Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Rettorica. Reeden-rijck-konst.

Een schoone Vrouwe, kostelijck gekleet, met een eedel hulsel op 't hoofd, vertoonende sich vrolijck en bevalligh, houdende

[p. 435]

de rechter hand om hoogh en open, en in de slincker eenen Scepter met een Boeck, hebbende op de boord van 't kleed dese woorden geschreven, Ornatus & Persuasio, dat is Vercieringe en Overredinge. Zy sal rootachtigh van gesicht zijn, en voor haere voeten sal zy een monster Chimera hebben, als elders is afgemaelt.

Daer is geen Mensch soo Boers of grof, die niet soude konnen smaecken de soetigheyt van een konstige verhaelinge, die daer vloeyt uyten monde, van een welspreeckent Man, en die sich pijnt om eimant eenige sake te overreden. Daerom is zy schoon, eedel en bevalligh geschildert. Zy houd de rechter hand om hoogh en oopen, overmits de Rhetorica of Welsprekens-konst, door een breede wegh handelt, en met openbaere bewijsredenen. Waer over Zeno door 't bewijs van de vingeren, dan dus, dan soo, te stellen, en door de opene en uytgespreyde handen en gebeerden, de Rhetorica heeft willen uytdrucken. En Quintilianus bestraft die geene, die voor 't Volck geredeneert hebbende, den hand onder den Mantel hiel, als of hy al te traegh en slaperigh zijne handelingen hadde uytgevoert.

De Scepter is een teycken, dat de Welsprekens-konst een Heerscherinne is van de gemoederen, en datse dieselve steeckt, dwingt en buygt nae zy 't liefst wil hebben.

Het Boeck vertoont dat dese konst door naerstigheyt wort geleert, en dat niemand door de gaeve van de natuyre, dieselve volmaeckt kan hebben.

De woorden Ornatus Vercieringe, en Persuasio Overreedinge, bedieden het ampt van de Rhetorica, of Welsprekenskonst, 't welck is, een ander te onderwijsen, en bequaemlijck te spreecken, waer door men iemand magh overreeden.

Door het monster Chimera, als elders geseyt is, willen Nazianzenus en de uytlegger van Hesiodus, dat daer door uytgeleyt worden, de drie deelen van de Rhetorica. Te weeten de Iudiciale of Rechtlijcke, door den Leeuwe, uyt oorsaecke van den schrick, die hy aen den Misdadigen geeft. De demonstrative of bewijslijcke, door het Geytjen, overmits in dat geslacht het spreecken of het blaeten, wijd en breed, oock dertelijck plagh te gaen weyden: en ten laesten de deliberative, of overwegende, door den Draeck, uyt oorsaecke van de veranderinge der argumenten of bewijs-gronden, en door de lange swieren en omweegen, die dese konst noodigh heeft, om andere te overreeden.