aan: is niet afhankelijk van rancken: t.w. van de wijnstok voetnoot192 houdse even waert: acht ze gelijkwaardig voetnoot193 Neutralist: onpartijdige voetnoot195 reuckerigh: geurig stooft: warm wordt voetnoot196 en stelt in yeders keur: en laat aan ieders beslissing over margenoot+ Bergen om de Stad van wijn, koren en hoppe. voetnoot201 gelesen: geplukt voetnoot202 in 't alder-braefste wesen: op z'n mooist uitgedost margenoot+ 112 voetnoot204 O leven van de ziel!: hier wordt gedoeld op de wijn die de geest tot leven wekt voetnoot205 Ceres: godin van de plantengroei; wordt onder meer voorgesteld met een krans van korenaren voetnoot207 gulden kuyf: korenschoof voetnoot208 Kittebroers: drinkebroers (kit: drankhuis) voetnoot209 Bierhanen: drinkebroers voetnoot211 traen: drank margenoot+ Haer huysingen van buytẽ. voetnoot213 dicht beloken: in hoge mate verborgen (t.w. onder lover) voetnoot215 by de mijl: per mijl, op regelmatige afstand voetnoot215-216 (na) 't beursjen is gestelt: voor zover de beurs het toelaat margenoot+ Bacchae of snolletjens. voetnoot219 een duyf op slagh (hebben): uitdr.: een bijzit (onderhouden) voetnoot221 in 't soet: aangenaam Nichtjens: bedoeld zijn hier de Bacchae (vgl vs. 217). Zij vergezelden Bacchus op zijn tochten; worden gekenmerkt door een sterke seksuele geprikkeldheid (vgl. vs. 217: loos en geyl) voetnoot223 lodderlijcken: wulps voetnoot224 getouft: geliefkoosd in den strick gehaelt: gevangen voetnoot225 op-getoyde dieren: opgesierde jonge vrouwen voetnoot226 geestigh: vernuftig, vindingrijk voetnoot227 greep: listige handelwijze vond: list, streek voetnoot228 Der mannen trotse hert te leggen in den mond: vgl. ‘het hart op de tong hebben’: zijn gevoelens grif en graag uitspreken. Vandaar hier: de mannen worden snel aan hun impulsen overgeleverd voetnoot229 bekroost: beneveld, m.n. bij dronkenschap heete drancken: sterke drank (brandewijn, jenever) voetnoot230 snollen: hoeren, lichtekooien jancken (na): verlangen naar, m.n. als uiting van zinnelijke lust voetnoot231 het eelste deel: het mannelijk geslachtsdeel (?); ook kan hier bedoeld zijn ‘de man’, doch dit is minder aannemelijk aangezien in vs. 232 staat een te lichten Nymph, en niet de te lichten Nymphen. dat dese werreld bouwt: dat voor de voortplanting zorgt voetnoot232 vertrouwt: toevertrouwd margenoot+ 113 voetnoot233 Nichtjens van de konst: hoertjes die de kunst van het vak verstaan voetnoot234 fuyck: valstrik kuffen: kroegen waar lichtzinnig vrouwvolk komt. N.B. De kuffen en bordeelen vormen de fuyck waarin de hoeren hun prooi vangen voetnoot235 lacchen sonder lach: ongemeend, onoprecht lachen voetnoot237 vies: kieskeurig geployde doecken: ter aanduiding van vrouwen die er fraai uitzien (immers, wijn was de drank van de beter gesitueerden; de wijndrinker - Heer Bacchus - kan zich dan ook duurdere hoeren permitteren). voetnoot238 naer 't hoofs: met hoofse manieren, hoofs voetnoot240 pas wat passeeren magh: neem wat voor handen komt voetnoot241 gruysigh: niet kieskeurig visevasen: fijne onderscheidingen voetnoot242 bemorst: bevuild, bezoedeld (fig.) voetnoot243 wrack: gebrek voetnoot244 vlack: lichamelijke afwijking voetnoot247 gekamert: op een kamer gezet, die zij op kosten van een man bewoont geçiert: fraai aangekleed voetnoot249 Ten minste: op zijn minst genomen dat een Valck wort uyt de locht gekregen: uitdr.: dat er een prooi wordt gevangen (t.w. een hoge prooi; immers, de valk werd gezien als een hoog dier binnen de orde der vogels). voetnoot250 den neus gaen snuyten ende vegen: uitdr.: beetnemen voetnoot251b Iemand die berooid is moet onmiddellijk de stad verlaten voetnoot254 haer: hen voetnoot256 vgl. de uitdr.: ‘Het geld is de bruid, waarom gedanst wordt.’ voetnoot258 most: (jonge) wijn ayren: korenaren, hier gebruikt in de bet. van bier voetnoot259 als dees gaen ter schuyl: als deze achterwege blijven verkout: verkoeld voetnoot257-259 vgl. Terentius, Eunuchus, 732: ‘Sine Cerero et Libero friget Venus’: zonder Ceres en Bacchus heeft Venus het koud. margenoot+ Hare huyshoudinge. voetnoot261 teer: fijngevoelig keurigh: kieskeurig margenoot+ 114 voetnoot263 hovaerdy: hoogmoed, trots kael: berooid, arm voetnoot264 beslobt: bevuild voetnoot266 op sijn pas: zoals het hoort fy: foei voetnoot267 Iuffrou: hier: de echtgenote van de stee-luy brilt: ringeloort, beteugelt scheert u op de kam: uitdr.: iemand kort houden voetnoot268 de steenen zijn beschaemt: zelfs de vloer zou zich voor u schamen (t.w. om u te dragen)? uyl en lam: waarschijnlijk zijn dit scheldwoorden; uyl voor een domoor, lam voor een zachtaardig, weerloos persoon. voetnoot270 uyle-malen:? voetnoot271 thresoors: bergmeubels, in het bijz. voor vaatwerk voetnoot273 in 't gros: in' t ruwe, globaal margenoot+ Bacchus wiert staf-drager geseyt, om dat hy den waggelenden Dronkaert onderstut. voetnoot275 testen: potten of schotels om gloeiende kooltjes in te doen, nl. om de pijp mee aan te steken rekeling, en raf: het gedroogde vlees, resp. de gedroogde vinnen van de heilbot voetnoot276 waarschijnlijk hangen de rekeling en raf aan de haard met het doel gedroogd te worden voetnoot279-280 Tabak werd destijds vaak als geneesmiddel aangemerkt margenoot+ Redenen der Bacchus-Broeders, van de remedie der siecten. voetnoot284 soopjen: slokje op de hand: in de hand (vgl. vs. 63) voetnoot285 wercken: veroorzaken voetnoot286 heete drancken: sterke drank (vgl. vs. 229) stercken: genezen voetnoot287 selver: zelfs brand: inwendige gloed (t.g.v. een ziekte of aandoening) voetnoot288 brand (2 ×): sterke drank margenoot+ 115 voetnoot294 Galenus: beroemd geneeskundige uit de tweede eeuw na Chr. Zijn talrijke geschriften bleven tot in de 17de eeuw een groot gezag behouden voetnoot295 viesen hoop: betweterige troep, mensen die het al te nauw nemen houd u fris van moe: wordt niet ongerust voetnoot296 pocken: (a) pokken of (b) syfilis margenoot+ Hare aert en fatsoen. voetnoot297 sien naer 't rood: de gelaatskleur is bij het rode af voetnoot299 gapen na de locht: happen naar lucht voetnoot300 Wiens: wier (heeft betrekking op sy, vs. 299) voetnoot302 aesen: gretig eten voetnoot303 beleeft: welwillend, zachtzinnig vol van moet: driftig voetnoot304 bitter als een roet: uitdr. zeer zwartgallig voetnoot305 waer uyt Fonteynen léken: die heel erg druipen voetnoot307 als een licht: ? voetnoot310 Van in-getrocken aert: in zichzelf gekeerd voetnoot311 Van zeden gantsch verdeelt: met heel uiteenlopende geaardheden voetnoot303-312 een serie paradoxen voetnoot312 Luypert: luipaard margenoot+ Hare Ordre. voetnoot314 onder-geven: zich onderwerpen aan, zich schikken naar voetnoot315 moderate: gematigde voetnoot316 En: hier gebruikt als deel van de ontkenning margenoot+ De woorden simuleren, disputeren, houden wy met voordacht. voetnoot318 sluyt-reên: redeneringen voetnoot319 (marge) houden wy met voordacht: gebruiken wij hier met opzet voetnoot320 Menniste boord: zekere wijze van een glas te vullen, nl. tot de rand toe. De oorsprong van de uitdrukking is niet bekend. margenoot+ 116 voetnoot323 naer haer hand: naar hun gezag (t.w. van de wetten) suypen dat hy steent: uitdr.: bijzonder veel drinken (tot kreunens toe) voetnoot324 Als: liever dan (nl. voor het volk te moeten vrezen) goe gemeent: het gewone volk, de spraakmakende gemeente margenoot+ Moghen geenc viese menschen lyden. voetnoot325 gelaen op: gemunt op d'alder-vieste: kieskeurigste hoopen: gezelschappen voetnoot327 gekreuckte: gerimpeld, m.n. gezegd van het fronsen van het voorhoofd voetnoot333 lastert: spreekt schande van 't drincken van een rous: het zich benevelen voetnoot335 Vuylesoop': samengesteld uit vuyl (kieskeurig) en soop (slok); toespeling op ‘filosoof’ voetnoot336 stoop: kan voetnoot337 van: door voetnoot339-340 en in (...) dagh: en in een groot gezelschap van drinkers is een eeuwig geldend gebod bekend gemaakt voetnoot342 heerschappy: rechtsgebied rechtvaerdigh: terecht voetnoot343 ter tijd: totdat voetnoot344 leet: berouw leersaem: leergierig (t.w. in het drinken) voetnoot345 leeren: hier: filosofische lessen geven voetnoot348 hoopjen: gezelschap margenoot+ Hare op-merckers. voetnoot349 Sy staen (...) mercken: Zij houden met veel ijver en aandacht toezicht voetnoot350 hooge: buitengewone stoute wercken: dappere daden voetnoot351 de order en de maet: (volgens) de gestelde regel (order en maet zijn synoniem) voetnoot352 veeght: leegdrinkt of in de kanne laet: of iets in de kan laat margenoot+ 117 voetnoot353 wieder: wie er plengen: (a) zuipen of (b) schenken voetnoot356 Gahr aufs und thu bescheyt: helemaal leeg en beantwoord mijn dronk. Pers gaat hier over in het Duits, kennelijk omdat Duitsers destijds de reputatie hadden grote drinkers te zijn. voetnoot357 schroef: glas margenoot+ Zijn wonderlijcke beleeft, &c. voetnoot359 al barst een water-gal: al rispt men gal of maagzuur op voetnoot360 Dat's d' Orgel op dien sangh: dat past daar uitstekend bij dat is niet met al: dat heeft niets te beteke-nen voetnoot361 maecktmen daer een kalf: al braakt men daarbij margenoot+ Bacchus offerhande. voetnoot362 er onder sluypen: erbij komen voetnoot364 dapperlijck: bijzonder voetnoot367 sloot: hier: volle maag voetnoot368 Pluto: god van de onderwereld bier-en-brood: eensoort bierpap, met brood bereid. Hier bedoeld als een spijs die tot het verderf leidt voetnoot369 vies: kieskeurig voetnoot370 Beginnen (...) te blasen: beginnen volgens de voorschriften van het boek (waarin de wetten van de Suyp-stad staan) de glazen leeg te drinken voetnoot371 fenijn: verwijzing naar bepaalde drinkgewoonte (?) voetnoot373 suyp-Hans: meesterdrinker voetnoot376 een Santé voor ons: een dronk op onze gezondheid voetnoot379 keert: leegdrinkt voetnoot380 met (...) af-gesmeert: met tien slagen voor elk glas worden afgeranseld margenoot+ Hare gerechtigheydt en trouwigheyt. voetnoot382 trouw: eerlijkheid margenoot+ 118 voetnoot383 nau gesien: nauwlettend op toegezien voetnoot385 malen: raaskallen margenoot+ Verhael van Bacchus lof. voetnoot387 Baccharaccher wijn: wijn uit de Duitse stad Baccharach aan de Rijn (vgl. vs. 425) Voor mythologische gegevens m.b.t. de Bacchus-figuur, zie Aantekening 3, blz. 127. margenoot+ Vinum bimater. voetnoot392 (marge) Vinum bimater: de wijn met twee moeders voetnoot393 te voren: te voorschijn voetnoot396 omdat: opdat haer: zich voetnoot398 jeughd: maagdelijkheid benomen: ontnomen voetnoot400 De kinderen van Bacchus (t.w. de wijndrinkers) behoed worden voor zorg voetnoot401 oudheyd: ouderdom voetnoot403 (al) duycken (we) na den grond: al zijn we behoorlijk krom voetnoot406 naere suffery: sombere verslagenheid voetnoot407 wiecken: vleugels voetnoot411 alleen: versterkt de door maer uitgedrukte tegenstelling margenoot+ 119 margenoot+ Namen van onsen tijd, den Wijn-God toe ge-eygent. voetnoot413 Asperin: ? Albani: witte wijn, waarschijnlijk uit de Albaanse bergen, bij Rome Romanesci: wijn uit het gebied rond Rome voetnoot414 Lachrimae: droge, witte wijn uit Campania, de landstreek bij Napels Nero: In het algemeen een benaming voor rode Spaanse wijn. Waarschijnlijk wordt hier wijn bedoeld uit het gebied rond het riviertje Nera, ten noorden van Rome Graeco: witte Italiaanse wijn Roszi: rode Italiaanse wijn voetnoot415 Vicentin: waarschijnlijk wijn uit de streek van Vicenza in Noord-Italië Fiascon: ? Falerno: droge, witte wijn uit Campania (vgl. vs. 414: Lachrimae) Verdé: Portugese wijn, bereid uit nog niet geheel rijpe druiven. Het is opmerkelijk dat in deze opsomming van Italiaanse wijnen plotseling een Portugese opduikt. voetnoot416 Vin Cotto: gezien de naam moeten we hier denken aan wijn uit een (Italiaanse?) kuststreek Candiott': waarschijnlijk een zoete wijn (candi = kandij) vette: allerbeste (vgl. vs. 460: vette Kluyn) Malvasé: zoete, witte wijn van Sicilië voetnoot417 Klarette: algemene benaming voor Bordeauxwijn Grave: Franse wijn, verbouwd in de landstreek Graves Court: wijn uit de Franse streek Courtenay Nantes: wijn uit de omgeving van Nantes (het Loiregebied) voetnoot418 Frontinjac: Franse wijnsoort van bijzonder goede kwaliteit Ai: idem Françoyse': wijn verbouwd in de streek ten zuidoosten van Parijs d' Hoogelantes: wijn uit de hogere streken van Zuid-West Frankrijk (haut pays) voetnoot419 Dondri: mogelijk is hier ‘Condrieu’ bedoeld, een Rhônewijn Coignac: afkomstig uit de stad Cognac (ten noorden van Bordeaux); ongeveer dezelfde drank als de huidige cognac. Montamort: ? Anjou: wijn uit de landstreek Anjou voetnoot420 Tourssaner: wijn uit de landstreek Tourai Bordeaux: wijn uit Bordeaux du Roy: wijn uit de omgeving van Beaune in de streek Bourgogne Poitou: zeer veel gedronken wijnsoort uit de streek Poitou, ten zuiden van de Loire voetnoot421 Canaria: wijn afkomstig van de Canarische eilanden Vin Secco: droge wijn Condado: ? voetnoot422 Piere-Semeines: zoete Spaanse wijn (verbastering van Pedro Jiménez; zie: NTg. 54 (1961) 32-33). Tint: rode Spaanse wijn (Sp. tinto = rood) Alcanto: zoete Spaanse wijn uit Alicante, aan de oostkust van Spanje Bastardo: zoete Spaanse wijn, herkomst onbel voetnoot425 Baccharach: Duitse wijn, afkomstig uit de omgeving van het Duitse plaatsje Bacharach aan de Rijn, ten zuiden van Koble ô kind van uwe Vader!: de Bacharachse wijn wordt hier voorgesteld als kind van de ‘vader’ Bacchus. voetnoot426 Meuselaer: Moezelwijn Rinckous: zeer goede kwaliteit Rijnwijn voetnoot427 Deelen: wijn uit het Rijndal ten zuiden van Koblenz Stinckert: wijn bereid uit de z.g. ‘stinkerd’, een bepaald soort onaangenaam ruikende druif. Verne-wijn: ? voetnoot428 Klingenbergh: ? Mentz: wijn uit de stad Mainz Hoocheym: wijn uit Hochheim aan de Main, ten oosten van de stad Mainz voetnoot430 toegemeten: toegekend margenoot+ Lof van Bierana. voetnoot434 Bierana: In de Gulden Ezel van Apuleius, een werk dat Pers noemt in ‘Aen den Leser’, heet een der personen Byrrhaena. Het lijkt niet uitgesloten dat Pers op de naam Bierana is gekomen door een associatie met de naam bij Apuleius. voetnoot439 Ceres: vgl. vs. 205 vlechten: graan(halmen) margenoot+ 120 voetnoot443 maet: vat voetnoot445 naem: roep, faam breed en wijd: wijd en zijd Duytschen: Duitsers, ook mogelijk - maar minder waarschijnlijk - is: Nederlanders voetnoot447 wacker: flink, vlug, bedrijvig eer: object van Te houden in ontsagh voetnoot448 Te houden in ontsagh: een eerbiedige vrees hebben (voor) margenoot+ Verscheyden namen Bierana toe-ge-eygent. voetnoot449-451a Lubec, Zerbst, Bremen, Hamborgh, Dantzigh, Rostoc: destijds belangrijke Duitse brouwsteden voetnoot451 dinght om prijs: strijdt om de hoogste eer Oldersom: bier uit Oost-Friesland voetnoot452 Turgou: bekende Duitse brouwstad Garlef, Strants: ? Brunswijcksche Mom: bepaalde biersoort uit Braunschweig voetnoot453 traen: drank deughd: goede kwaliteit voetnoot456 Nectar: in de klassieke oudheid: godendrank voetnoot458 Weesper bloemen: bier uit Weesp. De bloemen duiden het hoogste aan dat de stad voortbrengt, in dit geval: bier. voetnoot459 Israël: naam van een biersoort; de oorsprong van de naam is niet duidelijk Mol: ? voetnoot460 Kluyn: naam van een in Groningen gebrouwen biersoort bedocht: bedacht, niet vergeten voetnoot461 Iber: Spanje (vgl. Iberisch schiereiland) voetnoot461-462 O Spanje! dat je ons Breda, Antwerpen, Mechelen en Gent hebt afgenomen, zal slecht voor je uitpakken voetnoot463 vond: vondst, vinding voetnoot467 deughd: heerlijkheid voetnoot468 drucken in de ziel: laten ons sterk doordrongen zijn van jeughd: bier was een betrekkelijk jonge drank, die in de oudheid nog niet bekend was voetnoot472 schatert: klinkt margenoot+ 121 margenoot+ Wat Kluchten dat Bacchus en Bierana voor den dagh brengen. voetnoot475 kraelt: kraait, schreeuwt voetnoot475-476 Toentertijd bekende melodieën voetnoot478 Van: aan voetnoot479 Kluytjen van Ian Kau: de Klucht van Jan Soetekauw van J.J. Starter voetnoot480 Haerlems drooge harten: eerste versregel van een lied van Bredero in zijn Boertigh Liedboek. Droge harten zijn dorstige mensen, liefhebbers van de bierkan. swiet: zweet voetnoot481 Al klopt er helemaal niets van voetnoot482 te byster: geweldig, bijzonder belckter: schreeuwt er voetnoot483 Ruymt wat op: a. ga eens een beetje opzij; b. word een beetje vrolijk wacht: let op, pas op voetnoot484 wanct: wankelt 't leyt al in mijn huyd: ik heb het reeds naar binnen voetnoot485 ruspt-me: krijgt men oprispingen gulpt: braakt spouwt: spuugt voetnoot486 seevert: kwijlt by de mylen: enorm voetnoot487 men speelter op de tang: men maakt met een tang muziek, door erop te slaan voetnoot488 beentjens: botjes Veel: vedel schot: houten wand voetnoot489 wel-vaert: geluk, voorspoed borsten: metgezellen voetnoot491 tal van haer geboort: leeftijd voetnoot492 reepen: bevestigingsmiddelen voor de duigen van een vat voetnoot489-492 allerlei typen heildronken voetnoot494 men weygert geene tochten: men slaat geen beurt over voetnoot495 vechtmen om de kroon: dingt men naar de overwinning voetnoot498 wel-versochte: wel ervaren, bedreven voetnoot499 beswijckt: bezwijmt voetnoot500 door den val, sijn over-winner wijckt: door de knieval (een bewuste overgave) onderdoet voor zijn overwinnaar voetnoot501 olijckst: meest ongepast, lelijkst blaren: schreeuwen voetnoot502 weet het best te klaren: weet het 't beste klaar te spelen margenoot+ 122 voetnoot504 Variant op het spreekwoord ‘Iedereen meent zijn eigen uil een valk te zijn’; de betekenis ligt voor de hand: de waarden zijn in de Suyp-stad geheel omgekeerd. voetnoot507 met geweld: onstuimig margenoot+ Bacchus bewaert sijn Kitte-broers. voetnoot510 blutsen: stoten voetnoot511 smert: pijn voetnoot513 Quanten: kameraden, makkers voetnoot514 Engels: engelen voetnoot515 Trawanten: dienaren, lijfv. achten vrijdse van: behoedt ze voor voetnoot516 raken om den hals: om het leven komen voetnoot517 wancken: wankelen voetnoot518 Het mesjen op de muts: waarschijnlijk: het mes ligt klaar voor gebruik voetnoot519 Het ruyntjen van de stal: ongeveer hetzelfde als het mesjen op de muts (ruin - besneden paard) voetnoot521 Een kansjen gaeter om: een spelletje wordt er gespeeld jaepjen: snijwond voetnoot522 koon: wang voetnoot524 Beyert: mogelijk een verwijzing naar het nachtverblijf voor rondtrekkende vreemdelingen, ‘beyert’ geheten, dat berucht was om het rumoer dat er gemaakt werd voetnoot528 houwen: steken voetnoot530 met kous en schoen: op zijn gemak voetnoot532 kort of lang geweer: wat voor wapens dan ook margenoot+ 123 voetnoot533 veem: gezelschap voetnoot534 slechte: eenvoudige voetnoot537 Noyt: nooit een Phoebus: kan hier zowel de zonnegod (‘waar de zon ook naar schijnt’), alsook de god van de dichtkunst zijn (‘waar de dichters ook maar over schrijven’). voetnoot538 sneeghe: scherpe voetnoot537-539 Lees: ‘Noyt ambacht ofte staet (...) En is in 's werrelds rond (...).’ voetnoot540 Burger-recht: poorterrecht; moest destijds worden gekocht. margenoot+ Wat voor slag van volck in dese Stad al te vinden is. voetnoot541 Mercurius: god van de handel Burgery: t.w. de burgers over wie hij regeert weten: kennen voetnoot543 gesin: gezamenlijke volgelingen voetnoot545 Jupiter: Romeinse oppergod voetnoot548 wenscht na: verlangt naar voetnoot549 Pallas: Pallas Athene, godin van de wijsheid; beschermster van kunsten en wetenschappen treffelijcke: voortreffelijke, gewichtige voetnoot551 Sots-dienst: woordspeling op ‘godsdienst’ kleed: priesterlijk kleed, vandaar: bekleder van een religieus ambt (?) soete: zotte, dwaze viese: kieskeurige prijen: verachtelijke mensen voetnoot559 slocker: dronkaard school-gekijf: disputen voetnoot560 gesnor: ijdel geraas van woorden voetnoot561 Helicon: berg aan Apollo en de Muzen gewijd voetnoot562 helle: luide, helder klinkende margenoot+ 124 voetnoot565 u (...) quyten: zich inspannen voetnoot567 Apellis: Grieks schilder (4de eeuw v. Chr.); gold in de oudheid als de grootste schilder voetnoot568 schildert: kennelijk heeft Pers hier gedacht aan een dubbele betekenis, t.w.a. schildert b. hangt rond, doet niets. Hoewel we de indruk krijgen dat hij de eerste betekenis wil suggereren, zal de bijgedachte aan de tweede zeker hebben meegespeeld. Ook een bet. schilderen = bevuilen, die voorkomt in uitdrukkingen als in het hemd schilderen, is niet geheel uitgesloten. voetnoot570 met (...) zijn verlegen: belast zijn met voetnoot572 het pleyt van u vermaeck: het pleidooi voor uw vermaak voetnoot573 Aesculapi kroost: geneesheren; immers, Aesculapius was de god van de geneeskunde voetnoot574 Aegypten: hier gebruikt in de bet. van: land van tovenarij en oude wijsheid naer 't Noorden of naer 't Zuyden: kan algemeen bedoeld zijn t.a.v. de hele wereld of beperkt zijn tot Egypte voetnoot577 Mercuri loose maets: kooplieden; immers, Mercurius was de god van handel en winst loose: slimme voetnoot578 verwijst naar de handel op Indië en Rusland voetnoot581 Mars: god van de oorlog voetnoot582 oogh, ooren: lichaamsdelen, ook delen van een kanon voetnoot583 klepper: strijdpaard voetnoot584 janct na: verlangt naar schroeven: glazen plengt: giet voetnoot585 Neptuyn: Neptunus, god van de zee margenoot+ 125 voetnoot596 suypen dat het roust: uitdr.: zuipen als een ketter voetnoot597 konsten: wetenschappen voetnoot598 Glaser: glazenier hoecken: werktuigen van de glazenier voetnoot599 Schreur: kleermaker voetnoot600 Kit: kan, vat voetnoot601 Schoesters: schoenmakers voetnoot602 treeckjens: kunstgrepen, trucs voetnoot603 op den tocht: op weg voetnoot604 vol-slaghen: zo groot als nodig voetnoot605 sich (...) geneeren: de kost verdienen voetnoot607 beughel: onderdeel van het weefgetouw voetnoot611 mits: omdat

Vorige Volgende

Svyp-stad, of Dronckaerts Leven.