Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Simonia van S^r. Zaratino Castellini.

Een jonge Visschersche, hebbende melaetsche handen, houdende in de rechter een lange dicke gouden Roede, aen wiens top gebonden is een draed, waer aen een gulde en silvere Angel hanght: In de slincker houdse een Ceraste, zijnde een witte Slange, hebbende vier hoornen op 't hoofd. Voor haere voeten heeftse vier Visschen. Van eene sijde een Zeevorsch, en d'ander de Rhombus of Visch, en van d'ander de Squatina, en de Raggia.

De Simonie is een opsette wille, om eenigh geestlijck goed te koopen en te verkoopen, of 't geene aen 't geestlijcke vast is; gelijck Thomas en andere seggen.

Simonia, heeft den naeme van Simon Magus, om reeden, die in de andere beeldnisse is verhaelt: alwaer men sien kan dat de Simonie overloopt van twee schandige gebreecken,

[p. 458]

als van Staet-sucht en van Gierigheyt, die beyde in Simon Magus geweest zijn: Want hy was staetgierig om wonderwercken te doen, en om macht te hebben, van den H. Geest te geven, seggende, geeft my dese macht: en dat doorstaetgierigheyt, met soodanigh opsicht, om geld daer uyt te trecken. Alsoo doen oock de staetgierige, en om boven andere uyt te steecken, soo soeckense nae hoogheyt, waer van eenige 't selve meenen te verkrijgen door 't middel van Simonie, door verbintenissen, beloften, geschencken en geld. Het einde is de Gierigheyt, om middelen te verkrijgen, en haer Huys groot te maecken, door een rente van weldaden: en om dat Simon Magus de gave des H. Geestes sochte te koopen, van meeninge om dieselve weder te verkoopen, en winninge daer mede te doen, daerom is 't, dat die geene, die de geestlijcke dingen verkoopen, sich gelijck stellen met Simon Magus, voor soo veele het opmerck belanght, maer dese doen 't in der daed, die de selve willen koopen. Maer die geene, diese in der daed verkoopen, volgen nae Gehasi, den discipel des Propheten Elisei, waer van in 't 2 Boeck der Koningen aen 't 5 cap. te lesen is, diewelcke hem dede van Naman van Syrien twee talenten betaelen, & c. gelijck in de voorige beeldenisse geseit is. Waer over zy niet alleen Simoniaci, maer oock Gehasiten mogen genaemt werden.

De Simonie is een Visschersche, want de Simoniaci hebben wonderlijcke greepen om benefitien of eerampten, maer niet om zielen en Menschen te visschen, waer van zy nochtans van God voor waerachtige Visschers verklaert zijn, en dese heylsame Visschers moetender wesen in 't scheepken Petri. Vergiftigh is de Visscherie van de Simoniaci, en melaets zijn haere werckingen, en tot een vervloeckinge van den Propheet Eliseus aen Gehasi en zijne naekomelingen overgeset, op den welcken hy vergramt zijnde, tot hem seyde, dat hy 't geld ontfangen hadde, om Olijfbergen, Wijnbergen, en beesten aen te koopen: Maer de melaetsheyt van Naman (seyde hy) sal u en alle uwe Naekomelingen by blijven. Melaetsheyt, die soo wel wort genomen, voor die de ampten en waerdigheeden verkoopt, als diese koopt. 't Is een melaetsheyt, die de ziele besmet, en 't lichaem dickwijls met duysent geesselen en pijningen, quelt en afmat. Laet gevreest worden de rechtvaerdige verdoeminge van Simon Magus, die daer meende te koopen, den gever van alle volheyt, seyt Cassiodorus. Daerom hebben de Simoniaci melaetsche handen, want zy zijn niet gewasschen met de vreese Gods, maer met goud en silver, 't welck de melaetsheyt dede komen op Gehasi.

Balaam hadde de vreese Gods, diewelcke, hoe hem Balac de Koningh der Moabiten meerder met silver en goud socht om te koopen, ten einde hy het volck Israel soude vloecken, te meerder segende hy 't selve, en antwoorde aen de Gesanten, en aen Balac selve: Soo my Balac oock wilde geven zijn huys vol goud en silver, soo kan ick het woord des Heeren, mijns Gods, niet veranderen, Num. 22, 24. Met soodaenige waerdige woorden kan men oock afsetten, die staetgierige, die door middel van de Simonie de ampten en waerdigheden soecken. Dit mogen alleen, in der waerheyt, winningen geheeten werden, diewelcke door 't Godlijck oordeel niet worden gestraft, seyt Cassiodorus. De goede Religieusen moeten van de schadelijcke winste van Simonie een afkeer hebben, als van de melaetsheyt selve. De Abt Stephanus van Cistercien doende ondersoeckinge door de Dorpen, berispte zijnen Leeckebroer van dat hy een groot deel brood hadde genomen van een Simonisch Priester, jae hy wilde oock niet dat het tot het Klooster gebracht, maer gedeelt soude werden onder den Herders dieder in 't Dorp waeren. De Abt versuchtende, seyde, Waerom hebdy dit ontfangen? wist ghy niet dat dit een Simonisch Priester was? wat hy van de Kercke heeft ontfangen, is Melaetsheyt en Roof, verre van daer, dat wy zijne sonde souden eeten.

Maer waer mede vischt doch dese Visschersche? De Visschers plaghten te visschen met een riet daer een sijne draed of hayr aen is, want als het dick is, soo schricken de Visschen, die uyter natuyren schrickigh zijn voor de schadu van 't riet, gelijck Plutarchus verhaelt: Maer dese Visschersche vischt met een goude Roede, diewelcke, hoe dieselve dicker is, hoe dese visch daer voor te minder vreest, maer schept moet om dieselve, naer wensch, in zijne kaecken te krijgen. My komt te vooren van de goude Roede, diewelcke Homerus gaf in de hand van Mercurius, een voorsitter van de winninge en van koopmanschap, waer mede hy de

[p. 459]

oogen kost doen slaepen en weder ontwaecken, van die hy wilde. En voorder seyt hy in de X Odyssaea, Mercurius gebruykte een gulde stock of roede: Alsoo doet de Simonie mede, diewelcke een Voedster van de winninge en een loos koop-wijf is: En met dese goude Roede sluytse de oogen, om dat die 't niet waerdigh zijn, souden totte eerampten worden getrocken: En zy opent de oogen, van die te seer in den slaep begraven zijn, en niet verstaen willen. Met de goude Angel of hoeck te visschen, was het spreeckwoort van Augustus: doch dat seyde hy van een saecke daer niet veel aen gelegen was. Want mette goude Angel te visschen in een saecke, van kleyn profijt, is overtolligh, en heeft oock veel gevaer, wanneer de Visch u ontsnapt, als dickwijls plagh te gebeuren, gelijck de Zeevos sulx insonderheyt doet. Maer de Simonia vischt seecker, mette gulde en silvere angel. Dies Dante in zijne Helle haer dapper overhaelt. Dit verstonden de oude Romeinen seer wel, dat de geschencken van goud en silver, om nae hooge Staeten en Magistraets Ampten, te kuypen, waeren middelen om metter tijd het gemeene beste te onderdrucken: Waer over men oock niet vind, datse elders meer sorge voor gedragen hebben, als om dit schadelijck misbruyck wegh te nemen: Want zy hebben in verscheyden tijden, meer als doemaels, hier tegens Wetten gemaeckt, onder andere oock de Wet Acisia de Ambitum, dat is van 't kuypen door giften en gaven, om in 't Magistraet te komen: en wie daer in schuldigh wierde bevonden, worde niet waerdigh geacht Magistraet te wesen noch Raetsheer, en wierde daer boven in groote geltboete geslagen. Marcus Tul. Cicero was meestendeels oorsaecke, dat zy tien Iaeren langh mosten ballingh wesen, en stelde eer-prijsen op die geene, die haer aenklaeghden. Cajus Carbo, die, alhoewel hy maer Tribunus of beschermer van 't Volck was, beschuldighde Marcus Cotta: en om dese beschuldiginge soo wierde hy Burgemeester gemaeckt. Quintus Scipio, de Schoonvaeder van Pompejus, wierde schuldigh bevonden, en Q. Coponius wierde veroordeelt in de straffe van Practica, om dat hy een vat Wijns aen iemant vereert hadde, van dat hy hem de stemme soude geven, om in 't Magistraet te komen: en om dieswille verboden zy de gastebooden of maeltijden, die tot dien einde wierden ingestelt; gelijck Dion, Plutarchus en andere verhaelen: Polibius schrijft, dat die van Carthago met openbaere giften en geschencken tot het Magistraets Ampt quaemen, maer dat de Romeinen sulx aen den hals straften.

De Ceraste soo veele Pausanias daer van vertelt, gaet scheef gelijck de kreeft doet, alsoo gaen oock de Simoniasche scheeve en kromme gangen, onweerdigh zijnde om tot staet en hoogheyt te geraecken. Dit is de Slange diewelcke den reysigers heymelijck aenvalt, waer van Genes. in 't 49 staet, dat Dan een Slange sal worden op der aerde, en een Adder op den paede, en 't Paerd in de verssenen bijten, dat zijne Ruyter te rugge valt. Aelianus seyt in 't I boek LVII c. dat hy wit is en twee hoornen op 't hoofd heeft, hoewel Plinius schrijft van vier hoorens. Nicander de Griexsche Poeet seght, dat eenige twee, en eenige vier hoorens hebben; en dit bevestigen oock Isidorus en Barthol. Anglicus: Welcke loose Ceraste of Slange, de reste van zijn lichaem onder het sand verbergende, beweeght sich soetjens, om de Vogels te locken, diewelcke meenende eenigh gewormte te sien, tot haer aes, soo vliegen zy daer nae, en daer by komende om 't selve te vatten, worden zy van dese loose Slangen verslonden. Alsoo doen oock eenige Simonische Menschen, diewelcke janckende nae hooge Staet, verbergen al haere wreedheyt, verlockende andere door groote geschencken en beloften, en daer nae tot haer wit gekomen zijnde, soo onderdrucken zy gemeenlijck die geene, die wel tot haer genegen zijn; gelijckmen in 't leven van S. Antonius en Panuinus kan lesen. Misschien om dat die geene die verneedert zijn, seer onbeschaemdelijck hare hoorens willen opsteecken, daer Pierius de hoorens tot een teycken van waerdigheyt stelt, en willen alsdan onvoorsichtigh heerschen, en die geene nae haer hand stellen, die haer hebben opgeholpen, en die slechts kennen als voor een bulleback. Maer die door een behoorlijck en eerlijck middel wert verheven, die bedient het nae zijn goedduncken en oordeel, en die laet alles in zijn weesen soo als 't gestelt is; gelijck Remig. Florentin daer van wijslijck verhaelt, in zijne Burgerlijcke bedenckingen.

Men kan oock de Ceraste nemen voor een

[p. 460]

beeld van de oude Slange, Viand van 't Menschlijcke geslachte, diewelcke door de Simonie alle de Simonische Menschen verscheurt, die versopen zijn in de tijdlijcke en aerdsche goederen. Waer over Dante de Poët, de Simoniasche Menschen in de Helle stelt, in een put, met het hoofd om laegh, en mette beenen om hoogh, en een vlammend Vier op het plat van hare voeten: een straffe seyt Landinus, die haer past. Want God heeft den Mensch geschapen, met het aengesicht om hoogh, en ten Hemel gekeert, om God en de Hemelsche dingen aen te schouwen, maer de Simoniasche Menschen, die door Gierigheyt de geestlijcke dingen om goud en silver koopen en verkoopen, die onder de aerde wassen, verkeeren de plicht van den beschoulijcken Mensch. En om dat zy versopen zijn in de Aerdsche dingen, soo vergeten zy de Hemelsche, diewelcke zy de voeten toe keeren: gelijck de Poeet met het gestadigh bewegen der voeten wil uytdrucken, diewelcke, allegorischer wijse, de begeerlijckheyt der aerdsche dingen, te kennen geven: en het snel beroeren van de voeten, die daer beweeght worden door de natuyrlijcke pijne, drucken uyt, de groote genegentheyt, van de begeerlijckheyt, die haer drijft, als mede het Vier, 't welck de brand is van haere begeerlijckheyt. Dante konde oock wel boven de voeten, buyten de putte acht genomen hebben op de schandige straffe en dood van den toestelder der Simonie: Naer dien Simon Magus, om als een wonder te wesen voor 't Volck, vloogh, door de hulpe der Duyvelen, om hoogh; maer overwonnen zijnde, door de tegenwoordigheyt van Simon Petrus, die zijne Simonie vervloeckte, viel van boven neer, op de aerde by 't Campidoglium, en brack zijne beenen, en stierf eenige dagen daer nae aen de kramp of treckinge, te Riccia, gelijck Nicephorus verhaelt.

De Visschen, die daer voor de voeten van dese Visschersche staen, hebben dieselve listigheyt als de Ceraste. Plinius seyt in 't IX boex XLII cap. dat de Zeevorsch, genaemt Visschersche, eerst het waeter ontstelt en beroert maeckt, daer nae steeckt zy de hoornen buyten 't waeter, tot aen de oogen toe, de Vischjens aenlockende, diewelcke alsse daer by komen, soo springht zy dieselve op den rugge. De Squatine, de Rhombus, bewegen haere vinnen bedecktelijck, en werpen van sich een slagh, als wormkens, waer mede zy de andere bedriegen, en dat doet de Raggia meede.